Điểm lại các bộ tem bưu chính về chiến thắng Điện Biên Phủ

Hướng tới kỷ niệm Ngày thành lập QĐND Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2016) và ghi nhớ chiến thắng lừng lẫy Điện Biên Phủ xin giới thiệu tới độc giả các hình ảnh, thông tin về các bộ tem bưu chính ghi dấu sự kiện lịch sử trọng đại này đã được Bưu chính Việt Nam phát hành từ năm 1954 cho đến nay.

Theo Danh mục tem bưu chính cách mạng Việt Nam, “Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954)” - bộ tem  bưu chính đầu tiên về đề tài chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ đã được phát hành vào tháng 10/1954, chỉ sau thời điểm diễn ra sự kiện vẻn vẹn 5 tháng. Được thiết kế bởi họa sĩ Bùi Trang Chước, bộ tem này gồm 4 mẫu tem khuôn khổ 45 x 33 mm, có chung hình ảnh thể hiện trên tem là hình tượng người chiến sĩ Điện Biên đứng hiên ngang trên nóc hầm tướng Pháp De Castries; nhưng được thay màu và đổi giá, với các giá mặt tem lần lượt là 10 đồng, 50 đồng, 150 đồng và 0,6 kg thóc.

Đáng chú ý, việc mẫu tem thứ tư của bộ tem “Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954)” in giá mặt tem bằng thóc thay vì in giá mặt bằng tiền cũng là một điểm đặc biệt, chỉ có ở chưa đến 10 mẫu tem được Bưu chính Việt Nam phát hành trong giai đoạn từ tháng 7/1953 đến tháng 10/1954. Mẫu tem này được dùng làm tem sự vụ (loại tem được phát hành để chuyên sử dụng trong việc chuyển phát thư từ công vụ).

Một điểm khá thú vị là họa sĩ Bùi Trang Chước (1915-1992), tác giả bộ tem bưu chính Việt Nam đầu tiên về đề tài tem kỷ niệm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ cũng chính là người Việt Nam đầu tiên vẽ tem bưu chính ở Đông Dương và là họa sĩ đã vẽ mẫu quốc huy Việt Nam. Với riêng ngành Bưu chính, họa sĩ Bùi Trang Chước đã đóng góp công sức thể hiện rất nhiều bộ tem bưu chính Việt Nam, trong đó tiêu biểu phải kể đến các bộ tem như: “Kỷ niệm lần thứ 61 ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh”; “Mừng Chính phủ về Thủ đô (1/1/1955)”; “Đường sắt Hà Nội - Mục Nam Quan”; “Anh hùng Mạc Thị Bưởi (1927-1951)”…

Mười năm sau, ngày 7/5/1964, Bưu chính Việt Nam đã cho ra mắt bộ tem “Kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” gồm 4 mẫu tem và 1 blốc tem, với tổng giá mặt bộ tem là 66 xu do họa sĩ Trần Lương thiết kế. Được in offset hai màu, các mẫu tem “Kéo pháo”, “Bao vây Mường Thanh”, “Phá bom nổ chậm” và “Điện Biên ngày nay” của bộ tem bưu chính này vừa tái hiện lại hình ảnh về chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa vừa phản ánh không khí của Điên Biên thời điểm 10 năm sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Riêng mẫu blốc của bộ tem “Kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” được in offset nhiều màu và kích thước 107 x 75 mm.

Bộ tem “Kỷ niệm 20 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” là bộ tem bưu chính thứ ba về đề tài tem kỷ niệm thắng lợi của quân và dân ta tại “lòng chảo” Điện Biên năm 1954. Được thiết kế bởi họa sĩ Trần Huy Khánh và phát hành vào ngày 7/5/1974, bộ tem này gồm 2 mẫu tem “Quyết chiến, quyết thắng” và “Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên”, được in offset 3 mầu, ghép đôi theo hàng ngang. Tổng giá mặt của bộ tem là 24 xu.

Được nhiều nhà sưu tập tem đánh giá là một trong những bộ tem bưu chính đẹp, “Kỷ niệm 30 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ” gồm 7 mẫu tem khuôn khổ 44 x 33 mm và 1 mẫu blốc tem kích thước 100 x 110 mm, có tổng giá mặt bộ tem là 30 đồng, phát hành ngày 7/5/1984. Được thiết kế bởi họa sĩ Huy Toàn, cùng với blốc tem “Bộ chỉ huy và bản đồ mặt trận”, các mẫu tem của bộ tem bưu chính này đã tái hiện lại những hình ảnh tiêu biểu, điển hình nhất trong quá trình quân và dân ta chiến đấu và giành chiến thắng tại chiến trường Điện Biện Phủ, từ “Họp Bộ chỉ huy mặt trận”, đến “Hành quân ra trận”, “Dân công hỏa tuyến”, “Kéo pháo” cho tới “Bắn rơi máy bay địch”, “Đánh chiếm cứ điểm” và “Trên nóc hầm De Castries”.

Một điểm đặc biệt, bộ tem “Kỷ niệm 30 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ ” là bộ tem duy nhất trong số các bộ tem bưu chính về chiến thắng Điện Biên Phủ được in ở nước ngoài, cụ thể là ở nước bạn Cuba.

Tiếp đó, cũng theo định kỳ 10 năm một lần, vào ngày 7/5/1994, Tổng cục Bưu điện (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) đã phát hành bộ tem “Kỷ niệm 40 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” gồm 2 mẫu tem khuôn khổ 43 x 24 mm, có các giá mặt tem là 400 đồng và 3.000 đồng. Bộ tem được họa sĩ Trịnh Quốc Thụ tập trung thể hiện các hình ảnh “Kéo pháo vào mặt trận” và “Mừng chiến thắng”. Ngoài ra, bên góc trái mỗi mẫu tem đều có hình ảnh Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên. Tem được in offset 3 màu tại Xí nghiệp in tem Bưu điện.

Tính đến thời điểm hiện tại, bộ tem bưu chính về đề tài kỷ niệm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ được Bưu chính Việt Nam phát hành gần đây nhất là bộ tem “Kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” do nữ họa sĩ Vũ Kim Liên thiết kế. Được phát hành vào ngày 4/5/2004, bộ tem đánh dấu tròn 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ gồm 2 mẫu tem và 1 blốc tem, có tổng giá mặt 13.800 đồng, tập trung khắc họa hình ảnh người chiến sĩ Điện Biên năm xưa cùng không khí của công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước tại mảnh đất Điện Biên những năm đầu thế kỷ 21. Phát hành kèm theo bộ tem bưu chính này còn có 2 phong bì ngày phát hành đầu tiên (FDC) có kích thước 180 x 110 mm và 2 bưu thiếp cực đại (Maxicard) kích thước 150 x 100 mm.

Bên cạnh đó, cũng phải kể đến mẫu tem "Ngày 7/5/1954" trong bộ tem "Kỷ niệm những ngày lịch sử" do họa sĩ Ngô Mạnh Lân thiết kế, được phát hành ngày 10/4/1984. Mẫu tem thể hiện thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bộ quân phục cùng hình ảnh các chiến sĩ quân đội nhân dân VN phất cao lá cờ chiến thắng trong chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ngoài ra, theo nghiên cứu của nhà sưu tập tem Hoàng Anh Thi, Chủ nhiệm CLB sưu tập tem Viet Stamp thuộc Hội tem TP.HCM, vào các năm 1999 và 2004, hình ảnh về sự kiện lịch sử Điện Biên Phủ đã được thể hiện trên tem bưu chính của Cộng hòa quần đảo Marshall và Pháp. Cụ thể, vào ngày 15/3/1999, Cộng hòa quần đảo Marshall phát hành tờ tem “Thập kỷ của hiểm họa và phát triển 1950-1959” gồm 15 tem giá mặt 60 cent, thể hiện nhiều sự kiện quan trọng trong thập niên 50 của thế kỷ XX. Đây là tờ tem nằm trong loạt tem về “Thế kỷ XX” của bưu chính quần đảo Marshall. Con tem thứ 9 trong tờ tem này có tên “Hoàng hôn trên đế chế thực dân” thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bên bản đồ Việt Nam màu đỏ rực bị chia cắt ở vĩ tuyến 17 cùng hình ảnh các chiến sĩ quân đội nhân dân VN giương cao lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” trên nóc hầm tướng Pháp De Castries trong chiến dịch Điện Biên Phủ vào tháng 7/1954.

Đến năm 2004, khi nước ta kỷ niệm tròn nửa thế kỷ chiến thắng Điện Biên Phủ, Bưu chính Pháp cũng đã phát hành một mẫu tem về sự kiện lịch sử này./.