Thuốc lá - “thủ phạm” gây nhiều bệnh không lây nhiễm

Theo các nghiên cứu, khói thuốc lá có chứa hơn 7.000 loại hóa chất, trong đó hơn 250 loại có hại cho sức khỏe, là nguyên nhân chính dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm; gây ra hơn 25 căn bệnh nguy hiểm. Hằng năm, trên thế giới có gần 6 triệu ca tử vong do các căn bệnh liên quan đến thuốc lá.

Trong một báo cáo công bố hồi tháng 9/2022, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, các bệnh không lây nhiễm như: tim mạch, ung thư, đái tháo đường… là nguyên nhân của 74% ca tử vong trên toàn cầu. WHO cũng nhấn mạnh, bệnh không lây nhiễm có thể ngăn ngừa được vì chúng ta đã biết các yếu tố nguy cơ chính gây bệnh, cũng như cách tốt nhất để giải quyết chúng. Cụ thể, hút thuốc lá, ăn uống thiếu lành mạnh, lạm dụng bia rượu, lối sống không vận động và ô nhiễm không khí được xem là các nguyên nhân chính làm tăng bệnh không lây nhiễm. Riêng hút thuốc lá đã gây ra hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm; trong đó, hơn 1 triệu ca tử vong là ở những người không hút thuốc - những người ngoài cuộc vô tội.

Việt Nam là một trong những quốc gia đang phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật kép. Ngoài các bệnh truyền nhiễm khác nhau thì bệnh không lây nhiễm đang có những diễn biến phức tạp, gia tăng nhanh chóng. Các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây ra 77% trường hợp tử vong hàng năm. 

Đối với bệnh tim mạch, các chuyên gia y tế đã chỉ ra rằng, những người hút thuốc lá sẽ làm tăng nồng độ của những sản phẩm oxy hóa như cholesterol LDL oxy hóa và làm giảm nồng độ cholesterol HDL - yếu tố đóng vai trò bảo vệ tim. Những yếu tố này kết hợp với sự tác động của CO và độc chất nicotin làm tổn thương nội mạch. Vì những quá trình tổn thương trên, cơ thể của những người hút thuốc lá sẽ tăng những phản ứng mạch máu, giảm cung lượng máu mang oxy nên dẫn đến thiếu máu cơ tim và co thắt mạch vành. Ngoài ra, hút  thuốc  lá  làm  tăng nhanh quá  trình vữa xơ động mạch,  từ đó gây  ra các bệnh lý tim mạch như: Tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, tai biến mạch não, bệnh động mạch ngoại vi...

Đối với những người bị bệnh đái tháo đường, thuốc lá đặc biệt nghiêm trọng với cơ thể. Hút thuốc lá là một trong những lí do gây bệnh đái tháo đường, và là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ gây ra các biến chứng nguy hiểm của biện đái tháo đường.

Thuốc lá cũng là nguyên nhân quan trọng nhất gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), có khoảng 15% những người hút thuốc lá sẽ có triệu chứng lâm sàng COPD và 80 - 90% người mắc COPD là nghiện thuốc lá. Hút thuốc lá làm cho các yếu tố nguy cơ khác của bệnh này trở nên mạnh hơn. Đặc biệt, những người hút thuốc là bị ảnh hưởng xấu hơn bởi ô nhiễm môi trường, nhiễm trùng và phơi nhiễm với các chất khói độc so với người không hút thuốc. Người hút thuốc có tỉ lệ tử vong do bệnh COPD cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc.

báo cáo của 1.400 bệnh viện trên cả nước cho thấy, có tới 70-75% bệnh nhân mắc các bệnh không lây nhiễm (tiểu đường, tim mạch, ung thư…). Trong đó, một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh là thuốc lá. Hút thuốc là nguyên nhân chính gây ung thư, nhất là ung thư phổi, chiếm 95%. Khói thuốc lá tác hại tới bệnh tim mạch, ảnh hưởng tới đột quỵ, chiếm tới 90%. Công tác phòng, chống tác hại thuốc lá là vấn đề y tế công cộng. Do vậy, không thể chỉ riêng ngành y tế triển khai công tác này, mà cần phải có sự phối hợp hết sức chặt chẽ của các bộ, ban ngành và toàn xã hội. Nếu không tăng cường công tác phối hợp liên ngành trong kiểm tra, giám sát thực hiện Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá thì ngành y tế và xã hội vẫn phải đối mặt với những gánh nặng về sức khỏe do thuốc lá gây ra.

Mặc dù ngành y tế đã triển khai nhiều hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhưng tỷ lệ người hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn rất cao. Trung bình cứ 2 người nam giới ở tuổi trưởng thành thì có một người hút thuốc lá. Theo Bộ Y tế, sau 10 năm triển khai Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới giảm 5% nhưng vẫn còn cao, vẫn nằm trong nhóm 15 nước có tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới.

Các chuyên gia y tế cho rằng, bỏ thuốc lá và duy trì thói quen tốt như tập thể dục, ăn uống lành mạnh, giảm căng thẳng và duy trì cân nặng phù hợp giúp mọi người phòng chống bệnh tật không lây nhiễm và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ngọc Yến