Việt Nam tham gia APEC: Những động lực hữu hình và vô hình

Sau hơn 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, Việt Nam đã thực hiện những bước tiến nhảy vọt: GDP bình quân đầu người tăng từ khoảng 100 USD theo thời giá năm 1990 lên khoảng 2.200 USD năm 2015, đưa Việt Nam bước qua ngưỡng các quốc gia có thu nhập trung bình; tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn 1,9 USD/ ngày đã giảm từ 50% năm 1990 xuống còn 3% hiện nay; kim ngạch xuất khẩu tăng từ 800 triệu USD theo thời giá năm 1986 lên 152,4 tỷ năm 2015 và tổng số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt mức trên 250 tỷ USD từ trên 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, tổng số viện trợ phát triển chính thức (ODA) đã giải ngân lên tới gần 30 tỷ USD. Về quan hệ đối ngoại, từ chỗ bị cô lập, ngày nay Việt Nam có quan hệ ngoại giao với gần 190 quốc gia và là thành viên tích cực của rất nhiều tổ chức khu vực và toàn cầu.

Trong những thành tựu vượt trội nói trên, các nền kinh tế thành viên APEC, trong đó có nhiều đối tác kinh tế trọng yếu của Việt Nam, có vị trí cực kỳ quan trọng. Chẳng thế mà APEC chiếm tới 75% kim ngạch xuất – nhập khẩu, 78% tổng số vốn đầu tư trực tiếp, 38% ODA, 79% lượng khách du lịch nước ngoài vào Việt Nam.

Nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Khoan khẳng định, những con số biết nói ấy cho thấy việc tham gia APEC có tầm quan trọng lớn lao đối với những thành tựu của Việt Nam trong công cuộc đổi mới. Như vậy chưa hết, bên cạnh những “động lực hữu hình”, không thể không kể đến nhân tố không kém phần quan trọng là những “động lực vô hình”.

Thứ nhất, đó là vị thế quốc tế của Việt Nam có được với tư cách là một thành viên tích cực của APEC – một diễn đàn khu vực lớn hàng đầu thế giới với thị trường rộng lớn bao gồm 2,8 tỷ dân, chiếm tới 59% GDP và 48% thương mại toàn cầu. Tuy APEC chỉ là diễn đàn kinh tế song hoạt động của tổ chức đa phương rộng lớn này đã giúp cho quan hệ hợp tác song phương giữa các nền kinh tế thành viên càng được thúc đây, góp phần vào việc duy trì hòa khí và sự hợp tác trong khu vực.

Thứ hai, đó là những tác động của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế nói chung và việc tham gia APEC nói riêng với công cuộc đổi mới thể chế kinh tế trong nước, tạo dựng môi trường kinh doanh ngày càng cởi mở hơn, ngày càng thông thoáng và minh bạch hơn.

Thứ ba, đó là lợi ích đối với các doanh nghiệp Việt Nam có điều kiện tiếp cận, học hỏi các thông lệ quốc tế, hiểu biết thị trường, kinh nghiệm quản trị, kinh doanh từ các doanh nghiệp bạn trong APEC. Thông qua việc tham gia các hoạt động trong khuôn khổ APEC, nhiều quan chức các ngành của Việt Nam đã trưởng thành đáng kể trong phương cách hội nhập quốc tế.

Thứ tư, đó là những lợi ích có được nhờ những biện pháp tự do hóa thương mại và đầu tư trong khu vực, qua đó mức thuế quan giảm thiểu tới trên 3 lần, giúp cho hàng hóa của Việt Nam có cơ hội thâm nhập thị trường khu vực thuận lợi hơn.

Thứ năm, đó là những lợi ích có được nhờ các biện pháp thuận lợi hóa thương mại, kinh doanh, đầu tư trong khuôn khổ APEC.

Thứ sáu, đó là những lợi ích không nhỏ trong việc nâng cao năng lực, bảo đảm chất lượng cuộc sống, tăng trưởng bền vững, an ninh con người, thu hẹp khoảng cách số…

Thứ bảy, đó là những đóng góp nhằm thúc đẩy hệ thống thương mại đa phương toàn cầu mà Việt Nam tham gia ngày càng sâu rộng.

Điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là nhờ tham gia APEC, Việt Nam có được một sân tập thích hợp để tham gia sân chơi rộng lớn hơn với những cam kết cao hơn là WTO và hơn một chục FTA mà Việt Nam tham gia.

Mặt khác cần  nhấn mạnh rằng, quan hệ Việt Nam – APEC là con đường hai chiều: bên cạnh những mối lợi nhận được từ sự tham gia APEC, Việt Nam đã phát huy vai trò ngày càng tích cực, chủ động trong các hoạt động của Diễn đàn và đã có những đóng góp đáng ghi nhận đối với sự phát triển của APEC trong gần hai chục năm tham gia.

Tám năm sau khi trở thành thành viên, Việt Nam đã đăng cai và tổ chức thành công cả về nội dung lẫn hình thức Hội nghị Cấp cao lần thứ 14 vào tháng 11/2006 với chủ đề “Hướng tới một Cộng đồng năng động vì sự phát triển bền vững và thịnh vượng”.

Tại đây, “Chương trình hành động Hà Nội” đã được thông qua, nêu lên các biện pháp cần làm để thực hiện các Mục tiêu Bogor và các biện pháp tổng thể nhằm góp phần tạo nên động lực mới cho sự hợp tác APEC, trong đó có ý tưởng về mục tiêu hình thành Khu vực thương mại tự do toàn khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã đăng cai tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao – Kinh tế APEC lần thứ 18 và hơn 100 sự kiện khác nhau, đã có nhiều đóng góp thực chất và có hiệu quả vào các nội dung hợp tác chuyên ngành như về phát triển nguồn nhân lực, đề xuất và tham gia nhiều sáng kiến mới với khoảng 100 dự án trong hầu hết các lĩnh vực như thương mại, đầu tư, hợp tác kinh tế, kỹ thuật, phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu, y tế, chống khủng bố, an ninh lương thực…

Như vậy có thể khẳng định, việc tham gia APEC thực sự là một động lực đáng kể đối với tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam; ngược lại, Việt Nam đã có những cống hiến đáng kể cho APEC.