'Tranh cãi' việc cấm hay có chính sách quản lý riêng đối với đối với thuốc lá thế hệ mới

Thuốc lá thế hệ mới vẫn "âm thầm" xuất hiện tại thị trường Việt Nam

Chưa bị quản lý, hàng vẫn âm thầm vào Việt Nam

Bằng nhiều biện pháp, những năm gần đây, tỷ lệ nam giới hút thuốc lá đã giảm 2% nhưng xu hướng hút thuốc lá thế hệ mới ở giới trẻ lại tăng nhanh khiến nhiều nhà chuyên môn lo ngại.

Trong khi đó, trên thực tế mặt hàng mới này lại chưa có chính sách quản lý. Nhằm có cái nhìn tổng thể, ngày 11/11, đã diễn ra buổi tọa đàm về khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới.

Tọa đàm được tổ chức trong bối cảnh Chính phủ chỉ đạo Bộ Công thương và các đơn vị liên quan khẩn trương đề xuất chính sách quản lý riêng đối với đối với thuốc lá thế hệ mới.

Phát biểu tại hội thảo,ông Nguyễn Kỳ Minh, Phó Chánh Văn phòng Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương cho biết, năm 2019 Hà Nội kiểm tra 6 vụ và thu giữ gần 1.000 sản phẩm liên quan thuốc lá thế hệ mới.

Mặc dù năm 2020, ảnh hưởng dịch Covid- 19 kéo dài trong 4- 5 tháng nhưng chỉ tính riêng trong 9 tháng đầu năm 2020 quản lý thị trường Hà Nội cũng đã xử phạt 6 vụ, thu giữ hàng ngàn sản phẩm.

Tương tự, tại TP.HCM, hải quan đã thu giữ số hàng hóa thuốc lá thế hệ mới trị giá 1 tỉ đồng.

Đáng lo hơn, không chỉ mua bán trên các giao dịch thương mại điện tử, thuốc lá thế hệ mới nhập lậu xuất hiện tại điểm bán hàng truyền thống và quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội, thu hút một lượng khách hàng đáng kể, trong đó có người trẻ tuổi.

Trong khi đó, thuốc lá điếu truyền thống bị chi phối và kiểm soát bởi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá của Việt Nam và Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC) mà Việt Nam tham gia, còn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì hàng vẫn vào từ các nguồn hàng lậu, nhưng chưa chịu sự quản lý hay chính sách nào.

Cách nào quản lý?

Phó Chánh văn phòng Tổng cục Quản lý thị trường cho rằng hiện chỉ có khái niệm về thuốc lá và chế tài xử lý các hành vi vi phạm đối với thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm, hàng nhập lậu.

Còn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa nằm trong khái niệm "sản phẩm thuốc lá" này, cần khung pháp lý để quản lý và quy định chế tài để cơ quan chức năng không lúng túng trong thu giữ và xử lý sản phẩm nhập lậu.

Về quan điểm nên cấm hay không cấm, và có nên áp dụng các quy định hiện hành của thuốc lá truyền thống đối với dòng sản phẩm mới, bà Phan Minh Thủy, Trưởng phòng Xây dựng pháp luật, Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, không nên có tư duy “không quản được thì cấm”, nhất là trong bối cảnh chính sách Việt Nam đang mở cửa, ủng hộ các xu hướng phát triển công nghệ, cho nên cần có cách ứng xử phù hợp đối với mặt hàng áp dụng công nghệ và cải tiến chất lượng trên cơ sở tham khảo quy định của các nước phát triển.

Ngoài ra, cấm có nghĩa là đang đẩy người tiêu dùng về phía hàng lậu và gây thất thu lớn cho ngân sách Nhà nước.

Hơn nữa, theo bà Thủy, cấm là không phù hợp vì việc đầu tư, sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh thuốc lá thế hệ mới không nằm trong danh mục cấm đầu tư kinh doanh của Luật Đầu tư. Thay vào đó cần xây dựng, ban hành khung pháp lý, cơ chế quản lý riêng đối với mặt hàng thuốc lá thế hệ mới.

Theo đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, năm 2012 khi làm Luật Phòng chống tác hại thuốc lá thì đã có thuốc lá điện tử, nhưng các nhà làm luật khi đó chưa đưa thuốc lá điện tử vào điều chỉnh.

Song với thực tế hiện nay, đại diện Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng “cần những quy định phù hợp”.

Không đồng tình với quan điểm này, bà Hoàng Lan Hương, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế kiến nghị  tạm thời nên chưa cho phép nhập khẩu và lưu thông cho đến khi những tác động của thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng được đánh giá đầy đủ hơn.

Lý do mà các nhà chuyên môn y tế đưa ra là do, qua thực tế nhiều năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá cho thấy tỉ lệ người hút thuốc giảm chậm, trong khi các báo cáo trên thế giới lại cho thấy số người sử dụng thuốc lá mới cũng tương tự số bỏ thuốc lá hàng năm. Việc có thuốc lá mới nguy cơ thêm cơ hội lựa chọn cho người dùng nhất là giới trẻ.

H. Phong