Mùa nóng, uống nước thanh nhiệt giải độc thế nào cho đúng?

Ông Nguyễn Văn C. trú tại Chí Linh, Hải Dương và đồng nghiệp phải đi cấp cứu vì dùng nước lá cây mật gấu thanh nhiệt. Ông C. hãm nước mật gấu uống cùng nhiều người, sau khoảng 10 phút, tất cả đều cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, không kiểm soát được hành vi, có biểu hiện nói ngọng... Sau đó, ông và vợ xuất hiện nhiều triệu chứng nặng hơn phải nhập viện cấp cứu tại BV Đa khoa tỉnh Hải Dương.

Ông C. cho biết, thấy nhiều người truyền tai nhau uống lá cây mật gấu có tác dụng giải nhiệt, giải độc gan, hạ huyết áp nên ông C. dùng loại nước lá cây này để uống mấy tháng nay. Thông thường, ông chỉ cho 1-2 chiếc lá tươi hãm với nước sôi uống thay nước lọc. Nhưng vừa qua, ông C. cho khoảng 20 chiếc lá tươi đun cùng với 2 lít nước. Sau đó, ông cùng một số người trong cơ quan uống, uống xong thì có triệu chứng như trên.

Trường hợp khác, bà Lại Thị Minh – 56 tuổi, trú tại Hà Nam cũng nhập viện vì men gan tăng, người mệt mỏi. Bà Minh cho biết từ hai tháng nay thời tiết nóng nực, ăn uống không ngon. Bà Minh mua gói lá, rễ cây không rõ tên được bán ở tiệm thuốc bắc về nấu uống với hi vọng mát gan, giải độc, hạ huyết áp.

Trong thời gian uống, bà Minh không có biểu hiện gì nhưng khoảng 2 tuần trở lại đây bà thấy người mệt, ngứa, vàng da hơn. Bà Minh đi khám được bác sĩ kết luận bà tăng men gan, gan bị nhiễm độc do lạm dụng nước mát gan giải độc.

Ảnh minh hoạ.

Theo BSCK II Huỳnh Tấn Vũ – Giảng viên trường Đại học Y Dược TP.HCM, trong tình hình dịch bệnh, nóng nực mùa hè, nhiều người đã tìm tới các loại nước lá, nước “sâm”  để mong làm mát gan, giải độc gan. Tuy nhiên, bác sĩ Vũ khuyến cáo, dùng các loại lá cây, bài thuốc truyền miệng không đúng cách tiềm ẩn nhiều rủi ro, có thể có tác dụng ngược khi tạo thêm áp lực cho hoạt động của gan thậm chí khiến gan dễ bị tổn thương hơn.

Từ xa xưa, người dân hay sử dụng các loại nước thanh nhiệt chế biến từ những cây cỏ khá lành tính. Theo y học cổ truyền, các loại nước giải khát này có công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, thường được dùng để phòng ngừa, giải trừ tình trạng "tích nhiệt" trong cơ thể nhưng nó không thể thải độc gan, làm mát gan, bổ thận.

Sản phẩm được nhiều người sử dụng thanh nhiệt nhất đó là rễ cỏ tranh. BS Vũ cho biết theo Đông y, rễ cỏ tranh có màu trắng hoặc vàng nhạt, vị ngọt, tính hàn, vào các kinh tâm, phế, tỳ, vị và bàng quang, có công năng thanh nhiệt (làm mát), lợi tiểu, thanh phế nhiệt (làm mát cái nóng ở vùng ngực, dùng tốt trên người có ho mà nóng ran ngực). Vì có tính mát, lại lợi tiểu, nên người gầy, suy kiệt nhiều tuy có nóng trong người cũng hạn chế dùng, vì tiểu tiện dễ góp phần giảm lượng nước trong cơ thể, người sẽ càng nóng nảy.

Tương tự, cây mía lau thân nhỏ, mảnh hơn so với các loại mía khác, vị ngọt, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, trợ tỳ, kiện vị (giúp ăn ngon miệng), lợi đại tiểu trường (đi tiêu tiểu dễ), làm mát, giảm ho, giảm nóng, giải độc rượu, giải được các sức nóng của thuốc. Đặc biệt mía lau có tác sinh tân (làm mát bằng cách tạo thêm tân dịch) nên ít gây tác dụng phụ gây lợi tiểu quá mà mất nước, có thể dùng lâu dài. Tuy nhiên, người nóng trong người có ho, gặp lạnh ho lại tăng thì không nên dùng.

Các loại nước thanh nhiệt chỉ nên dùng ở mức vừa phải, thi thoảng uống. Nước mát tác dụng lợi tiểu, vì vậy nếu dùng lâu dài thay nước uống có thể mất cân bằng điện giải, kém hấp thu một số vi khoáng như canxi, kali. Đặc biệt, BS Vũ khuyến cáo người dân không nên uống các loại nước này quá nhiều vào buổi tối sẽ gây đi tiểu nhiều.

Đặc biệt những người có bệnh mãn tính muốn dùng nước thanh nhiệt từ các loại thảo dược cũng cần phải được bác sĩ tư vấn. Ví dụ như người đái tháo đường không thể sử dụng công thức có mía lau; đối với suy thận mạn, tùy thuộc vào độ suy việc ăn uống cần phải được tính toán kỹ kể cả dùng nước uống thường. Người bệnh thận sử dụng nước mát từ các dược liệu có chứa các ion và các vi chất khó kiểm soát hàm lượng có thể đưa đến tình trạng suy thận nặng hơn…

Khánh Chi