PGS Văn Như Cương: Năm 2014, giáo dục có thay đổi nhưng không đổi mới!

Dưới đây là những chia sẻ của PGS. Văn Như Cương với PV Báo điện tử Infonet:

PGS.Văn Như Cương

Theo đánh giá của riêng ông, những điều mà ngành giáo dục đã làm được trong năm 2014 là gì?

Điều phấn khởi nhất là Trung ương đã thông qua Nghị quyết 29 đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Vì Nghị quyết này đã bị trì hoãn đến 2 lần hội nghị trung ương.

Nhưng điểm lại thì tôi thấy rất buồn vì tất cả những thay đổi đều là những thay đổi không căn bản, mà khá vụn vặt, chắp vá và không có tính khả thi.

Ví dụ gần đây nhất là một kỳ thi quốc gia đưa ra dự kiến chuyển đổi thang điểm từ 10 thành 20. Tôi hết sức bất ngờ, vì đây là thay đổi cực kỳ vô duyên, thậm chí vô tích sự. Khi dư luận góp ý thì lại bỏ thang điểm 20.

Những thay đổi vụn vặt như thế khá nhiều trong năm vừa qua, như không cho điểm học sinh tiểu học, cấm ra bài tập, không xếp loại học sinh tiểu học, không thi vào lớp 6… Những cái này là vụn vặt không mang tính khả thi.

Tiếp như không chấm điểm tiểu học mà chỉ nhận xét bằng lời. Tại sao lại không cho điểm? Điểm số là cách định lượng quan trọng mà ở đâu cũng dùng đến. Không cho điểm cấp 1 thì cấp 2, cấp 3 thế nào? Vào Đại học thì chênh nhau nửa điểm đã là chuyện trượt hay đỗ.

Bộ GDĐT lập luận để giảm học thêm, dạy thêm. Tất cả lập luận đó là sai lầm. Chúng ta giảm áp lực kiểu này là “cào bằng” năng lực của học sinh chỉ bằng hai mức đạt và không đạt. Trong khi trẻ con luôn muốn vươn lên là một điều lành mạnh, không hề tiêu cực. 

Như trong chơi kéo co, em nào chả muốn thắng, em thua thì rút kinh nghiệm. Như thế mới thúc đẩy sự sáng tạo, học sinh vươn lên. Do vậy nghĩ không cho điểm để giảm bớt áp lực là hoàn toàn không hợp lý. Thứ hai, phụ huynh không biết con em mình đứng ở đâu trong lớp.

Còn việc tránh học thêm thì trái lại phụ huynh càng muốn cho con đi học thêm. Rồi lộ trình cấp 2, cấp 3 chưa có. Tôi thấy khó hiểu bởi có sự thay đổi không mang tính khả thi.

Nhiều người đánh giá, năm 2014 là một năm “sóng gió” của giáo dục, ông nghĩ sao?

Tôi đồng ý với ý kiến này. Nếu mà nói những vụ việc lớn thì cá nhân tôi cũng sắp xếp ra 10 sự kiện. Những vụ việc như 600 học sinh phải bỏ học là đáng phải suy nghĩ, rồi sự kiện bạo lực học đường ngày càng nhiều. Có vẻ như bạo lực lại tăng hơn…

Nói về năm 2014, nói chung có thay đổi nhưng là đổi khác, chứ không phải đổi mới. Dư luận lấy làm lạ hình như Bộ GDĐT chỉ nghĩ làm cho khác trước chứ không phải đổi mới. Điển hình như việc thang điểm 20 như tôi nói ở trên.

Vậy ông đánh giá sự kiện nào là có tác động lớn đến xã hội và hiện đã ổn?

Đó là việc nhập hai kỳ thi tốt nghiệp THPT và thi ĐH, CĐ vào làm một, gọi chung là kỳ thi THPT quốc gia. Chủ trương này có thể đúng và có thể tốt mặc dù vẫn còn những ý kiến trái chiều.

Ngay như việc tổ chức cụm thi đã có vấn đề. Cần phải đảm bảo quyền lợi cho học sinh. Bộ GDĐT phải đặt ra ngưỡng học sinh đi bao xa, căn cứ vào đâu để nói một cụm thi chung cho hai tỉnh. Nếu tôi làm, tôi sẽ xem mật độ học sinh lớp 12 phân bố như thế nào ở các tỉnh. Chỗ nào mật độ cao thì chấm nhiều cụm. Như vậy phải căn cứ mật độ để quy định số lượng cụm thi thế nào.

Năm 2014 có vẻ không mấy suôn sẻ, vậy ông có kỳ vọng những tín hiệu tích cực vào năm nay -2015?

Chúng ta đã bắt đầu “nhúc nhích” thực hiện chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Nếu quyết tâm thì năm 2015 là năm chúng ta phải đặt rất nhiều cơ sở để tiếp tục cho vài năm nữa thành công. Phải tập trung toàn lực trong ngành cũng như ngoài ngành. Việc đó cần làm một cách có lộ trình.

Chúng ta phải đặt được những dấu chân đầu tiên đúng và cần thiết. Cần nhanh chóng có chương trình khung, cụ thể, rồi đến chương trình cụ thể từng môn. Làm một năm thì quá chậm, phải xúc tiến được viết sách giáo khoa thì mới hy vọng thay sách được theo đúng tiến độ.

Tôi sốt ruột vì đổi mới căn bản ta làm rất chậm chạp. Chuyện này nhanh thì không được, phải thận trọng, chậm lại càng không được nhưng chúng ta lại đi vào cái vụn vặt. 

Hy vọng năm 2015 chúng ta làm được những điều lớn. Ví dụ như mục tiêu của phổ thông là gì, học được gì, tri thức học đến đâu, có như chương trình bây giờ không, “nhét” cho học sinh đủ thứ. 

Về con người học đến đâu, học bao nhiêu phần trăm, rèn luyện nhân cách, thái độ ứng xử, trang bị lao động cần thiết cho học sinh thế nào. Học hết cấp 3, học sinh phải biết lao động đơn giản để phục vụ bản thân mình. Bao nhiêu năm nói giảm tải mà học sinh vẫn học “chết” thôi.

Việc cần làm nữa là cấu trúc lại hệ thống các trường đào tạo sư phạm, ví dụ như có cần hệ CĐ nữa không? Cấu trúc lại chương trình hệ thống sư phạm để đào tạo ra giáo viên phục vụ được cải cách giáo dục khi họ ra trường. Để giáo viên ra trường bắt kịp với đổi mới. Chúng ta phải xác định đào tạo mới ít thôi, cơ bản đào tạo lại. Chúng ta phải bàn nát về vấn đề này.

Năm nay 2015, muốn làm tốt giáo dục thì lãnh đạo Bộ GDĐT, các Sở GDDT cần phải mạnh dạn đổi mới tư duy cũng như phong cách làm việc. Bởi năng lực của cán bộ chỉ đạo cũng là khâu quyết định thành công.

Xin trân trọng cảm ơn ông!