Những mục tiêu và nguyên tắc hoạt động "vàng" của APEC

Để chuẩn bị cho Năm APEC 2017, Việt Nam đã nêu ra bốn ưu tiên hợp tác trong chương trình nghị sự năm nay, đó là: thúc đẩy tăng trưởng bền vững, sáng tạo và bao trùm; thúc đẩy liên kết kinh tế khu vực sâu rộng; nâng cao năng lực cạnh tranh và sáng tạo của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa; tăng cường an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Các quan chức tham dự Hội nghị SOM 1 tại Nha Trang ngày 2/3/2017. Nguồn: APEC

Những ưu tiên hợp tác mà Việt Nam đề xuất hoàn toàn phù hợp và bám sát với các mục tiêu dài hạn cũng như nguyên tắc hoạt động của Diễn đàn Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương APEC ngay từ khi mới thành lập năm 1989. Nhân dịp này, Infonet xin điểm lại những nội dung cơ bản trong mục tiêu và nguyên tắc hoạt động của APEC.

Mục tiêu của APEC

Trước tiên, phải nói rằng APEC được thành lập nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và sự thịnh vượng trong khu vực đồng thời thắt chặt các mối quan hệ trong cộng đồng Châu Á – Thái Bình Dương. Các biện pháp được thực hiện là cắt giảm thuế và các rào cản thương mại, đẩy mạnh xuất khẩu và xây dựng các nền kinh tế hiệu quả.

Mục tiêu dài hạn của APEC được nêu rõ trong Tuyên bố Bogor 1994 của các nhà lãnh đạo, đó là: “Thương mại và đầu tư tự do và thông thoáng trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương vào năm 2010 đối với thành viên APEC phát triển và năm 2020 đối với các thành viên APEC đang phát triển”.

Để thực hiện mục tiêu đó, các hoạt động của APEC dựa trên cơ sở 3 trụ cột: thứ nhất là tự do hoá thương mại và đầu tư; thứ hai là thuận lợi hoá kinh doanh và cuối cùng là hợp tác kinh tế và kỹ thuật.

Về tự do hoá thương mại và đầu tư, đây là mục tiêu mang lại nhiều lợi ích cho hoạt động hợp tác kinh tế trong APEC và các nền kinh tế thành viên thông qua việc giảm và xóa bỏ dần các hàng rào thuế quan và phi quan thuế cản trở hoạt động thương mại và đầu tư.

Để thực hiện tự do hoá thương mại và đầu tư theo lộ trình và mục tiêu vạch ra trong Tuyên bố Bogor, các nền kinh tế thành viên cùng nhau tiến hành thực hiện các Chương trình hành động quốc gia (IAP) theo đó, các quốc gia sẽ đưa ra các cam kết một cách tự nguyện về tự do hoá về thuế quan, phi quan thuế, dịch vụ và đầu tư. Trong IAP, các nền kinh tế cần làm rõ chính sách thuế quan, phi thuế quan và đưa ra cam kết về lộ trình liên tục cắt giảm thuế quan hoặc loại bỏ các biện pháp và hàng rào phi quan thuế phù hợp với xu thế và nguyên tắc của WTO. Các nền kinh tế đồng thời đưa ra các cam kết mở cửa thị trường dịch vụ, nới lỏng các quy định và hạn chế tiếp cận thị trường dịch vụ, đồng thời xem xét tiến hành tự do hoá đầu tư. 

Về thuận lợi hoá kinh doanh có nghĩa là tập trung vào việc giảm chi phí giao dịch trong kinh doanh, tăng cường trao đổi thông tin và tự do thương mại. Điều cốt yếu là thuận lợi hoá thương mại giúp các nhà xuất khẩu ở Châu Á - Thái Bình Dương gặp gỡ và tiến hành kinh doanh hiệu quả hơn, do vậy làm giảm chi phí sản xuất và dẫn tới tăng cường trao đổi thương mại, hàng hoá và dịch vụ rẻ hơn, tốt hơn và cơ hội việc làm nhiều hơn.

Để giúp tạo thuận lợi hóa kinh doanh, các nền kinh tế thành viên cùng nhau tiến hành thực hiện các Chương trình hành động tập thể (CAP) trên cơ sở 9 nguyên tắc hoạt động của APEC. CAP được thực hiện trên 15 lĩnh vực được lựa chọn là: Thuế quan, Phi Thuế quan, Dịch vụ, Đầu tư, Tiêu chuẩn và Hợp chuẩn, Thủ tục Hải quan, Quyền Sở hữu Trí tuệ, Chính sách Cạnh tranh, Mua sắm Chính phủ, Nới lỏng cơ chế chính sách,  Quy tắc xuất xứ, Cơ chế Giải quyết Tranh chấp, Đi lại của Doanh nhân, Thực hiện kết quả Vòng Uruguay, Cơ chế tập hợp và đánh giá thông tin.

APEC có tổng cộng 21 nền kinh tế thành viên, được thành lập tháng 11/1989. Nguồn: APEC

Về hợp tác kinh tế và kỹ thuật, APEC đưa ra Chương trình Hợp tác kinh tế kỹ thuật (ECOTECH) nhằm hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực của các thành viên APEC hướng tới sự phát triển kinh tế bình đẳng, cân bằng và bền vững trong khu vực, tạo điều kiện thuận lợi nhất để triển khai các chương trình hành động thực hiện mục tiêu Bogor.

Chương trình ECOTECH được thực hiện chủ yếu dưới dạng các dự án, chương trình hợp tác trên các lĩnh vực cụ thể, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ, trợ giúp kỹ thuật đối với các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam trên khía cạnh xây dựng và thực hiện chính sách.

9 nguyên tắc hoạt động cốt lõi

Hoạt động của APEC được điều tiết bởi những nguyên tắc cơ bản sau:

Thứ nhất, toàn diện: thực hiện tự do hoá và thuận lợi hoá toàn diện ở các lĩnh vực nhằm tháo gỡ những cản trở trong quá trình thực hiện mục tiêu lâu dài về tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại và đầu tư.

Thứ hai, phù hợp với GATT/ WTO: các biện pháp và chương trình hành động áp dụng thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại và đầu tư phải phù hợp với quy tắc, luật lệ và thoả thuận trong khung khổ của GATT/WTO.

Thứ ba, đảm bảo mối tương đồng giữa các thành viên trong việc thực hiện tự do hoá, thuận lợi hoá thương mại và đầu tư. Các nền kinh tế thành viên tuy có sự khác biệt về trình độ phát triển nhưng đều phải tiến hành một cách thích đáng các biện pháp tự do hoá và thuận lợi hóa đối với thương mại và đầu tư.

Thứ tư, không phân biệt đối xử: các thành viên APEC sẽ áp dụng hoặc cố gắng áp dụng nguyên tắc không phân biệt đối xử giữa các thành viên. Kết quả thực hiện tự do hoá thương mại và đầu tư không phải chỉ áp dụng cho các thành viên mà cả với các nước không phải là thành viên.

Thứ 5, đảm bảo công khai, minh bạch hóa mọi luật lệ chính sách hiện hành tại các thành viên APEC.

Thứ 6, lấy mức bảo hộ hiện tại làm mốc: các thành viên chỉ có giảm dần các biện pháp bảo hộ chứ không được tăng thêm.

Thứ 7, cùng bắt đầu, quá trình liên tục và thời gian biểu khác nhau: trình độ và điều kiện phát triển kinh tế khác nhau, khi thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại và đầu tư, các nền kinh tế thành viên có các thời gian biểu khác nhau với ưu tiên về thời gian đối với nền kinh tế đang phát triển là 10 năm so với nền kinh tế phát triển.

Thứ 8, có sự linh hoạt trong việc thực hiện các vấn đề về tự do hoá thương mại và đầu tư vì trình độ phát triển kinh tế của các thành viên APEC khác nhau.

Và cuối cùng, hợp tác kỹ thuật: APEC chủ trương hợp tác kinh tế, kỹ thuật để thúc đẩy thực hiện tự do hoá, thuận lợi hóa, thương mại và đầu tư.