Lao động tự do bị “thả nổi”?

Lao động tự do: Nằm ngoài vùng "phủ sóng”

Xung quanh vụ cháy tại Zone 9 (số 9 Trần Thánh Tông, Hà Nội), đại diện Sở LĐ,TB&XH Hà Nội cho biết: Bước đầu, nguyên nhân sự việc được xác định do trong quá trình nâng cấp sửa chữa, các công nhân sử dụng thiết bị hàn cắt kim loại sơ ý để vảy hàn bắn vào các vật liệu dễ cháy khiến hỏa hoạn xảy ra. Mặc dù chưa có kết luận cuối cùng nhưng theo đại diện Sở LĐ,TB&XH Hà Nội, cả 6 nạn nhận trong vụ cháy tại Zone 9 đều là những lao động tự do từ các tỉnh ngoài (Hải Dương) hoặc các huyện ven đô (Quốc Oai) lên thủ đô tìm việc. Khi thuê những người này, chủ sử dụng lao động đã không quan tâm tới việc đào tạo cho họ những kỹ năng cơ bản về vệ sinh an toàn lao động. Không được tập huấn, không có thiết bị bảo hộ nên khi sự cố xảy ra, họ không có những kỹ năng cần thiết để ứng phó và bị tử vong do ngạt khói.

Trao đổi với phóng viên, một chuyên gia trong lĩnh vực an toàn lao động (xin được giấu tên) cho rằng: Các văn bản cũng như những quy định về an toàn lao động khá nhiều và cụ thể song thiếu sự kiên quyết của các ngành chức năng nên sau 15 năm phát động, Tuần lễ vệ sinh an toàn lao động, ý thức tuân thủ pháp luật về bảo hộ lao động vẫn như "đánh trống bỏ dùi”, nhất là với khu vực DN tư nhân, lao động tự do dường như đứng ngoài chính sách này. Đã có nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra đối với lao động tự do, di cư song đến nay vẫn chưa có cơ chế bảo vệ. Đáng buồn hơn khi xảy ra sự cố, không cơ quan nào đứng ra chịu trách nhiệm chỉ vì họ là những lao động tự do, không hợp đồng, không nộp bảo hiểm.

Chính điều đó đã tiếp tay cho các DN vi phạm các quy định về an toàn vệ sinh lao động cũng như sử dụng các trang thiết bị lao động thiếu an toàn, không tập huấn kiến thức hay trang bị phương tiện bảo hộ lao động cho người lao động…

Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, cả nước hiện có 54 triệu người trong độ tuổi lao động nhưng chỉ có khoảng 15 triệu người có hợp đồng lao động. Thống kê của Dự án "Tình hình di chuyển lao động từ nông thôn ra thành thị và các khu công nghiệp trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO” công bố mới đây cũng cho thấy, trong vòng 5 năm gần đây, có 6,5 triệu lao động đã di cư từ nông thôn ra thành thị, các khu công nghiệp, trong đó 80% là vì mục đích mưu sinh. Trong đó, có đến gần 70% lao động di cư là thanh niên dưới 30 tuổi và đang gặp nhiều khó khăn trong việc ổn định cuộc sống.

Cũng theo dự án, có rất ít lao động nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức xã hội, cơ quan nhà nước để khắc phục khó khăn khi di cư, có tới 67,1% người lao động tự khắc phục khó khăn, 18,5% nhờ bạn bè, đồng hương giúp đỡ và 15,7% nhờ họ hàng.

Cần có chính sách

Đại diện Bộ LĐ,TB&XH cho biết, ngay sau vụ cháy tại quán bar Zone 9, Bộ LĐ,TB&XH đã có công điện đề nghị các cơ quan liên quan tăng cường kiểm tra, hướng dẫn và rà soát, hoàn thiện quy phạm pháp luật, đặc biệt là hệ thống quy chuẩn quốc gia về an toàn lao động. Đặc biệt, tới đây Bộ LĐ,TB&XH sẽ đưa ra danh mục nhà xưởng, công trình khu vực vui chơi giải trí dễ xảy ra vi phạm an toàn cháy nổ để quy định trách nhiệm cụ thể đối với chủ sử dụng lao động. Nếu vi phạm, theo quy định mới, đơn vị sử dụng lao động có thể bị phạt tới… 100 triệu đồng.

Tuy nhiên theo các chuyên gia lao động, nâng chế tài phạt các DN chưa đủ mà Nhà nước cần có các chính sách bảo vệ lao động tự do. Lao động tự do không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BHTN và các vấn đề về an sinh xã hội. Những năm gần đây, Nhà nước đã thực hiện chính sách BHXH tự nguyện và BHYT toàn dân, nhưng lao động tự do tham gia rất ít. Lý do chính là thu nhập của lao động khu vực này rất thấp, công việc không ổn định trong khi thời gian tham gia đóng BHXH lại quá dài. Trong khi đó nhiều chế độ chính sách của Nhà nước dành cho người lao động cũng "bỏ quên” đối tượng này. Bộ luật Lao động (sửa đổi) được Quốc hội thông qua năm 2012 mới chỉ điều chỉnh số lao động ở khu vực chính thức, còn số lao động thuộc diện "lao động tự do” - chiếm số lượng lớn trong hệ thống thị trường lao động của nước ta hầu như chưa được luật đề cập tới…

BT