Phát triển gừng Kỳ Sơn thành đặc sản, thương hiệu đặc trưng của xứ Nghệ

Ở huyện Kỳ Sơn (Nghệ An), gừng được trồng và quy hoạch trên vùng núi cao với diện tích hàng trăm héc ta, đã trở thành thành sản phẩm hàng hóa từ cách đây hơn 5 năm. Sản phẩm gừng nơi đây chủ yếu được đồng bào dân tộc Mông trồng và là nguồn thu nhập chính của bà con nơi đây.

Gừng Kỳ Sơn được đồng bào trồng nhiều ở các xã như: Na Ngoi, Bảo Thắng, Đoọc Mạy, Mường Lống, Huồi Tụ, Tây Sơn, Nậm Cắn, Nậm Càn, Mường Ải, Mường Típ, Keng Đu, Na Loi, Bắc Lý, Mỹ Lý và Bảo Nam. Trong đó trồng nhiều nhất là ở xã Na Ngoi với trên 150 ha.

Gừng Kỳ Sơn có đặc trưng riêng có thể phân biệt với các loại gừng khác trên thị trường. Sản phẩm đặc sản gừng Kỳ Sơn có 2 loại gừng dé và gừng sừng trâu. 

Gừng dé có đặc điểm củ nhỏ, thân tròn, nhiều nhánh, vỏ và ruột màu trắng ngà, lõi màu vàng nhạt, nhiều xơ, có mùi thơm đặc trưng, vị cay nồng đậm, là mặt hàng được tiêu thụ trong nội địa.

Còn gừng sừng trâu củ to, thân tròn, ít nhánh. Vỏ và ruột màu trắng, lõi màu vàng nhạt, ít xơ. Gừng sừng trâu cũng có mùi thơm đặc trưng, vị cay nồng, cay đậm. Khác với gừng dé, gừng sừng trâu được xuất khẩu đi các nước ngoài. 

Yếu tố đặc trưng của gừng Kỳ Sơn mà ít loại gừng nào có đó là độ cay và hàm lượng tinh dầu lớn.

Bên cạnh yếu tố tự nhiên ảnh hưởng đến chất lượng của gừng Kỳ Sơn, thì quan trọng nhất đó là kinh nghiệm, bí quyết của người trồng gừng nơi đây đã làm nên đặc thù của sản phẩm. Người trồng gừng ở Kỳ Sơn cho biết, ngay từ khâu chọn giống, người dân đã lựa chọn những củ chắc, không non, không già, màu sáng bóng, khoảng 10 - 11 tháng tuổi làm giống, lựa chọn mùa vụ canh tác phù hợp với điều kiện khí hậu nơi quanh năm có sương mù, thường xuyên vun gốc trong quá trình chăm sóc để cây sinh trưởng tốt hay canh tác theo phương thức bỏ hóa từ 2 đến 3 năm. Chính vì vậy, sản phẩm gừng nơi đây có những đặc trưng riêng so với các loại gừng khác trên thị trường.

Ngoài giá trị của củ gừng, mấy năm gần đây, bà con trồng gừng Kỳ Sơn còn tăng thêm thu nhập nhờ thu hoạch hoa gừng. Hoa gừng có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, được ví là đặc sản ở vùng cao mỗi năm chỉ có 1 lần. Cứ khoảng từ tháng 7 đến tháng 9 âm lịch là mùa hoa gừng mọc. Đây cũng là thời gian người trồng gừng Kỳ Sơn tập trung thu hái hoa gừng để bán ra thị trường tăng thêm thu nhập.

Hoa gừng mọc từ củ, bông to bằng ngón tay cái và có cuống dài khoảng 10 - 15cm, màu xanh đậm nằm ở dưới tán lá. Mỗi gốc gừng có thể ra từ 8 - 20 hoa, có gốc tốt có thể nhiều hơn.

Với hàng trăm héc ta gừng, cùng với củ thì hoa gừng cũng là một sản phẩm được tiêu thụ mạnh trên thị trường hiện nay, góp thêm nguồn thu cho người nông dân trồng gừng ở Kỳ Sơn.

Một trong số xã trồng gừng nhiều nhất ở Kỳ Sơn là xã Na Ngoi. Có thể nói, cây gừng là cây mũi nhọn phát triển kinh tế ở xã biên giới này. 

Theo đó, vào năm 2019, sau vụ thu hoạch gừng, nhiều gia đình ở Na Ngoi đã thu hàng trăm triệu đồng. Chính vì thế, diện tích trồng gừng ở huyện Kỳ Sơn ngày càng được nhân lên.

Trước đây, diện tích trồng gừng trên địa bàn toàn huyện Kỳ Sơn chỉ đạt từ 320 đến 350ha, nhưng riêng năm 2020 diện tích gừng lên đến 468 ha và đến cuối năm 2020 đã lên gần 1.000 ha.

Năm 2020, gừng Kỳ Sơn có giá bán cao nhất từ trước đến nay, ở mức từ 33.000 đến 35.000 đồng/kg, thậm chí có thời điểm lên đến 40.000 đồng/kg. Gừng được mùa, được giá, khiến bà con trồng gừng Kỳ Sơn phấn khởi hơn.

Ông Phan Văn Mạnh, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Kỳ Sơn cho biết, vụ thu hoạch gừng năm 2022, sản lượng gừng của Kỳ Sơn đạt khoảng 5.200 tấn.

Theo bà Võ Thị Nhung - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Nghệ An cho biết, sản phẩm gừng Kỳ Sơn được chọn lựa là 1 trong 3 sản phẩm đặc trưng, tiêu biểu của miền Tây Nghệ An. Hiện nay, gừng Kỳ Sơn đã gây dựng được thương hiệu trên thị trường.

Từ năm 2019, gừng Kỳ Sơn được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp chứng nhận Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm. Đây là cơ sở để người dân Kỳ Sơn tích cực sản xuất, đẩy mạnh tiêu thụ nâng cao giá trị nông sản nhằm khẳng định thương hiệu gừng Kỳ Sơn trên thị trường.

Hải Yến