Lãng phí sử dụng đất, hàng tỷ USD thu ngân sách bị "treo"

"Đất vàng" đang bị lãng phí

Đó là thực trạng được ông Phạm Đình Cường – Cục trưởng Cục quản lý công sản (Bộ Tài chính) nêu lên về sự lãng phí sử dụng đất đai tại các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước tại hội thảo "Khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai và tài sản Nhà nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020" do Bộ Tài chính tổ chức sáng 23/3.

Tọa lạc trên khu đất vàng, nhiều tập đoàn, tổng công ty không khai thác hết khiến nguồn thu thuế đất bị thất thu hàng tỷ USD/năm

Theo số liệu thống kê, hiện nay trụ sở làm việc của các cơ quan Nhà nước và cơ sở hoạt động có diện tích khoảng 1,5 tỷ m2 với tổng giá trị khoảng 594 nghìn tỷ đồng; giá trị nhà, đất chiếm 97,2% giá trị tài sản Nhà nước, trong đó giá trị đất chiếm 76,2% tổng giá trị tài sản Nhà nước tại các cơ quan hành chính sự nghiệp.

Tính đến 31/12/2011, các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước đang sử dụng, quản lý khoảng 155 triệu m2 đất, nhưng dù sở hữu những vị trí "vàng", mặt bằng đắc địa như trụ sở của Tập đoàn Điện lực Việt Nam tại 75 Đinh Tiên Hoàng – đối diện Hồ Hoàn Kiếm hay Tổng công ty Đường sắt Việt nam tại 136 Hàm Nghị - đối diện Nhà hát lớn TP.HCM... Hay chẳng hạn như Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2) có 351 mặt bằng rải rác trên địa bàn TP.HCM, vốn là các cửa hàng lương thực có từ thời bao cấp, nay phần đã trở thành nhà ở cán bộ, phần cho thuê, cho mượn, lấn chiếm.

Đáng nói, nắm trong tay những vị trí mà với con mắt của những nhà kinh doanh là "hái ra tiền", những đơn vị này lại không sử dụng hết nguồn đất được giao vào mục đích sản xuất kinh doanh, nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước không đầy đủ do tiền thuê đất thấp... dẫn tới sự lãng phí lớn trong quản lý và sử dụng đất đai của Nhà nước.

Ngoài ra, các DN cổ phần hóa (CPH) từ DN 100% vốn Nhà nước nghiễm nhiên cũng được kế thừa toàn bộ nhà, đất từ DN cũ do công tác CPH không được rà soát, sắp xếp lại, cơ chế tài chính đối với đất đai khi CPH còn bất cập, không ổn định và chưa xác định đầy đủ giá trị đất đai vào giá trị DN cổ phần.

"Để xử lý, nhiều DN đã thực hiện chuyển mục đích, cho thuê lại kiếm lời, cá biệt có một số nhà, đất bị chiếm dụng hoặc bỏ trống, trong khi có rất nhiều tổ chức, cá nhân của các thành phần kinh tế khác không có mặt bằng để sản xuất kinh doanh" – Cục trưởng Cục quản lý Công sản (Bộ Tài chính) nêu thực tế.

"Siết" bằng cơ chế mới

Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đang khẩn trương xây dựng và hoàn thiện đề án “Khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai và tài sản nhà nước phục vụ phát triển KT-XH giai đoạn 2011-2020”. Hai phương án thu ngân sách từ đất đai được Bộ này đề cập: Phương án 1, tổng số thu NSNN từ đất (tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất) bình quân là 81.646 tỉ đồng/năm. Phương án 2, tổng số thu NSNN từ đất bình quân là 98.624 tỉ đồng/năm với giả định giá đất tăng 20% (không tính trượt giá) và có dự kiến phát sinh thêm khoản thu đối với thuế tài sản.

"Trên thực tế số thu này có thể còn cao hơn vì giá đất tính thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo lộ trình mới đang dần tiếp cận giá thị trường, nhất là trong trường hợp chuyển mạnh sang đấu giá đất để giao đất, cho thuê đất"- ông Cường thẳng thắn.

Tuy vậy, với hai phương án được nêu ra ước tính con số dự kiến thu từ đất sẽ đạt 4-5 tỷ USD/năm. Các nguồn chính từ việc tăng thêm này bao gồm đất khu công nghiệp (tăng 128 ngàn héc ta), đất ở đô thị (68 ngàn héc ta) và một số loại đất phi nông nghiệp khác (210 ngàn héc ta) trong giai đoạn từ nay đến 2020.

Riêng với các tài sản đất "chết" thuộc sở hữu các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, đề án cũng đưa ra giải pháp "khơi thông" bằng cách đẩy mạnh công tác sắp xếp lại, xử lý nhà, đất thuộc sở hữu Nhà nước; rà soát cơ chế chính sách ưu đãi về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; đẩy mạnh công tác bán nhà ở thuộc ở hữu Nhà nước...

Ước tính, số thu từ việc cho thuê đất đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính khoảng 1.465 tỷ đồng; số thu từ di dời các cơ sở gây ô nhiễm môi trường và theo quy hoạch tăng khoảng hơn 18.000 tỉ đồng; số thu từ bán nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước tăng hơn 3.800 tỉ đồng; thu từ sắp xếp lại nhà, đất theo Quyết định 09 (gồm cả các tập đoàn, tcty nhà nước) khoảng 100.000 tỷ đồng...

Trường Giang