Nhập khẩu than: Mập mờ chất lượng khi so sánh giá

“Nước xuất khẩu than nhập than là chuyện bình thường”

Theo ông Lê Minh Chuẩn, Tổng giám đốc Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam (TKV), đây không phải lần đầu tiên Việt Nam nhập khẩu than, mà thực tế Việt Nam đã nhập khẩu than từ 5 -7 năm nay, với khối lượng nhập khoảng 400.000-500.000 tấn/năm, gồm cả than cho điện, than mỡ, than cốc… Với lô hàng nhập 9.500 tấn than từ Indonesia là bước chuẩn bị để tiến tới năm 2015 Việt Nam sẽ nhập khẩu than. “Chúng tôi đã đàm phán với rất nhiều đối tác từ Úc, Nga… nhưng quả thật không phải cứ có tiền là sẽ mua được hàng”, ông Chuẩn thừa nhận và cho biết, nếu xét về giá thì mỗi tấn than nhập khẩu về cảng Cát Lái (Đồng Nai) vẫn rẻ hơn than sản xuất trong nước và vận chuyển từ Cẩm Phả vào cảng Cát Lái khoảng 14 USD/tấn. Cụ thể, giá FOB nhập từ Indonesia về Việt Nam là 73,6 USD/tấn, cộng với cước vận chuyển về cảng Cát Lái là 27 USD/tấn, tính ra mỗi tấn than nhập có giá bán 100,6 USD/tấn. Trong khi than cám 10B2 hiện đang xuất khẩu là 108,6 USD/tấn, cộng cả cước vận chuyển 14 USD/tấn, thì sẽ có giá khoảng 122 USD/tấn.

Tuy nhiên, lập luận của TKV đã không nhận được sự ủng hộ của một số lãnh đạo DN trong ngành.

Trao đổi với phóng viên BĐVN, ông Nguyễn Thành Sơn, giám đốc Công ty Năng lượng Sông Hồng thẳng thắn: TKV không công bố rõ ràng chất lượng của 2 loại than khi đem so sánh giá của chúng với nhau. Theo như lãnh đạo TKV nói thì than TKV nhập khẩu từ Indonesia có kích cỡ hạt từ 0-50mm là than nguyên khai, chưa qua chế biến, sàng lọc, nên TKV không thể lấy giá than nguyên khai để so sánh với than đã qua chế biến phân loại tại Quảng Ninh. Thêm nữa than nhập khẩu hàm lượng cacbon chỉ chiếm 40%, trong khi than khai thác tại Quảng Ninh có hàm lượng cacbon lên tới 80%, chất lượng cao hơn, nhiệt năng cao hơn. Lý giải cho việc tại sao không dừng xuất khẩu than trong khi đã phải nhập than, ông Chuẩn nói: “Như năm 2011 TKV sản xuất 44 triệu tấn than, sử dụng trong nước 27,5 triệu tấn, xuất khẩu 16,5 triệu tấn, năm 2012 dự kiến sẽ cần trên 30 triệu tấn than. Nếu giữ lại thì không có kho nào chứa hết. Thêm vào đó, nếu giữ lại số lượng quá lớn than lưu kho thì sẽ phải giảm sản xuất, lúc đó việc giải bài toán xã hội, việc làm cho hơn 80.000 lao động ngành than quả thực rất khó khăn... Vì thế, phải chuẩn bị nhập khẩu sớm, để quen bạn hàng, chuẩn bị hạ tầng”. Đại diện tập đoàn TKV nhấn mạnh: “Chuyến nhập than vừa rồi chỉ là thí điểm, trong năm nay TKV sẽ nhập tiếp một vài chuyến nữa. Việt Nam là nước xuất khẩu than, nhưng việc nhập than cũng là bình thường”.

TKV phải giảm giá thành ít nhất 10-15%

Ông Chuẩn phân trần, 6 tháng đầu năm nay tập đoàn này sản xuất trên 2.000 tỉ đồng tiền điện, nhưng hiện EVN vẫn còn nợ TKV khoảng 1.000 tỷ đồng. Riêng than bán cho EVN, cũng đang bị đơn vị này nợ quá hạn khoảng 200.000 tấn. “Giá điện đã được tăng từ 1/3 là 15,3% trong khi giá than bán cho điện mới chỉ tăng 5%, nếu không được tăng giá ngành than sẽ rất khó khăn”, ông Chuẩn nhấn mạnh và đề xuất Bộ Công thương thời gian tới xem xét tới phương án tăng giá bán than cho điện.

Có thể hiểu khó khăn của ngành than khi vừa phải xuất khẩu than để đảm bảo cân bằng tài chính, nguồn quỹ cho Tập đoàn này tồn tại, vừa phải lo tìm nguồn nhập khẩu than để thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao. Song nếu “vơ bèo vạt tép” nhập khẩu than từ nguồn kém chất lượng mà giá cao hơn sản phẩm tự khai thác, chế biến được, thì rõ ràng đây là bài toán lẩn quẩn.

Trao đổi với PV, lãnh đạo một DN kinh doanh than khi vực miền Nam khẳng định, hiện nay có nhiều DN trong nước muốn mua than với giá thị trường nhưng TKV không bán cho mà vẫn ưu ái cho xuất khẩu cho DN nước ngoài.

“Bộ Công thương cần xem xét lại chủ trương xuất khẩu than. TKV nói bán than trong nước rẻ nên bị lỗ nên phải xuất khẩu để bù vốn cho đầu tư, nhưng cần làm rõ đầu tư vào cái gì, hiệu quả ra sao, vì TKV xuất hàng trăm triệu tấn than trong chục năm qua nhưng đã đầu tư khai thác được mỏ mới nào đâu?”, lãnh đạo DN ngành than đặt câu hỏi.

Theo Giám đốc Công ty Năng lượng Sông Hồng, bù lỗ có 2 cách là tăng giá bán, hạ giá thành. Giá thành khai thác than tại VN hiện nay đang cao nhất thế giới. Để khai thác 1 tấn than, chi phí khoảng 1 triệu đồng, tương đương với 50 USD. Trong khi chủ yếu là khai thác lộ thiên, khai thác hầm lò chỉ chiếm dưới 50%. Hiện tại ngành than chưa tính đến hạ giá thành mà chỉ chú trọng tăng giá bán. Cơ cấu lại ngành than có thể giúp giảm 10-15% giá thành.

Theo phê duyệt của Thủ tướng về quy hoạch ngành than từ năm 2003, thì từ năm 2010-2015, VN sẽ chỉ xuất vài triệu tấn than mỗi năm, trong khi TKV vẫn xuất tới 20 triệu tấn là vượt quy hoạch, bán đi quá nhiều tất yếu dẫn đến thiếu than đáp ứng các nhu cầu trong nước.

Trần Huệ - Hoài Thu