Ưu tiên đầu tư hơn nữa cho khu vực nghiên cứu, đổi mới sáng tạo

Chủ trương đẩy mạnh khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và thúc đẩy thị trường KHCN, coi KHCN, đổi mới sáng tạo là động lực, là then chốt để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đã được thể hiện trong văn kiện Đại hội Đảng 13, trong các Nghị quyết của Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương, của Quốc Hội, trong chiến lược phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo đến 2030, kế hoạch hành động của các bộ ngành, địa phương. 

Tuy nhiên, hiện nay ngân sách nhà nước dành cho KHCN của Việt Nam rất thấp so với các nước. Theo số liệu của World Bank (WB) năm 2019, chi ngân sách Nhà nước cho KHCN của Việt Nam chỉ khoảng 0,5% GDP, trong khi Thái Lan chi gấp 2 lần (1,14% GDP), Trung Quốc gấp 5 lần (2,4% GDP), CHLB Đức và Hoa kỳ gấp 6-7 lần, và Hàn Quốc gấp gần 10 lần (4,8% GDP). 

Đồng thời, số cán bộ nghiên cứu khoa học trên 1 triệu dân của Việt Nam cũng thấp hơn các nước. Tại Việt Nam, 1 triệu dân của Việt Nam thì chỉ có 757 người nghiên cứu khoa học; trong khi Trung quốc và Thái Lan gấp 2 lần; CHLB Đức cao gấp gần 8 lần; Singapore gấp gần 10 lần và Hàn Quốc gấp 11 lần. 

Với vai trò là Giám đốc Học viện đào tạo sinh viên nông nghiệp lớn nhất cả nước, nơi phong trào nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam (HVNNVN) đánh giá trong thời gian vừa qua, mặc dù tình hình thiên tai, dịch bệnh gây nhiều khó khăn, nhưng cả nước đã phát huy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo với quyết tâm rất cao.

Theo đó, có rất nhiều hoạt động quan trọng, nhiều hội nghị, hội thảo đã được triển khai từ Trung ương đến địa phương, thu hút đông đảo các thành phần tham gia và tập trung thảo luận nhiều vấn đề, khó khăn, vướng mắc và giải pháp để thúc đẩy thị trường KHCN, đổi với sáng tạo và khởi nghiệp...

Bà Lan nhấn mạnh, phát triển mạnh mẽ thị trường KHCN là một nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy phát triển KHCN và đổi với sáng tạo để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh đang diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

“Thị trường KHCN là nơi diễn ra các giao dịch giữa bên bán (bên cung cấp) công nghệ và bên mua công nghệ (bên cầu) về những sản phẩm KHCN. Sự phát triển của thị trường KHCN liên quan chặt chẽ đến sự hợp tác giữa các doanh nghiệp, HTX, hộ, trang trại… với các trường đại học, viện nghiên cứu. 

Đối với Việt Nam, thị trường KHCN mặc dù đã hình thành nhưng sự phát triển còn chậm hơn so với các thị trường khác; thể chế, chính sách phát triển thị trường KHCN còn bất cập, thiếu đồng bộ làm cho việc hợp tác giữa bên cung và bên cầu trên thị trường KHCN… gặp nhiều khó khăn, thậm chí ách tắc”, PGS. TS Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh. 

Do đó, để thị trường KHCN phát triển theo đúng kỳ vọng của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ, Giám đốc HVNNVN cho rằng cả bên cung và bên cầu cần được quan tâm đầu tư nguồn lực, động lực và tạo điều kiện thích đáng. 

Với góc nhìn từ một cơ sở đào đạo và nghiên cứu, với vai trò là người đứng đầu HVNNVN nơi có đội ngũ các nhà khoa học khá đông đảo, và được coi là bên cung trong thị trường KHCN, bà Lan kiến nghị: 

Chính phủ và Quốc hội rà soát hoàn thiện khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở nghiên cứu tạo ra nhiều sản phẩm KHCN có chất lượng cao, có tiềm năng thương mại hóa, từ đó tạo nên sự phong phú cho thị trường KHCN. 

GS. TS Nguyễn Thị Lan cũng kiến nghị Chính phủ, Quốc hội sớm rà soát sửa đổi, bổ sung để tháo gỡ những khó khăn vướng mắc, những rào cản pháp lý mà đã được các nhà khoa học, cơ quan quản lý, doanh nghiệp... góp ý trong chuỗi các hội nghị, hội thảo vừa qua, như các nghị định để thực hiện Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định số 70, Luật Đầu tư công và các quy định chưa phù hợp khác.

Ngoài ra, bà cũng kiến nghị  Chính phủ mạnh dạn cho thí điểm một số cơ chế đột phá cho các tổ chức KHCN như giao nhiệm vụ, đặt hàng nghiên cứu theo gói kinh phí, ít nhất 5 năm để các cơ sở chủ động trong chiến lược nghiên cứu tạo sản phẩm NCKH có tiềm năng để thúc đẩy thị trường KHCN; Đổi mới cơ chế tài chính thanh quyết toán, đấu thầu trong các nhiệm vụ KHCN; Có cơ chế đầu tư mạo hiểm, động viên các nhà KH tiên phong nghiên cứu trong lĩnh vực mới và khó; Thí điểm các mô hình doanh nghiêp trong trường đại học như mô hình spin off, mô hình hợp tác xã trong truong đại học,... và nhiều mô hình khởi nghiệp sáng tạo khác.

GS. TS Nguyễn Thị Lan cũng mong muốn Chính phủ, Quốc hội ưu tiên đầu tư mạnh mẽ cho khu vực nghiên cứu, đổi mới sáng tạo – nơi cung cấp sản phẩm KHCN cho thị trường KHCN.

N. Huyền