Tăng thuế VAT, người thu nhập thấp ít nhiều vẫn bị ảnh hưởng

Người tiêu dùng, nhất là những người có thu nhập thấp ít nhiều vẫn bị ảnh hưởng nếu tăng thuế VAT. (Ảnh: HC)

Việc Bộ Tài chính đưa ra Dự thảo Luật sửa 5 Luật về thuế, trong đó Bộ Tài chính đã đề nghị nâng mức thuế suất thuế VAT theo hai phương án: Một là tăng từ 10% lên 12% kể từ ngày 1/1/2019, và phương án 2 là tăng theo lộ trình lên 12% từ ngày 1/1/2018 và 14% từ ngày 1/1/2021 Trong 2 phương án trên, đại diện Bộ Tài chính cho biết, Bộ đề xuất phương án tăng từ 10% lên 12%. Bộ Tài chính cho rằng, do mức thuế suất thuế GTGT thông thường 10% tương đối thấp, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế... vì vậy Bộ Tài chính đề xuất tăng mức thuế này lên 12%. Đề xuất này khiến dư luận dấy lên nghi ngại việc tăng thuế VAT sẽ dẫn tới tăng gánh nặng cho người nghèo, người có thu nhập thấp.

Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế PGS. TS. Nguyễn Thị Mùi, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia cho rằng: “Thuế VAT là thuế gián thu, vì thế tăng thuế thường dẫn đến tăng giá hàng hóa, dịch vụ ở mức độ khác nhau. Mặc dù thuế suất phổ thông đề xuất tăng lên 12% không áp dụng cho nhóm lương thực, thực phẩm, y tế, giáo dục, nhưng người tiêu dùng, nhất là những người có thu nhập thấp ít nhiều vẫn bị ảnh hưởng”.

Về phía doanh nghiệp, nếu có tác động đến doanh nghiệp chỉ ở khía cạnh chứng từ. Hiện nay, trên 90% doanh nghiệp kê khai nộp thuế, khấu trừ thuế và quyết toán thuế qua mạng, nên số doanh nghiệp không đáp ứng được quy định về khấu trừ thuế đã hạn chế nhiều. Tuy nhiên, về phía người lao động, bà Mùi cho rằng, nếu tăng thuế VAT, nhưng thu nhập của dân cư không thay đổi, có thể dẫn đến việc họ sẽ tiết kiệm chi tiêu, và điều này sẽ ảnh hưởng trở lại đối với doanh nghiệp.

Cũng theo bà Mùi, việc đánh giá tác động của tăng thuế VAT cần có số liệu, thông tin đầy đủ và chính xác. “Về tổng quát, khi tăng thuế sẽ tăng nguồn thu NSNN, có điều kiện cơ cấu lại nguồn thu, mở rộng cơ sở thuế. Nhưng cũng cần lưu ý, tăng thuế sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến người tiêu dùng. Do vậy Bộ Tài chính cần có đánh giá đầy đủ tác động của việc điều chỉnh 5 sắc thuế đến các nhóm lợi ích dân cư khác nhau, để có sự chia sẻ và tạo sự đồng thuận trong việc thực hiện chính sách thuế”, bà Mùi nói.

Nói về việc Bộ Tài chính đưa ra lý do tăng thuế tăng thuế VAT lên 12% để phù hợp với thông lệ quốc tế và theo xu hướng chung trên thế giới, chuyên gia kinh tế Nguyễn Thị Mùi cho hay:

“Hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới có xu hướng giảm thuế trực thu (thuế TNDN, thuế TNCN) để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, cải thiện thu nhập của người lao động. Khi phải cơ cấu lại nguồn thu, họ thường điều chỉnh thuế gián thu (thuế VAT), song song với cơ cấu lại nguồn chi.

Việt Nam cũng đang thực hiện theo xu hướng này. Thuế TNDN giảm từ 32%, xuống 20% và dự kiến đến năm 2019 xuống còn 17% và 15%; Thuế TNCN giảm bậc phải nộp thuế, sẽ có lợi cho người lao động có thu nhập ở mức trung bình khá và khá. Tuy nhiên, khi bội chi NSNN lớn, cần phải cơ cấu lại chi tiêu, tiết kiệm chi là biện pháp cấp thiết, nhưng để tăng nguồn thu ổn định hơn, Bộ tài chính xem xét đến phương án điều chỉnh thuế gián thu”.

Cũng theo vị chuyên gia này, việc tăng thuế VAT sẽ dẫn đến tăng giá, người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng, nhưng mức độ ảnh hưởng là khác nhau.

Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới (WB) đối với 20% người thu nhập thấp chỉ chi trả khoảng 9% tổng số thu thuế VAT, còn 20% người có thu nhập cao (người giầu) chi trả khoảng 40% tổng số thu thuế VAT.

“Cho dù ảnh hưởng của tăng thuế VAT đến các nhóm người tiêu dùng có khác nhau, nhưng cần khẳng định: tăng thuế VAT người tiêu dùng bị ảnh hưởng!. Còn đối với doanh nghiệp, thuế VAT được khấu trừ. Nhưng do tăng thuế VAT, làm tăng giá hàng hóa, dịch vụ. Nếu thu nhập của dân cư không tăng, người có thu nhập thấp sẽ tiết kiệm chi tiêu, khi đó có thể có tác động đến doanh nghiệp do hàng hóa tiêu thụ chậm…Vì vậy cần lưu ý vấn đề này”, chuyên gia Nguyễn Thị Mùi cho hay.