Cơ hội và thách thức từ Hiệp định UKVFTA đối với Việt Nam

Việt Nam là một trong những quốc gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) bao gồm các FTA thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), FTA EU - Việt Nam (EVFTA), FTA Anh - Việt Nam (UKVFTA) và gần đây nhất là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Các Hiệp định này không chỉ giúp Việt Nam thúc đẩy nền kinh tế và mạng lưới sản xuất, mà còn giúp Việt Nam tuân thủ các tiêu chuẩn lao động, đồng thời hiện đại hóa luật lao động và hệ thống quan hệ lao động. Việc tham gia vào các thỏa thuận như trên sẽ tạo động lực lớn hơn cho cải cách trong nước.

Trong đó, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA) được áp dụng tạm thời kể từ ngày 1/1/2021, và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2021. Sau hơn một năm thực thi, Hiệp định UKVFTA đã mang lại nhiều hiệu quả đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng hai con số, bất chấp tác động của đại dịch Covid-19. 

Theo số liệu thống kê, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Vương quốc Anh trong năm 2021 đã đạt 6,6 tỉ USD, tăng 17,2% so với năm 2020. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam đạt gần 5,8 tỉ USD, tăng 16,4%; xuất khẩu của Anh đạt 849 triệu USD, tăng 23,6%. Tuy nhiên, giá trị hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam chỉ chiếm chưa đến 1% tổng giá trị nhập khẩu của thị trường Anh trong năm 2021. 

Còn trong lĩnh vực đầu tư, tính đến tháng 5/2022, Anh có tổng cộng 462 dự án đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam, với tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực đạt 4,15 tỉ USD, chiếm tỷ trọng 0,97% trong tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký tại Việt Nam. Con số này đã tăng hơn 2 lần so với trước khi Việt Nam và Anh thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, như vào năm 2009, tổng vốn đầu tư của Anh vào Việt Nam mới là 2 tỉ USD.

Nhờ Hiệp định UKVFTA, đa số các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Anh đều có tiềm năng tăng trưởng mạnh. Thậm chí, nhiều mặt hàng tăng trưởng đến gần 100% như cà phê, hạt tiêu, cao su, rau quả, may mặc, giày dép. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp Việt Nam đã hướng đến thị trường Anh là một kênh để đa dạng thị trường xuất khẩu.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã bước đầu tận dụng được nguồn nguyên liệu nhập từ Anh để sản xuất hàng hóa, đáp ứng quy tắc xuất xứ và hưởng các ưu đãi.

Trong năm nay, những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Anh ghi nhận mức tăng trưởng nhanh gồm có nhóm mặt hàng điện thoại các loại và linh kiện, dệt may, giày dép. 

Các mặt hàng khác có tốc độ tăng trưởng khá gồm cà phê tăng 138,8%; bánh kẹo và các sản phẩm từ ngũ cốc tăng 31,5%; hạt tiêu tăng 26,7%; dây điện và dây cáp điện tăng 98,9%.

Song theo Vụ chính sách thương mại đa biên thuộc Bộ Công Thương, vẫn còn 3 thách thức mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt khi tiếp cận thị trường Anh. Thứ nhất, các mặt hàng xuất sang Anh yêu cầu tiêu chuẩn cao về kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, các quy định về phát triển bền vững. Thứ hai, hàng hóa Việt Nam phải cạnh tranh công bằng với sản phẩm do các doanh nghiệp Anh sản xuất. Và thứ ba là thách thức từ gián đoạn chuỗi cung ứng, hay giá cước vận tải tăng mạnh do giá xăng dầu tăng cao cũng gây bất lợi cho hoạt động của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam.

Tuy nhiên, những ưu đãi từ Hiệp định UKVFTA được kỳ vọng sẽ nâng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa giữa Anh và Việt Nam lên mức 10 tỉ USD trong vòng 1 – 2 năm tới. Do nhu cầu hàng tiêu dùng tại Vương quốc Anh tăng cao sẽ tạo thêm cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Vương quốc Anh hiện là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam tại châu Âu, chỉ sau Đức và Hà Lan.

Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh từng chia sẻ UKVFTA đã trở thành đòn bẩy rất lớn cho hợp tác thương mại và đầu tư Việt Nam - Vương quốc Anh. Ngoài lĩnh vực thương mại đang được khai thác hiệu quả, hợp tác trong lĩnh vực năng lượng mà đặc biệt là năng lượng tái tạo giữa Việt Nam và Vương Quốc Anh đang có nhiều triển vọng.

Minh Thu