Người Việt ở Canada thắp lửa cho giấc mơ ô tô điện

Một ngày đầu thu ở thành phố Sherbrooke (Canada), trong căn phòng thí nghiệm nhỏ của Khoa Công nghệ, 3 con người Việt Nam – một giáo sư và hai nghiên cứu viên – vẫn miệt mài bên những mô hình, thuật toán và bảng số liệu.

Công việc của họ lặng lẽ, nhưng lại giống như hàng nghìn nhà khoa học trên khắp thế giới, mỗi người đóng góp một mảnh ghép để một ngày, những chiếc ô tô điện lăn bánh với công nghệ hoàn thiện hơn.

Vượt qua cú sốc để tìm hướng đi

Nguyễn Phương Chi, nữ nghiên cứu viên sau tiến sĩ, nhớ lại quãng thời gian đầu tiên đến Canada. Khó khăn không chỉ đến từ khí hậu lạnh giá, những đêm dài trong phòng thí nghiệm, mà còn từ ngôn ngữ, văn hóa và đặc biệt là khoảng trống về kỹ năng nghiên cứu khoa học.

“Lúc đó em loay hoay mãi. Viết thế nào, bắt đầu từ đâu, cái mình nghĩ thì người ta đã làm rồi. Thầy hướng dẫn luận án Tiến sĩ của em, giáo sư João Trovão, rất phàn nàn. Em mất gần một năm chỉ để học cách định hình công việc, đã có hai ba lần muốn bỏ cuộc về nước,” Chi kể, nụ cười gượng gạo nhưng vẫn còn chút run khi nhớ lại.

Bước ngoặt đến khi cô tìm được hướng nghiên cứu phù hợp: bài toán phân phối năng lượng cho xe điện hai động cơ. Chi sử dụng AI và các thuật toán để tối ưu hóa dòng năng lượng giữa ắc quy và siêu tụ điện, đảm bảo cấp nguồn hợp lý cho cả hai động cơ, qua đó kéo dài quãng đường di chuyển.

Những khái niệm nghe tưởng chừng xa vời ấy lại được Chi trình bày đầy tin tưởng: “Em hy vọng một ngày nào đó, nguyên lý từ nghiên cứu của mình sẽ được ứng dụng trên chính những chiếc xe chạy ở Việt Nam.”

Chinh phục thách thức an toàn trên đường băng tuyết

Khác với Chi, Nguyễn An Toàn – chàng trai đến từ Quy Nhơn, hiện là nghiên cứu sinh năm thứ tư – lại chọn một hướng nghiên cứu khác: xử lý tình huống trượt bánh của xe điện trên đường mùa đông.

Ở Canada, mùa đông dài, đường trơn trượt khiến xe điện dễ mất lái, gây nguy hiểm. Toàn muốn tạo ra một bộ điều khiển có khả năng xử lý tình huống nhanh nhất để bảo đảm an toàn cho người dùng.

“Quan trọng là thuật toán phải giảm tối đa thời gian tính toán, chỉ khi đó công nghệ mới có cơ hội ứng dụng trong công nghiệp,” anh chia sẻ.

Gần bốn năm kiên trì, từ mô hình hóa đến phát triển thuật toán, Toàn đang tiến gần đến mục tiêu đưa kết quả nghiên cứu áp dụng trên xe thực tế.

Sự bền bỉ ấy không chỉ để chứng minh năng lực của bản thân, mà còn là niềm hy vọng rằng những công nghệ an toàn sẽ một ngày xuất hiện trên xe điện sản xuất cho người Việt.

Công việc thầm lặng nhưng không vô hình

Đồng hành cùng hai học trò, PGS.TS. Tạ Cao Minh – người nhiều năm nghiên cứu về điều khiển ô tô điện – chậm rãi chia sẻ: “Xe điện là cả một thế giới nghiên cứu. Người nghiên cứu pin, người phát triển thuật toán chống trượt, người khác lại tập trung vào công nghệ sạc không dây. Mỗi đóng góp tưởng nhỏ bé, nhưng tất cả hợp lại mới tạo thành chiếc xe hoàn chỉnh.

Một chiếc xe lăn bánh ngoài đường nhìn có vẻ bình thường, nhưng bên trong đó là công sức của hàng nghìn nhà khoa học trên thế giới. Công việc của họ thầm lặng, ít người biết đến, nhưng không vì thế mà vô hình. Có nghiên cứu cần đến 10–20 năm mới thành công nghệ ứng dụng. Nếu thiếu đi từng viên gạch nhỏ, sẽ chẳng bao giờ có được công trình lớn.”

Người Việt trong mắt đồng nghiệp quốc tế

Cuộc trò chuyện còn được bổ sung bởi chia sẻ của nhiều nhà khoa học Việt tại Canada. Dương Xuân Trường, nguyên giảng viên Đại học Thái Nguyên, kể lại kỷ niệm phát hiện lỗi trong lập trình thiết kế gia công cơ khí hàng không tại một công ty ở Québec.

Ban đầu, ý kiến của anh bị gạt đi vì “không thuộc chuyên môn trực tiếp”. Nhưng anh kiên quyết chứng minh cho tới khi đồng nghiệp buộc phải công nhận và sửa sai.

Theo Trường, sự linh hoạt và khả năng nhìn tổng thể giúp người Việt có thể phát hiện vấn đề mà các chuyên gia chỉ chuyên sâu một mảng khó nhận ra. Chính tính sáng tạo, kiên trì và linh hoạt này là điều khiến đồng nghiệp quốc tế đánh giá cao.

Chuyên gia Luật quốc tế Lý Vân Anh (Đại học Laval) và Luật gia hành chính Phạm Ngọc Kim Long cũng đồng tình: “Người Việt Nam thường phải nỗ lực gấp đôi mới đạt thành công như người bản xứ. Nhưng chính tinh thần bền bỉ ấy tạo nên sự khác biệt và niềm tự hào.”

Niềm tin và khát vọng trở về

Khi nhắc đến Việt Nam, ánh mắt của các nhà khoa học đều sáng lên. Nguyễn Phương Chi mong sớm trở về truyền đạt tri thức cho sinh viên trong nước. Nguyễn An Toàn kỳ vọng những thuật toán của mình sẽ được ứng dụng trên xe điện ở Việt Nam.

Còn thầy Tạ Cao Minh nhấn mạnh: “Điều quý giá nhất mang về cho Việt Nam không phải là công nghệ sẵn có, bởi chúng ta chưa có ngành công nghiệp ô tô độc lập. Điều có thể mang về là phương pháp nghiên cứu, tri thức, và một thế hệ sinh viên được đào tạo bài bản. Chính họ mới là lực lượng sẽ đưa Việt Nam đến những sản phẩm mang dấu ấn riêng.”

Niềm tự hào dân tộc, theo ông Minh, là động lực lớn nhất. Và từ động lực ấy, khát vọng cống hiến cho quê hương trở thành hiện thực.

Những bước chân âm thầm trên hành trình dài

Con đường nghiên cứu khoa học chưa bao giờ ngắn hay dễ dàng. Mỗi người chỉ góp một phần nhỏ, nhưng nhiều bước chân âm thầm cộng lại sẽ mở ra con đường lớn.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực phát triển. Các nhà khoa học Việt ở Sherbrooke và nhiều nơi khác trên thế giới chính là một phần trong hành trình ấy.

Từng dòng code, từng mô hình, từng thuật toán mà họ đang nghiên cứu không chỉ bổ sung cho kho tri thức nhân loại, mà còn nâng cao năng lực khoa học của Việt Nam.

Ngoài kia, những chiếc xe điện vẫn lăn bánh, tiếng động cơ êm ru như thường ngày. Nhưng ít ai biết rằng, phía sau sự vận hành trơn tru đó là mồ hôi, trí tuệ và những hi sinh thầm lặng.

Và trong sự lặng lẽ ấy, có những người Việt đang từng ngày viết nên câu chuyện tương lai cho giấc mơ ô tô điện của đất nước.

Bích Loan