Báo quốc tế điểm lại sự kiện Hải Dương-981 xâm phạm chủ quyền Việt Nam

Cách đây một năm, Trung Quốc đã hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981 (Hải Dương-981), xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Hành động phi lý của Bắc Kinh đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Việt Nam, các nước có cùng tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông và cộng đồng quốc tế. 

Sự kiện này cũng mở đầu cho những nỗ lực của Trung Quốc nhằm thay đổi hiện trạng trên Biển Đông bằng cách điều động các tàu dân sự và phi quân sự tới các khu vực đang xảy ra tranh chấp chủ quyền. 

Theo tạp chí The Diplomat, toàn bộ quá trình giàn khoan Hải Dương -981 của Trung Quốc hoạt động trái phép trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam đã được nêu chi tiết trong bản báo về quân đội Trung Quốc năm 2015 của Bộ Quốc phòng Mỹ. 

Trung Quốc đã điều động tàu thuyền tới bảo vệ cho hoat động trái phép của giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam.

Theo đó, hôm 3/5/2014, Cục An toàn hàng hải tại tỉnh Hải Nam của Trung Quốc đã ra tuyến bố về việc giàn khoan Hải Dương-981 sẽ bắt đầu quá trình khoan dầu tại khu vực thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam cho tới tháng 8/2014. 

Ngay ngày hôm sau, chính phủ Việt Nam đã lên tiếng phản đối tuyên bố phi lý từ phía Trung Quốc. Thậm chí, Bắc Kinh còn đưa ra yêu sách cấm tàu bè xâm nhập vùng biển trong bán kính 3 hải lý (khoảng 5,5km) xung quanh giàn khoan Hải Dương-981. Trong khi đó, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển quy định khu vực an toàn có phạm vi không vượt quá 500 m. 

Chưa dừng lại, các tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc còn cố tình va chạm và tấn công tàu cá của Việt Nam. Ngoài ra, Trung Quốc còn điều động các tàu cá dân sự, tàu của lực lượng bảo vệ bờ biển và một vài tàu của Hải quân nước này tới bảo vệ hoạt động trái phép của giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam. Ngày 26/5/2014, tàu cá Trung Quốc đã cố tình va chạm và đâm chìm một tàu cá của Việt Nam. 

Tới tháng 6/2014, trong một động thái làm xoa dịu tình hình căng thẳng, Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc Dương Khiết Trì đã tới thăm Việt Nam. Quan chức hai nước đã tiến hành thảo luận và đưa ra các giải pháp ngăn chặn căng thẳng leo thang. Trong đó, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thẳng thắn khẳng định hành động của Trung Quốc đã vi phạm quyền hợp nhất lãnh thổ và chủ quyền của Việt Nam. 

Vào cuối năm 2014, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thực hiện chuyến thăm tới Mỹ. Khi quay trở lại Hà Nội, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định lệnh cấm vận vũ khí mà Mỹ áp đặt với Việt Nam lâu nay sẽ được gỡ bỏ và đặc biệt là các thiết bị giúp Việt Nam cải thiện an ninh hàng hải. Có thể nói, sự kiện Trung Quốc kéo giàn khoan Hải Dương-981 vào Biển Đông, đã trở thành đòn bẩy nâng quan hệ Việt - Mỹ lên tầm cao mới. 

The Diplomat nhận định Trung Quốc có lý do để đưa Hải Dương-981 vào vùng biển của Việt Nam. Giáo sư Carl Thayer, nhà nghiên cứu khoa học xã hội nổi tiếng người Úc đã mô tả hành động của Trung Quốc "đầy tính bất ngờ,  khiêu khích và phi pháp". 

Còn theo học giả Dingding Chen, chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc và an ninh châu Á tại Trường Đại học Macau, hành động của Trung Quốc đã được tính toán kỹ lưỡng và lên kế hoạch. "Kéo giàn khoan vào Biển Đông không phải là sai lầm chiến lược của Trung Quốc", ông Chen khẳng định. 

Sau khi Trung Quốc rút giàn khoan về đảo Hải Nam hồi tháng Bảy, sớm hơn so với khoảng thời gian Cục An toàn hàng hải thông báo, Giáo sư Thayer nhận định chính áp lực chính trị và yếu tố địa chính trị đã buộc Trung Quốc phải rút lui. Nhiều nhà bình luận thì cho rằng việc rút giàn khoan Hải Dương-981 về nước cho thấy Trung Quốc đang thực hiện "tái điều chỉnh chính sách". 

Nhưng rõ ràng, Trung Quốc đã dùng giàn khoan Hải Dương-981 như là một phép thử để nghiên cứu cách thức xâm chiếm các vùng lãnh thổ trên Biển Đông, hiện đang thuộc chủ quyền của các nước láng giềng. Và kể từ tháng 5/2014, tham vọng độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc lại càng lộ rõ. Điển hình, Trung Quốc đã tăng cường triển khai các hoạt động bồi đắp, xây dựng quy mô lớn trái phép tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.