Nhật, Mỹ, ASEAN cần ‘liên thủ’ để đối phó Trung Quốc

Hải quân Philippines tập trận cùng quân đội Mỹ

Hồi giữa tháng 9 này, Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á đã có những cuộc họp đầu tiên giữa các quan chức cao cấp để tiến tới quyết định về việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử (COC) để điều chỉnh hoạt động của các nước liên quan trong Biển Đông.

Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn miễn cưỡng trong tất cả các vấn đề suốt các cuộc đàm phán, và kết thúc là họ chỉ có thể đưa ra quyết định về việc thành lập một cuộc họp của các chuyên gia.

Trên Biển Đông, Trung Quốc vẫn có xung đột và mâu thuẫn với những nước ASEAN như Philippines đồng thời đơn phương tuyên bố “đòi” chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa của Việt Nam, bất chấp các bằng chứng lịch sử và luật pháp quốc tế.

Thực tế là Trung Quốc tuyên bố chủ quyền không chỉ với quần đảo Trường Sa của Việt Nam mà còn đối với gần như toàn bộ Biển Đông. Tuy nhiên, nó không có được cộng đồng quốc tế xung quanh công nhận hay.

Trong hơn một thập kỷ qua, các nước ASEAN đã cố gắng thuyết phục Trung Quốc tham gia vào việc thành lập Bộ Quy tắc ứng xử để ngăn chặn tình trạng thù địch công khai trên Biển Đông. Tuy nhiên, với sức mạnh quân sự và kinh tế áp đảo của mình, Trung Quốc đã từ chối tổ chức tham gia cho đến thời gian gần đây khi xu hướng liên kết trong và ngoài khu vực đã lên rất cao.

Rất tiếc là ngay cả khi Trung Quốc đã đi đến bàn đàm phán, họ lại cố tình “câu giờ” bằng cách đề xuất thảo luận về các vấn đề khác và không đi vào một cuộc thảo luận chi tiết về Bộ Quy tắc ứng xử.

Thực tế đã cho thấy, nếu không có một Bộ quy tắc ứng xử hoàn chỉnh dành cho các nước có liên quan trên Biển Đông, cuộc khủng hoảng ở khu vực này chỉ ngày càng trầm trọng hơn. Câu chuyện về cuộc xung đột giữa Philippines và Trung Quốc đối với các bãi cạn là một minh chứng.

Xung quanh các tranh chấp bãi cạn Scarborough, nơi mà cả hai nước đều tuyên bố chủ quyền, các tàu hải quân của hai nước đã đối mặt nhau trong vòng hai tháng. Chính phủ Philippines cho biết, sau khi họ rút tàu của mình đi, Trung Quốc nhanh chóng đổ các khối bê tông trên bãi ngầm này để tiến tới chiếm đóng vĩnh viễn.

Đầu năm nay, Philippines đã đệ đơn yêu cầu Hội đồng Trọng tài theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, khẳng định tuyên bố chủ quyền đối với bãi cát ngầm của Trung Quốc là bất hợp pháp. Hồi đầu tháng 9, Trung Quốc đã tổ chức một cuộc triển lãm mời Thủ trưởng các nước thành viên ASEAN nhưng họ đã từ chối đón tiếp Tổng thống Philippines.  Dư luận quốc tế cho rằng đây là một nỗ lực của Trung Quốc để “trừng phạt” Philippines về hành động pháp lý đã áp dụng để chống Trung Quốc.

Nhưng cũng có thể hiểu rằng Philippines, dưới áp lực của Trung Quốc, đã tăng cường quan hệ với Hoa Kỳ và Nhật Bản và điều đó khiến Trung Quốc không “hài lòng”.

Kể từ khi nhậm chức, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tích cực đến thăm các nước ASEAN và vấn đề là cả Nhật Bản và Hoa Kỳ đều đang phải đối mặt với sự hung hăng và ngang ngược ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông và Tây Thái Bình Dương. Các nước này hiểu rằng tầm quan trọng của hợp tác với các nước thành viên ASEAN bằng cách hành động phối hợp với họ là không giới hạn ở Biển Đông sẽ giúp khống chế sự bành trướng của Trung Quốc.