Tăng trưởng của thị trường nội địa Việt

Nhìn lại và đi tới

Theo số liệu thống kê năm 2009, bình quân mỗi người dân Việt Nam chi tiêu cho hàng hóa và dịch vụ khoản tiền là 438.000 đồng/năm. Năm 2010, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ 1.565.189 tỷ đồng tăng 28,87% so với năm 2009, năm 2011 ước đạt 2.004.361 tỷ đồng, tăng 24,18% so với năm 2010 (nếu loại trừ yếu tố tăng giá thì mức tăng chỉ 4,7%). Điều đó cho thấy, niềm tin và nhu cầu của người tiêu dùng Việt Nam có rất nhiều triển vọng nhưng so với quy mô dân số trên 86 triệu người thì mức chi như trên vẫn còn khá khiêm tốn.

Về hệ thống phân phối, mặc dù trong giai đoạn vừa qua Việt Nam đã có sự tăng trưởng nhanh về số lượng đối với loại hình phân phối hiện đại nhưng trên thực tế, nếu xét trên tổng thể thị trường có thể nói, hệ thống phân phối hàng hóa vẫn còn rất thô sơ. Hình thức kinh doanh truyền thống vẫn đang là nền tảng của thị trường kinh doanh bán lẻ ở nước ta, với 90% hàng hóa được lưu thông tại các chợ truyền thống và những cửa hàng mặt tiền. Doanh số bán hàng theo mô hình hiện đại hiện chiếm chưa đến 30% so với các chợ truyền thống. Với cách tổ chức thị trường manh mún và rời rạc như hiện nay, thị trường rất dễ bị tổn thương khi có những biến động và kiểm soát thị trường là rất khó.

Về sản phẩm, trên thị trường nội địa Việt Nam tràn ngập các sản phẩm ngoại nhập có chất lượng không hơn nhưng giá cả lại cao hơn hàng Việt Nam. Doanh nghiệp Việt Nam đã sản xuất được rất nhiều mặt hàng thay thế hàng nhập khẩu, nhưng sức tiêu thụ những mặt hàng này còn rất khiêm tốn.

Thị trường nội địa Việt Nam bị bỏ trống trong một thời gian dài có nguyên nhân cả về phía Nhà nước lẫn cộng đồng doanh nghiệp. Về phía Nhà nước, chưa rõ nét về chiến lược dài hạn để phát triển hàng nội và thị trường nội địa. Các cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động thương mại trong thời gian dài tập trung đề xuất các chính sách hỗ trợ cho các hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu phục vụ xuất khẩu, tìm kiếm thị trường nước ngoài, chưa thật sự chú trọng và đánh giá đúng vai trò của thị trường nội địa. Nhà nước chưa có những biện pháp hỗ trợ phù hợp cho cộng đồng doanh nghiệp trong việc điều tra nhu cầu thị trường, xây dựng mạng lưới phân phối sản phẩm … Về phía doanh nghiệp, phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam chưa có một chiến lược phát triển bài bản tại thị trường trong nước mà chủ yếu tập trung vào gia công hàng xuất khẩu.

Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đã làm đầu ra xuất khẩu bị co hẹp, những doanh nghiệp Việt Nam vốn đã quen làm hàng xuất khẩu phải quay về thị trường trong nước. Thực tế từ đầu năm 2009 tới nay cho thấy, quay về thị trường nội địa là giải pháp giúp nhiều doanh nghiệp vượt qua khó khăn và góp phần đưa nền kinh tế Việt Nam vượt qua suy thoái.

Giải pháp nào ?

Cần nhận thức rằng, phát triển thị trường nội địa không có nghĩa là ưu tiên phát triển công nghiệp thay thế nhập khẩu, mà cần được xem đó là điểm tựa để các doanh nghiệp Việt Nam vững tin đi ra biển lớn.

Kinh nghiệm trên toàn thế giới từ nhiều năm nay cho thấy, những nước đi theo con đường phát triển công nghiệp thay thế nhập khẩu luôn có tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp, năng lực cạnh tranh quốc gia yếu kém, sử dụng tài nguyên, nhân lực và đồng vốn kém hiệu quả hơn so với những nước chọn con đường phát triển kinh tế theo hướng xuất khẩu. Nếu các doanh nghiệp Việt Nam chỉ hướng vào chiếm lĩnh thị trường nội địa mà không chú trọng đến xuất khẩu, tình trạng nhập siêu sẽ ngày càng tăng, dự trữ ngoại tệ quốc gia ngày càng cạn, thiếu ngoại tệ để làm nguồn vốn cho phát triển kinh tế sau này.

Vì thế, để phát triển thị trường nội địa cần có những giải pháp đồng bộ từ khâu sản xuất nhằm nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm đến khâu xây dựng hệ thống phân phối sản phẩm, thay đổi tâm lý và thói quen của người tiêu dùng.

Phát triển thị trường nội địa hiệu quả cần có tham gia góp sức, hỗ trợ của các bộ, ban, ngành từ Trung ương đến địa phương, cần sự quyết tâm hiệp lực của cộng đồng doanh nghiệp và tất cả các đối tượng có liên quan, trong đó vai trò của Nhà nước là hết sức quan trọng. Nhà nước cung cấp những lợi thế ưu việt cho các doanh nghiệp như: Lãi suất thấp cho đầu tư phát triển, quyền sở hữu tài sản được bảo vệ, bộ máy hành chính tốt, một lực lượng lao động được đào tạo và có kỷ luật cao, một mức lạm phát thấp và một cơ chế vận hành thị trường nội địa phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Trước hết, để thị trường nội địa phát triển, Nhà nước cần có chiến lược quốc gia về thị trường nội địa. Hoàn thiện hệ thống chính sách chống hàng lậu, hàng giả và ủng hộ hàng Việt Nam. Hỗ trợ tiến hành tổ chức nghiên cứu thị trường, nghiên cứu nhu cầu tiêu dùng. Xây dựng quy hoạch tổng thể và kế hoạch phát triển mạng lưới phân phối trên thị trường nội địa, trong đó đặc biệt chú ý thị trường nông thôn.

Thứ hai, Nhà nước xây dựng cơ chế và các chương trình liên kết hợp tác, hỗ trợ chặt chẽ giữa chính quyền qua công tác xúc tiến thương mại với các nhà sản xuất, với các kênh phân phối và người tiêu dùng.

Thứ ba, Nhà nước đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về hàng tiêu dùng được sản xuất trong nước; kêu gọi và khuyến khích người tiêu dùng Việt Nam ưu tiên chọn hàng nội trước hàng ngoại. Khuyến khích các trung tâm bán lẻ và siêu thị áp dụng tỷ trọng cao các mặt hàng được sản xuất trong nước.

Thứ tư, các doanh nghiệp cần hạn chế hoặc chấm dứt nhập khẩu những loại mặt hàng trong nước đã sản xuất ổn định và đạt tiêu chuẩn. Có chiến lược phân lớp thị trường, xác định đúng đối tượng khách hàng phù hợp với chiến lược phát triển, với lợi thế và khả năng của doanh nghiệp. Cần quan tâm phân khúc thị trường, hướng tới sản phẩm cho những người có thu nhập trung bình và thấp (chiếm đến 90% dân số).

Thứ năm, các doanh nghiệp cần tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ nội địa qua kiểm định chính thức của cơ quan chức năng và kiểm tra khách quan của người tiêu dùng. Chú trọng công tác điều tra nhu cầu sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất, chủ động thay đổi cơ cấu mặt hàng, sản phẩm cho phù hợp với thu nhập, tâm lý tiêu dùng của người dân ở mỗi giai đoạn khác nhau.

Cuối cùng, các doanh nghiệp cần nâng cao khả năng tổ chức hệ thống phân phối của doanh nghiệp mình hoặc liên kết, phát triển nguồn nhân lực chuyên nghiệp và truyền thông mạnh hơn về năng lực của doanh nghiệp.