Cây mắc ca: Ba năm vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng

Tại Hội thảo Định hướng phát triển cây mắc ca Việt Nam sáng 4/6, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn cho biết cây mắc ca sau 20 năm trồng thử nghiệm khảo nghiệm đã được sự quan tâm của cộng đồng, doanh nghiệp. Vì là cây trồng mới, dài ngày nên không thể có kết luận một sớm một chiều.

Ngoài những điều kiện sinh học, khí hậu, thổ nhưỡng thì quan trọng là phải nắm bắt được thị trường, công nghệ chế biến, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn

Quan điểm của Bộ là cần thận trọng, xem xét kỹ lưỡng phát triển cây mắc ca tại Việt Nam. Việc quy hoạch phải đặt trong quy hoạch ngành hàng mới chứ không đơn thuần là quy hoạch trồng cây mắc ca. Thứ trưởng cho biết, cuối năm nay, Bộ NN&PTNT sẽ chính thức ban hành quy hoạch phát triển cây mắc ca tại Việt Nam.

Thận trọng quy hoạch mắc ca

Nói về định hướng phát triển cây mắc ca tại Việt Nam trong thời gian tới, Thứ trưởng Hà Công Tuấn cho biết: Bộ Nông nghiệp trên cơ sở nghiên cứu gần 20 năm qua, tham  khảo ý kiến của các nhà khoa học, quản lý; phân tích đánh giá những điều kiện trong nước và quốc tế đang xem xét quy hoạch ngành hàng này.

Theo Thứ trưởng, ở Việt Nam có nhiều vùng có điều kiện để trồng cây mắc ca. Tuy nhiên khi quy hoạch ngành hàng thì phải đạt mục đích cuối cùng là hiệu quả cao nhất. Muốn mắc ca phát triển bền vững, ngoài những điều kiện sinh thái, sinh học, thổ nhưỡng thì quan trọng nhất phải thấy được nhu cầu, khả năng cung cầu thị trường để từ đó có những biện pháp đồng bộ về chế biến, liên kết, bảo quản, hướng dẫn cho bà con. Tránh tình trạng nghiên cứu, tính toán không kỹ sẽ gây thiệt hại cho doanh nghiệp, bà con trồng mắc ca.

“Chúng ta làm sao phải tin tưởng phát triển cây mắc ca này sẽ không như tình trạng một số cây khác là được mùa mất giá. Nếu như để xảy ra với một cây cây dài ngày, điều kiện chế biến, bảo quản khó khăn hơn rất nhiều so với những cây khác sẽ tạo ra hệ lụy rất lớn, lâu dài”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh xuất khẩu sang những thị trường tiềm năng, mắc ca sẽ được tiêu thụ ở cả thị trường nội địa.

Mặc dù quy hoạch phát triển cây mắc ca đã được Bộ NN&PTNT nghiên cứu, xem xét gần 3 năm nay nhưng Bộ vẫn chưa thể đưa ra quyết định cuối cùng vì vẫn cần những bước đi hết sức thận trọng.

“Chúng tôi đang xem xét, đánh giá quy hoạch một cách toàn diện. Tất nhiên cũng không thể kéo dài mãi. Hôm nay chúng tôi mời các chuyên gia quốc tế đến để xem xét một lần cuối cùng và sẽ có ban hành quy hoạch này trong năm nay”, Thứ trưởng nói.

Theo tính toán của Bộ NN&PTNT, từ nay đến 2020, nếu không có đột biến thì lượng giống có chất lượng, nguồn gốc, đã được công nhận chỉ đủ để trồng với diện tích 10.000ha

Cây mắc cao được đưa vào Việt Nam từ năm 1994 nhưng 20 năm qua, đến đầu năm 2014, Bộ NN mới công nhận được 10 giống mắc ca. Nhiều giống dù trồng ở nước ngoài có hiệu quả cao song về Việt Nam lại không có quả.

Đáng nói hiện nay tại một số địa có một số người đang nhân cơ hội xã hội đang quan tâm phát triển cây mắc ca để đưa giống kém chất lượng. Một số ý kiến cũng cho biết mặc dù quy hoạch phát triển cây mắc ca của Bộ NN&PTNT là 10.000 ha từ nay đến năm 2020. Tuy nhiên con số này thực chất đã vượt quá quy hoạch, diện tích trồng mắc ca thời điểm này đã là 5.000ha.

Trả lời vấn đề này, Thứ trưởng Hà Công Tuấn cho biết: “Con số 10.000 ha thực chất là định hướng ngắn hạn chứ chưa phải là quy hoạch. Trước tình trạng giống kém chất lượng, chúng tôi cũng đề nghị các địa phương tăng cường kiểm soát. Tình trạng chất lượng giống không đảm bảo hết sức nguy hại”.

Qua khảo nghiệm, nhiều giống thực sinh trồng mất thời gian 7-9 năm nhưng có nhiều cây không có quả. Vì thế người nông dân chỉ trồng giống cây mắc ca được trồng từ giống ghép, giống có chất lượng, được trồng từ những vùng đã khảo nghiệm, đánh giá có hiệu quả.

“Chúng tôi cũng thiết tha đề nghị người trồng tự mình cố gắng thực hiện những cái có lợi cho mình, thưc hiện theo đúng khuyến cáo của Nhà nước, chứ đừng trồng bằng mọi giá bởi người thiệt hại trước hết là người dân”, Thứ trưởng nói.

Thị trường tiêu thụ mắc ca ở đâu?

Nói về định hướng thị trường cho cây mắc ca, Thứ trưởng Hà Công Tuấn cho biết, đó cũng là vấn đề mà Bộ Nông nghiệp đang trăn trở nhất. Để phát triển bền vững cần phải tiêu thụ được và ở mức giá có lợi. Chắc chắn ngành này muốn phát triển được phải nhìn cả thị trường trong nước và quốc tế.

Theo Thứ trưởng, 90% lượng hạt mắc ca chưa tách vỏ hiện nay đang phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Đó là điều mà Việt Nam phải lường trước được tình huống và cần có suy nghĩ.

Việt Nam có 90 triệu dân nhưng làm thế nào để khai thác thị trường trong nước? Theo Thứ trưởng, trước hết muốn khai thác thị trường trong nước vấn đề đầu tiên phải giữ được chất lượng, có thương hiệu, quảng cáo để mở rộng thị trường này. Do đây là mặt hàng mới, thị trường mới, ngay lúc này đánh giá tiềm năng là khó. Đây là câu chuyện cần làm nghiêm túc khoa học nhưng không thể nào ai đưa ra ngay câu trả lời là bao nhiêu.

Bên cạnh đó, muốn phát triển mắc ca điều quan trọng không kém chính là khâu chế biến. Hạt mắc ca muốn được tiêu thụ ở thị trường thế giới không thể thu xong đem phơi như hạt cà phê. Khi thu hoạch hạt mắc ca trong 24h phải chế biến vỏ. Khi tách được 3 tiếng phải tiến hành sấy. Sau đó phải bảo quản ở điều kiện không quá 16 độ C, độ ẩm không quá 10%. Những điều kiện ấy phải đi liền với nhau. Doanh nghiệp và người nông dân phải gắn kết với nhau nếu không chúng ta sẽ lặp lại bài học của Nam Phi hay Úc.

Còn TS. Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội NN&PTNT cho rằng, ngày nay cần phải thay đổi tư duy, muốn làm thị trường phải tạo cầu, xây dựng nhu cầu thị trường: “Chúng ta đang sai lầm là chỉ tìm những thị trường sẵn có. Thay vào đó phải đi tìm thị trường mới, xây dựng thị trường. Muốn làm được điều đó cần phải nâng cao chất lượng. Rút kinh nghiệm những mặt hàng trước, chúng ta phải chú trọng đến chất lượng khi bắt đầu bước vào xây dựng một ngành hàng mới”.

Cũng theo TS. Nguyễn Trí Ngọc để cây mắc ca phát triển một cách bền vững, ngoài yếu tố về chất lượng giống thì cây mắc ca phải phát triển theo chuỗi giá trị, dứt khoát phải có doanh nghiệp đồng hành với bà con ngay từ đầu. Nếu không sẽ phát triển phân tán, quay về câu chuyện không hiệu quả. Từ cây trồng cho đến cây phá cũng rất gần.