Thực trạng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Theo TS BS. Thân Hà Ngọc Thể - Trưởng khoa Lão – Chăm sóc giảm nhẹ BV ĐHYD, dân số Việt Nam già hóa khá nhanh, người già thường đa bệnh, đa thuốc, suy yếu, dễ bị tổn thương, sa sút trí tuệ, suy giảm hoạt động chức năng, giác quan. Tuy nhiên, những quan điểm sai lầm cho rằng các triệu chứng bất thường trên là một phần tất yếu của lão hóa nên không cần chữa trị, dẫn đến phát hiệu triệu chứng trễ. Theo nghiên cứu của Freeborn (2000) tỉ lệ người cao tuổi phải chịu đựng những triệu chứng cuối đời như khó thở là 83%, mệt mỏi là 80%, đau đớn là 45%, rối loạn tri giác là 34%,…

Chính vì vậy, TS Thể cho biết việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi cần phải được quan tâm và nhận thức đúng đắn hơn nữa. Đặc biệt là việc phòng chống các bệnh đặc thù của lão hóa cần được ưu tiên hàng đầu trước khi tình trạng trở nên quá muộn và khó điều trị. Nếu chăm sóc đúng cách sẽ nâng cao chất lượng cuộc sống người cao tuổi, giảm nhẹ triệu chứng, giảm té ngã, tàn tật, cải thiện tâm lý, kiểm soát triệu chứng tốt.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Tổng cục Dân số Kế hoạch hoá gia đình, Bộ Y tế năm 2011, nước ta chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số; năm 2019, tỷ lệ người cao tuổi chiếm 11,86% dân số. Theo dự báo tỷ lệ người cao tuổi sẽ tăng lên 16,66% vào năm 2029 và lên 26,10% vào năm 2049. Nước ta là một trong số những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Trong khi các nước phát triển mất nhiều thập kỷ, có nước hàng thế kỷ mới chuyển đổi từ giai đoạn già hóa dân số sang giai đoạn dân số già như: Pháp: 115 năm; Australia: 73 năm… nhưng ở Việt Nam chỉ khoảng 26 năm.

Số lượng người cao tuổi Việt Nam tăng nhanh từ 7,67 triệu năm 2009 lên 11,4 triệu năm 2019. Theo dự báo đến năm 2030, người cao tuổi ở nước ta khoảng 18 triệu chiếm 17,5% dân số, tức là cứ 6 người dân thì có hơn 1 người cao tuổi.

Theo quy luật tự nhiên, khi tuổi càng cao sức khỏe và năng lực nội tại càng suy giảm. Năm 2011, hơn 60% người cao tuổi cho biết tình trạng sức khỏe là yếu và rất yếu cần được chăm sóc sức khỏe; hơn 46% người cao tuổi mắc bệnh tăng huyết áp; 34% mắc bệnh viêm khớp; khoảng 20% mắc các bệnh khác như tim mạch, răng miệng, viêm phế quản và bệnh phổi mạn tính. 

Mức độ suy giảm năng lực nội tại ở nhóm cao tuổi nhất (từ 80+) càng nghiêm trọng hơn. Kết quả nghiên cứu dọc về người cao tuổi và sức khỏe Việt Nam năm 2018, ở nhóm người cao tuổi nhất (80+) có gần 74,6% mắc tăng huyết áp; 54,3% mắc bệnh viêm khớp. 

Mô hình bệnh tật ở nước ta nói chung và ở người cao tuổi nói riêng đang thay đổi nhanh chóng, chuyển từ mô hình chủ yếu là bệnh lây nhiễm sang mô hình chủ yếu là những bệnh không lây nhiễm. Người cao tuổi nước ta thường mắc nhiều bệnh cùng một lúc, trung bình mỗi người mắc 3 bệnh phải điều trị suốt đời. Tình trạng bệnh tật đã ảnh hưởng lớn đến đời sống tâm lý, các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và sự hoà nhập cộng đồng của người cao tuổi. 

Mặc dù phần lớn người cao tuổi ở nước ta sống chung với gia đình được người thân chăm sóc, nhưng trong xu hướng chuyển đổi mạnh từ gia đình truyền thống sang gia đình hạt nhân, vai trò gia đình với người cao tuổi giảm dần, con cái sống xa cách và bận rộn hơn, đặc biệt là tốc độ tăng nhanh của nhóm dân số cao tuổi nhất (≥80 tuổi) và số lượng các cụ thọ từ 100 tuổi trở lên, đã đặt ra nhu cầu chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi ngày càng lớn. 

Theo một nghiên cứu của Bệnh viện Lão khoa Trung ương năm 2015 trong số 610 người cao tuổi từ 80 tuổi trở lên được phỏng vấn có 28% cần sự trợ giúp về hoạt động sống cơ bản hàng ngày (vệ sinh, đánh răng,...), và 90% cần sự trợ giúp trong các hoạt động cần thiết (mua bán, nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa, giặt giũ quần áo,..).

Ngay sau khi Chương trình chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Tổng cục Dân số - Kế hoạch Hoá gia đình  đã tham mưu Bộ Y tế ban hành Quyết định số 403/QĐ-BYT ngày 20/01/2021 về Kế hoạch hành động của Bộ Y tế thực hiện Chương trình chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi đến năm 2030. Trong đó phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng Cơ quan/Đơn vị thuộc Bộ Y tế thực hiện.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đã có Công văn số 4571/BYT-TCDS ngày 07/6/2021 gửi một số Bộ, ngành liên quan về việc xây dựng kế hoạch thực hiện Chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030 nhằm tăng cường sự phối hợp liên ngành trong công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, góp phần thực hiện thành công Chương trình.

K.Chi