Đứng trước tình huống nan giải liên quan tới y đức: Người thầy thuốc cần làm gì?

Theo TS Thân Hà Ngọc Thể - Trường Đại học Y Dược TP.HCM, đại dịch Covid-19 khiến khủng hoảng y tế công, gia tăng người cần chăm sóc y tế, vì vậy, nhân viên y tế cũng đứng trước áp lực nguyên lý y đức.

Gia đình 15 người F0, người 80 tuổi, người nhiều bệnh nền vượt qua Covid-19 như thế nào?

Cả gia đình cụ bà V.T.T, (trú tại Phường 11, quận 6, TP.HCM) 15 người đã vượt qua Covid-19 một cách 'ngoạn mục' dù bản thân cụ T. đã 80 tuổi, con trai cụ cũng có nhiều bệnh nền đi kèm.

Những tình huống nan giải
Trong đại dịch Covid-19, chắc chắn các bác sĩ trong phòng cấp cứu BV Dã chiến sẽ đứng trước tình huống chỉ còn 1 máy thở nhưng có tới 3 người cần phải can thiệp thở máy. Đây là tình huống nan giải của nhân viên y tế, sẽ có nhiều bác sĩ gặp.

Tình huống khác, khi làm việc lâm sàng nếu bác sĩ thấy rằng người bệnh không thể tránh khỏi tử vong nhưng người nhà bệnh nhân đặt áp lực yêu cầu phải hồi sức cấp cứu, trong khi 1 bệnh nhân khác vẫn đang chờ cấp cứu. Đây là điều các nhân viên y tế sẽ gặp trong đại dịch Covid-19. TS Thể cho biết lúc này bác sĩ đối mặt với y đức.

Tuy nhiên, khi đang ở mức khủng hoảng nhân viên y tế, TS Thể cho rằng nhân viên y tế hãy nghĩ mình đang làm tốt nhất cho bệnh nhân của mình, người bệnh nặng cần thảo luận với gia đình mục tiêu chăm sóc và nói cho người bệnh hiểu tình huống nhất định.

Thông thường khi chưa có đại dịch thì việc sử dụng các nguồn lực đều có hệ thống chuẩn hoá. Nhưng khi có đại dịch xảy ra thì sẽ làm gián đoạn, phá vỡ quy tắc thực hành, quy tắc sử dụng nguồn lực nhất là giai đoạn đầu thì bác sĩ vẫn phải đảm bảo cung cấp dịch vụ điều trị cho bệnh nhân tốt nhất có thể.

Bệnh nhân điều trị tại trung tâm ICU của BV Đại học Y Dược TP.HCM.

Khi nguồn lực khan hiếm, nhân viên y tế có thể điều chỉnh dựa trên nguyên tắc bao hàm, nguyên tắc minh bạch, trách nhiệm giải trình – cần có cơ chế rõ ràng để người thực hiện phân bổ có thể áp dụng theo quy trình, quy định thích hợp để giải quyết mâu thuẫn nội tại tốt hơn. Các nguyên tắc phân bổ nhất quán từ đầu tới cuối, có tính tương hỗ, ưu tiên phân bổ cho đối tượng phải đối mặt với nguy cơ cao hơn, đối tượng dễ bị tổn thương đặc biệt.

Nguyên lý y đức

Đứng trước các tình huống liên quan tới y đức, TS Thể gợi ý, nhân viên y tế có thể vận hành nguyên lý y đức làm sao để mang lại nhân văn, trung lập, hoạt động độc lập, giảm đau khổ của con người ở bất cứ nơi nào, bảo vệ sức khoẻ của người bị ảnh hưởng cả về thể chất về tinh thần, đảm bảo được sự tôn trọng của con người cũng như quyền con người.

Thứ nhất, không bỏ rơi người bệnh, tất cả bệnh nhân suy hô hấp thấy thông khí cơ học không còn cần thiết thì người bệnh cần tiếp cận chăm sóc giảm nhẹ. Mỗi mong muối của người bệnh phải được tôn trọng tới mức tối đa. Bệnh nhân có quyền quyết định chấp nhận hoặc từ chối các biện pháp điều trị, bác sĩ đưa ra khuyến cáo tốt nhất.

Nếu bệnh nhân ở trong giai đoạn nặng nề, gây nhiều đau khổ về thể chất và tinh thần thì chăm sóc giảm nhẹ và kiểm soát triệu chứng phải được cung cấp song hành với việc điều trị duy trì sự sống. Khi người bệnh hấp hối vẫn cần chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân để họ cảm thấy bớt đau đớn.

Những người bệnh nặng trước khi đặt nội khí quản họ sẽ rất sợ hãi do tình trạng thiếu oxy, vì vậy, bác sĩ phải sử dụng thuốc an thần, giãn cơ, video call cho người thân để người bệnh bớt hoảng sợ cũng như người thân của bệnh nhân. Điều này cũng giảm sang chấn tâm lý cho người bệnh.

Người thầy thuốc phải có sự lựa chọn sáng suốt nhất là mối xung đột của người bệnh với lợi ích cộng đồng. Ví dụ người bệnh tử vong do Covid-19 thì cần tuân thủ kiểm soát nhiễm khuẩn bảo vệ lợi ích cộng đồng. Nếu có xung đột người thân bệnh nhân muốn làm tang lễ cho người quá cố thì bác sĩ phải giải thích cho gia đình hiểu.

Thứ hai, công bằng các bệnh nhân được chăm sóc bình đẳng như nhau không phân biệt. Trong trường hợp khủng hoảng y tế công, khủng hoảng nhân đạo những người dễ bị tổn thuơng là người già, người tàn tật, người bị HIV… là đối tượng cần sự quan tâm y tế nhiều hơn đối tượng khác.

Trong quá trình điều trị bệnh nhân bác sĩ nên tôn trọng quyền tự chủ của người bệnh. Nếu có lo ngại ảnh hưởng sức khoẻ cộng đồng thì quyền tôn trọng cần xem lại.

Thứ ba, bảo vệ sức khoẻ công cộng, không phải là bảo vệ 1 cá nhân vì vậy kiểm soát nhiễm khuẩn phải được thiết lập rõ ràng và thi hành. Ví dụ người nhà muốn vào chăm sóc bệnh nhân F0 thì chắc chắn sẽ không được vì nó nguy hiểm cho sức khoẻ cộng đồng.

Thứ tư, tôn trọng nguyên tắc bảo mật, thông tin tối thiểu của bệnh nhân không được tiết lộ.

Trong thực tế đại dịch, có tình huống bác sĩ thấy nan giải nhưng người thầy thuốc nên có suy nghĩ mình sẽ làm tốt nhất cho người bệnh thay vì cảm thấy cắn dứt, mệt mỏi, chán nản vì không cứu được bệnh nhân của mình.