Có nên miễn trừ trách nhiệm pháp lý với nạn nhân bị mua bán vượt biên trái phép?

Nhiều người vượt biên trái phép để tìm kiếm việc làm mà không thực hiện thủ tục theo quy định. Trong khi đó, một công dân Việt Nam muốn ra khỏi lãnh thổ Việt Nam để đến quốc gia khác phải qua các cửa khẩu, và làm thủ tục xuất cảnh.

Đây là nghĩa vụ của công dân Việt Nam theo Điều 5 Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019. 

Theo đó, Luật quy định, công dân Việt Nam được phép xuất cảnh khi giấy tờ xuất nhập cảnh còn nguyên vẹn, còn thời hạn sử dụng; đối với hộ chiếu phải còn hạn sử dụng từ đủ 6 tháng trở lên; Có thị thực hoặc giấy tờ xác nhận, chứng minh được nước đến cho nhập cảnh, trừ trường hợp được miễn thị thực; Không thuộc trường hợp bị cấm xuất cảnh, không được xuất cảnh, bị tạm hoãn xuất cảnh theo quy định của pháp luật. 

Như vậy, người không tuân thủ các quy định về xuất cảnh theo quy định nêu trên sẽ bị xem là vượt biên trái phép.

Tại Điều 18 Nghị định 144/2021/NĐ-CP cũng quy định những người có hành vi vượt biên trái phép sẽ bị xử phạt hành chính với các mức độ vi phạm khác nhau thì sẽ bị phạt tiền từ 3.000.000 – 40.000.000 đồng. 

Không những thế, với người vượt biên trái phép còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ các dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định của Điều 347 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) về Tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh.

Trước những quy định này, bà Hoàng Bích Ngọc, điều phối viên dự án Em vui, dự án Tăng cường nhận thức của thanh thiếu niên dân tộc thiểu số về việc mua bán người và tảo hôn thông qua công nghệ số” kiến nghị nên miễn cứu trách nhiệm hình sự và ra các quyết định xử phạt hành chính với những người bị hại trong các vụ mua bán người như các tội mua bán dâm, xuất nhập cảnh trái phép hay sử dụng giấy tờ giả để xuất nhập cảnh. 

Bà Ngọc lấy ví dụ, một người nghe theo môi giới, xuất cảnh trái phép sang nước ngoài làm việc tự do thì họ có thể bị truy cứu về tội xuất cảnh trái phép. Rồi họ lại bị ép bán dâm, không phụ thuộc vào ý chí của họ thì những trường hợp này nên miễn truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với họ. 

Theo bà Ngọc, việc quy định trách nhiệm pháp lý đối với nạn nhân mua bán người đã phần nào tạo ra một rào cản lớn, cụ thể người bị hại không muốn trình báo với cơ quan chức năng về hành vi mua bán người, không muốn tham gia vào quá trình tố tụng, làm cho quá trình phát triển và khởi tố các vụ án về mua bán người giảm đáng kể vì những lý do mặc cảm, e sợ sự kỳ thị từ cộng đồng xã hội đối với nạn nhân. 

“Trong các vụ mua bán người, không xét đến sự đồng thuận hay không đồng thuận của nạn nhân trong cấu thành tội phạm. 

Bởi nạn nhân mua bán người thường phải trải qua tình trạng bị cưỡng bức, bóc lột, tra tấn, nợ nần, bị giam cầm bất hợp pháp, bị bạo lực về thể chất, tình dục, tâm lý, ngay cả người thân trong gia đình cũng bị đe doạ.

Hậu quả là nạn nhân phải hứng chịu những tổn thương sức khoẻ và tâm lý nặng nề, có nhiều trường hợp dẫn đến cái chết. 

Ngay cả đối với những nạn nhân may mắn được trở về địa phương thì việc tái hoà nhập của họ cũng gặp muôn vàn khó khăn. Việc xử phạt đối với những trường hợp nhay này đã hạn chế việc tái hoà nhập cộng đồng của nạn nhân cũng như đối với gia đình họ”, bà Ngọc nhấn mạnh. 

Từ những phân tích trên, bà Ngọc kiến nghị nên miễn trừ trách nhiệm hình sự, xử phạt hành chính đối với nạn nhân của mua bán người trong các trường hợp cụ thể. Ví dụ tội xuất cảnh trái phép, tội bán dâm... thông qua xét yếu tố “lỗi” của người phạm tội. 

Song song với đó, bà Ngọc cũng kiến nghị cần siết chặt quản lý dọc các tuyến biên giới Việt – Trung, Việt- Lào bằng cách bổ sung thêm lực lượng Bộ đội Biên phòng cùng những hỗ trợ vật chất cần thiết, để tạo điều kiện thuận lợi cho bộ đội công tác tại các chốt tuyến biên giới.

Đồng thời, tại các cửa khẩu nơi diễn ra hoạt động xuất nhập cảnh cần tăg cường lực lượng và trang thiết bị hơn nhằm phát hiện kịp thời những trường hợp xuất cảnh trái phép, làm giả giấy tờ hồ sơ, môi giới đưa người ra nước ngoài trái phép. 

“Bên cạnh đó, cần tăng cường hợp tác quốc tế về phòng chống tội phạm mua bán người, ký kết hiệp định tương trợ tư pháp, dẫn độ tội phạm, song phương với các nước láng giềng”, bà Ngọc nêu.

N. Huyền