Toan tính đằng sau việc Trung Quốc giảm tuần tra ở Senkaku

Tờ The Washington Post đã cho đăng tải bản phân tích dữ liệu về tần suất lực lượng tuần tra bờ biển Trung Quốc tiến gần quần đảo tranh chấp chủ quyền với Nhật Bản, Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông của hai tác giả M. Taylor Fravel và Alastair Iain Johnston. 

Kể từ tháng 10/2013, số lần lực lượng tuần tra bờ biển Trung Quốc tới hải phận gần Senkaku/Điếu Ngư đã giảm đáng kể và luôn hoạt động trong khu vực cách quần đảo tranh chấp 12 hải lý. 

Tàu tuần tra Trung Quốc xuất hiện gần hải phận quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông

Trong khi đó, trước giai đoạn tháng 10/2013, hai tác giả Fravel và Johnston nhận định: "Mỗi tuần, Trung Quốc tiến hành 4 lần tuần tra và cứ hai tuần lại có một tàu tuần tra của Trung Quốc hoạt động trong vùng 12 hải lý". 

Cũng theo hai tác giả trên, tần suất các tàu tuần tra của Trung Quốc hoạt động trong "khu vực chồng lấn ít nhạy cảm" (cách Senkaku/Điếu Ngư khoảng 12 – 24 hải lý), đã giảm đáng kể sau tháng 10/2013. Việc các tàu Trung Quốc xuất hiện trong khu vực này mang tính ít khiêu khích hơn bởi nó không nằm trong hải phận của quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Nói cách khác, lực lượng tuần tra bờ biển Trung Quốc đã tăng cường hoạt động trong vùng ít có khả năng khiêu chiến thay vì tiến sát tới hải phận Senkaku/Điếu Ngư. 

Âm mưu hé lộ

Hai tác giả Fravel và Johnston cho rằng: "Trung Quốc đang thiết lập giả thuyết cho rằng số lượng tuần tra giảm là dấu hiệu về việc sẵn sàng hợp tác thay vì leo thang thêm căng thẳng". 

Tuy nhiên, thời điểm Trung Quốc giảm tần suất tuần tra lại dường như đi ngược với xu thế hiện nay khi mối quan hệ ngoại giao giữa Bắc Kinh – Tokyo vẫn đang trong vòng xoáy căng thẳng. 

Kể từ khi Nhật Bản tiến hành quốc hữu hóa 3/5 hòn đảo thuộc quần đảo Senkaku/Điếu Ngư hồi tháng 9/2013, mối quan hệ Trung – Nhật đã không ít lần dậy sóng. Mối quan hệ giữa hai nước còn lại tiếp tục xuống dốc trong giai đoạn từ tháng 11 – 12/ 2013 sau một thời gian ngắn Trung Quốc giảm tần suất điều động tàu tuần tra tới quần đảo tranh chấp.

Nguyên nhân là do hồi tháng 11/2013, Trung Quốc đã đơn phương tuyên bố thiết lập "Vùng nhận diện phòng không" (ADIZ) trên biển Hoa Đông bao gồm không phận quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. 

Động thái này của Trung Quốc đã "chọc giận" cả Nhật Bản và Mỹ. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã đưa ra phản ứng giận dữ và cáo buộc Mỹ - Nhật (hai quốc gia cũng thiết lập riêng vùng nhận diện phòng không, trong đó, điểm cuối ADIZ của Nhật Bản chỉ cách bờ biển Trung Quốc 81 dặm), đã bắt tay hợp tác để chống lại cái gọi là "mối đe dọa từ Trung Quốc".  

Tới tháng 12/2013, Nhật Bản đã phê chuẩn một Chiến lược An ninh quốc gia mới đồng thời cải cách Bản hướng dẫn Chương trình Quốc phòng quốc gia và Chương trình Quốc phòng trung hạn. 

Ngay lập tức, Trung Quốc tuyên bố động thái của Nhật Bản là dấu hiệu về việc hủy bỏ bản hiến pháp mang tính hòa bình và quay trở lại với chế độ quân phiệt xa xưa. 

Đặc biệt, mối quan hệ Trung – Nhật đã rơi xuống mức thấp nhất sau chuyến thăm tới ngôi đền chiến tranh Yasukuni của Thủ tướng Shinzo Abe vào ngày 26/12/2013. Theo Trung Quốc, chuyến thăm của ông Abe là bằng chứng cho thấy Nhật Bản đang tái lập chế độ quân phiệt, đế quốc. Do đó, trong nhiều tháng sau, Trung Quốc đã tận dụng mọi cơ hội để chỉ trích Nhật Bản nói chung cũng như Thủ tướng Abe nói riêng. 

Tàu tuần tra Nhật Bản ngăn chặn tàu Đài Loan tiến gần hải phận Senkaku/Điếu Ngư. Trước đó, Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền với quần đảo này dưới tên gọi Điếu Ngư Đài.

Phân tích của hai tác giả Fravel và Johnston cho thấy nhiều nguyên nhân dẫn tới việc Trung Quốc giảm tần suất đưa tàu thuyền tuần tra tới sát hải phận Senkaku/Điếu Ngư bao gồm âm mưu tạo số liệu giả. Trong tuyên bố gần đây của Nhật Bản, mặc dù, Trung Quốc giảm tuần tra hải quân nhưng lại tăng cường tuần tra không quân. Theo đó, số lần Nhật Bản phải điều động chiến đấu cơ ngặn chặn máy bay Trung Quốc trong giai đoạn từ tháng 3/2013 – 3/1014, đã tăng mạnh so với mọi thời điểm trước đó. 

Do đó, nghịch cảnh trên mặt trận hải quân và ngoại giao của Trung Quốc có thể được giải thích như sau các nhà lãnh đạo Bắc Kinh muốn chuyển sự tập trung từ một cuộc đối đầu trong thế giới thực sang "cuộc chiến ngôn từ". 

Chiến lược này không những duy trì sức ép của Trung Quốc tới Nhật Bản mà còn tránh nguy cơ đối đầu quân sự. Nói cách khác, việc giảm tần suất điều tàu tuần tra hải quân kết hợp với chiến dịch công khai chỉ trích Nhật Bản là cách Bắc Kinh tiếp tục tấn công Tokyo trong khi giảm được các mối đe dọa quốc gia.