Xã hội càng "trí tuệ nhân tạo" sẽ càng cần "nhân văn số"

Theo PGS.TS Hoàng Anh Tuấn - Phó hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN, số liệu thống kê năm 2016, các quốc gia phát triển mạnh nhất về STEM có số học sinh – sinh viên tốt nghiệp hàng năm là: Trung Quốc (4,7 triệu), Ấn Độ (2,6 triệu), Hoa Kỳ (0,568 triệu), Nga (0,561 triệu), Iran (0,335 triệu)…Ở Việt Nam, mô hình giáo dục STEM thịnh hành trong khoảng một thập kỷ qua, đặc biệt là ở các trường tại địa bàn đô thị.

Ở Việt Nam hiện nay, nhiều cơ sở giáo dục từ phổ thông đến đại học đã bắt đầu quan tâm chuyển đổi sang mô hình STEAM…Như vậy để thấy rằng sự cân bằng giữa khoa học - công nghệ với nhân văn - nghệ thuật đang và sẽ tiếp tục là xu thế thịnh hành của giáo dục thế giới trong thời gian tới.

Ảnh minh họa.

Theo ông Tuấn, trong các lĩnh vực của khoa học xã hội và nhân văn đang có cơ hội rất rõ ràng trong tổng thể nền giáo dục và hoạt động xã hội hiện nay. Tuy nhiên, cơ hội mới chỉ là cơ hội!. Nói một cách đơn giản, “xã hội số” đòi hỏi một nền “nhân văn số” tương thích để có thể hòa hợp phát triển.

Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN cho rằng xã hội càng "trí tuệ nhân tạo" sẽ càng cần "nhân văn số".

Chẳng hạn, sử học và bảo tồn di tích ứng dụng các phương pháp nhân văn số để tăng tính chính xác và độ hấp dẫn. Dự án “Cỗ máy thời gian Venice” ở Ý là một ví dụ sinh động về tính ưu việt của nhân văn số. Dự án này thu thập và kết nối tất cả các thông tin, tư liệu, di sản văn hóa… về thành phố Venice vào trong một kho dữ liệu mở trên mạng…  

Trong các lĩnh vực chuyên sâu khác mang tính truyền thống như Văn học, Ngôn ngữ, Nhân học hoặc Triết học, ứng dụng nhân văn số vào nghiên cứu, đào tạo và xuất bản cũng đã cho những kết quả hết sức ấn tượng.

Trong suốt nhiều thập kỷ trước đây, giáo dục đại học ở Việt Nam thường chỉ tập trung vào việc trao truyền kiến thức cho sinh viên. Phải khẳng định rằng kiến thức đương nhiên rất quan trọng trong giáo dục đại học ngày nay.

Tuy nhiên, kiến thức chỉ là một trong những thành tố tạo nên thành công của người học, nhất là trong bối cảnh tri thức số đã tạo ra một môi trường tự học và tự khai thác kiến thức gần như không giới hạn thông qua các nguồn học liệu mở trên internet.

“Ở Việt Nam, rô-bốt đã làm thay chức năng của nhân viên trong thư viện. Như vậy, để thấy viễn cảnh rô-bốt thay thế hoàn toàn con người trong một số lĩnh vực kỹ thuật không còn xa nữa. Điều này đồng nghĩa với việc những thị trường lao động trình độ thấp (như Việt Nam) sẽ không còn là lợi thế cạnh tranh trong xã hội 4.0.

Nhưng nói như vậy không có nghĩa là rô-bốt có thể thay thế mọi lĩnh vực. Trí tuệ nhân tạo có thông minh và ưu việt đến đâu vẫn chỉ là phương tiện phục vụ con người. Con người vẫn sẽ ở vị trí trung tâm của xã hội trí tuệ nhân tạo, nhưng mỗi cá nhân sẽ phải nỗ lực hơn để theo kịp sự phát triển của công nghệ.

Có một thực tế là trong những năm qua, phương diện khoa học - công nghệ được đặc biệt đầu tư trong hoạt động giáo dục và đào tạo của thế giới nói chung. Mô hình giáo dục STEM (Science: Khoa học; Technology: Công nghệ; Engineering: Kỹ thuật; Mathematics: Toán học) biểu hiện rõ nhất cho xu hướng này".