Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, những giai đoạn người thân tự đánh giá bệnh nhân

BSCKII. Nguyễn Thị Phương Loan - Trưởng phòng Tâm thần người cao tuổi, Viện Sức khỏe tâm thần cho biết: Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số.

Nước ta có 12 triệu người ở độ tuổi trên 65 tuổi và tuổi thọ trung bình là 75. Già hóa dân số đồng nghĩa với việc chúng ta đang phải đối diện với các vấn đề bệnh tật của người cao tuổi, trong đó sa sút trí tuệ đang là một thách thức.

Điều này khiến không ít gia đình có người già mất trí nhớ rơi vào cảnh “dở khóc, dở mếu”. Chị Thanh (Hà Nội) là ví dụ điển hình. Bố đẻ chị năm nay 89 tuổi nhưng đã bị mất trí cách đây 4 năm. Tình trạng lú lẫn ngày một nặng hơn.

Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, bác sĩ chỉ ra những giai đoạn người thân tự đánh giá bệnh nhân

“Ông ăn cơm rồi vẫn bảo chưa ăn. Hỏi chục lần cùng một câu hỏi. Ị đái tung tẩy khắp nhà. Kinh khủng nhất đó là đêm đêm ông lọc cọc gõ cửa phòng tôi gạ gẫm “chuyện ấy”.

Chị giúp việc có lúc phát điên, hễ mở miệng than vãn. Tôi đã mang ông đến viện để khám nhưng được bác sĩ giải thích do ông bị teo não- người già nào cũng trải qua.

Chúng tôi cũng từng nghĩ đưa ông đi trại dưỡng lão nhưng rồi lại thôi. Chấp nhận để ông ở nhà. Nhưng dẫu có đến 7 người con, cả 7 đứa đều thương ông nhưng thời gian với những cơn lú lẫn ngày càng trầm trọng của ông cũng làm tình thương mai một.

Trí nhớ mất, đồng nghĩa mất giao tiếp. 7 đứa con bận bịu cuộc đời riêng. Dần dần bố tôi chỉ còn là chiếc bóng mà đứa con nào…cũng ngại phải chăm”, chị Thanh cho hay.

BS Phương Loan nhấn mạnh, sa sút trí tuệ (SSTT) là hội chứng lâm sàng được gây ra bởi tổn thương não với đặc trưng bởi các biểu hiện suy giảm các lĩnh vực nhận thức như: trí nhớ, định hướng, chú ý, ngôn ngữ, tri giác, suy luận, phán đoán, điều hành, khả năng thực hiện các nhiệm vụ liên tục, …

SSTT có thể gặp trong nhiều bệnh khác nhau trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer (chiếm 60 - 80% tổng số các bệnh nhân SSTT).

Chia sẻ về cách nhận biết của bệnh, BSCKII. Bùi Văn San, Phòng Tâm thần người già cho biết: Các triệu chứng sa sút trí tuệ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân.

Nhưng các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:Thay đổi nhận thức; Mất trí nhớ; Khó giao tiếp hoặc tìm từ; Khó khăn với khả năng thị giác và không gian, chẳng hạn như bị lạc trong khi lái xe; Khó xử lý các nhiệm vụ phức tạp; Khó khăn trong việc lập kế hoạch và tổ chức; Khó khăn với sự phối hợp và chức năng vận động; Nhầm lẫn và mất phương hướng…

Bên cạnh các triệu chứng cơ bản trên, còn có một số triệu chứng loạn thần: 30-40% các bệnh nhân mất trí có hoang tưởng; Ảo giác có ở 20-30% bệnh nhân mất trí; Hội chứng Capgras; Các rối loạn cảm xúc: Trầm cảm và lo âu được gặp ở 40-50% các bệnh nhân sa sút trí tuệ; Các thay đổi về nhân cách: Bệnh nhân trở nên thu mình lại, có bệnh nhân trở nên bủn xỉn, hoài nghi, ghen tuông vô lý, trẻ con hóa, ăn mặc cẩu thả, có khuynh hướng cóp nhặt bẩn thỉu và các rối loạn hành vi: Kích động về đêm, rối loạn hành vi ăn uống và bài tiết…

Sa sút trí tuệ sẽ diễn biến qua 5 giai đoạn. 

Giai đoạn 1: Không suy giảm. Trong giai đoạn này, Alzheimer không thể phát hiện được và không có vấn đề về trí nhớ hoặc các triệu chứng sa sút trí tuệ khác.

Giai đoạn 2: Suy giảm rất nhẹ. Bệnh có thể nhận thấy những vấn đề nhỏ về trí nhớ hoặc mất đồ đạc xung quanh nhà. Bệnh nhân vẫn sẽ làm tốt các bài kiểm tra trí nhớ và bệnh nhân khó có thể được phát hiện bởi những người thân hoặc bác sĩ đa khoa;

Giai đoạn 3: Suy giảm nhẹ. Những người ở giai đoạn 3 sẽ gặp khó khăn trong nhiều lĩnh vực bao gồm: Tìm từ đúng trong các cuộc hội thoại; Tổ chức và lập kế hoạch; Nhớ tên người quen mới. Những người mắc bệnh Alzheimer giai đoạn ba cũng có thể thường xuyên mất tài sản cá nhân, bao gồm cả những vật có giá trị.

Giai đoạn 4: Suy giảm vừa phải. Các triệu chứng rõ ràng của bệnh: Gặp khó khăn với số học đơn giản; Không nhớ lại những gì họ đã ăn vào bữa sáng; Không có khả năng quản lý tài chính và thanh toán hóa đơn; Có thể quên chi tiết về quá khứ cuộc sống của họ…

Giai đoạn 5: Suy giảm vừa, nghiêm trọng: Bệnh nhân bắt đầu cần giúp đỡ với nhiều hoạt động hàng ngày; Những người trong giai đoạn năm của bệnh có thể gặp; Khó mặc quần áo phù hợp; Không có khả năng nhớ lại các chi tiết đơn giản về bản thân như số điện thoại của chính họ; Sự nhầm lẫn đáng kể…

Các bác sĩ cũng nhấn mạnh, để phòng tránh sa sút trí tuệ người cao tuổi cần giữ tinh thần luôn lạc quan vui vẻ, tránh sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, ma tuý; Khi sử dụng các thuốc bổ não, dưỡng não cần có sự chỉ định và tư vấn của các chuyên gia y tế. Cuối cùng là thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ và cần được thăm khám sớm khi có các triệu chứng.

N. Huyền