Tiêm 2 loại vắc xin Covid-19 có hiệu quả hơn không, cơ hội cho Việt Nam?

Tiêm trộn kháng thể cao hơn?

Có nên tiêm hai loại vắc xin phòng Covid-19 với nhau là băn khoăn chung của nhiều người dân trên thế giới vào thời điểm này.

Đây là một trong những câu hỏi đáng để suy ngẫm và cũng là vấn đề quan trọng mà các nhà khoa học cũng như giới chức y tế phải đưa ra phương án giải đáp.

Theo GS Nguyễn Văn Tuấn - Viện nghiên cứu Y khoa Garvan, Úc, những ngày qua các thông tin về việc tiêm hai liều vắc xin Covid-19 khác nhau ví dụ như mũi 1 tiêm AstraZenca (AZ), mũi hai tiêm Pfizer (P) có hiệu quả tạo kháng thể cao hơn khiến nhiều người băn khoăn, chờ đợi được tiêm trộn vắc xin.

GS Tuấn cho rằng việc tiêm vắc xin hiện nay là dựa trên chứng cớ khoa học rút ra từ các thử nghiệm lâm sàng (RCT) giai đoạn III. Theo đó, các thử nghiệm tiêm 2 liều của một vắc xin cách nhau một vài tuần cho tình nguyện viên. Đánh giá về hiệu quả vắc xin được tính toán trên số ca bị nhiễm ở nhóm tiêm vắc xin và nhóm đối chứng (nhóm chứng). Các vắc xin như AstraZeneca, Pfizer, Moderna, v.v. đều có hiệu quả qua đánh giá như thế.

Khi tình trạng vắc xin khan hiếm thì câu hỏi là nếu tiêm 2 liều từ 2 vắc xin khác nhau (như Astrazenca trước rồi Pfizer sau, hay Pfizer trước rồi theo sau là Astrazenca thì hiệu quả sẽ ra sao? Chưa có ai trên thế giới làm thử nghiệm RCT với 2 vắc xin khác nhau như vậy nên cũng không biết tác dụng sinh kháng thể lâm sàng như thế nào.

Tuy nhiên, thay vì dựa vào thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III, chúng ta cũng có thể dựa vào chứng cớ từ các nghiên cứu ở giai đoạn II. Đã có một nghiên cứu mới công bố trên một trạm preprint (chưa qua bình duyệt).

GS Nguyễn Văn Tuấn - Viện nghiên cứu Y khoa Garvan, Úc.

Các nhà nghiên cứu vẫn còn đang phân tích dữ liệu, nhưng họ có đưa ra thông tin chính:

Nghiên cứu này thử nghiệm trên 830 tình nguyện viên tuổi 50 trở lên, và chia thành 4 nhóm với 2 liều vắc xin như sau:

• nhóm tiêm AZ + AZ; 

• nhóm tiêm P + P;

• nhóm tiêm AZ + P;

• nhóm tiêm P + AZ;

Sau đó các nhà khoa học đo lường là kháng thể 'anti-Spike IgG' sau 28 ngày. Kết quả cho thấy cả 4 nhóm đều có tăng kháng thể khá tốt. Nhưng phân tích chi tiết thì kết quả có thể tóm tắt như sau:

• nhóm AZ + P (cách nhau 4 tuần) có kháng thể cao hơn nhóm AZ + AZ;

• nhóm P + P có kháng thể tốt hơn nhóm P + AZ;

• nhóm có kháng thể cao nhất là P + P, và thấp nhứt là AZ + AZ.

Nhóm nghiên cứu cũng cho biết nhóm “hỗn hợp” (AZ + P hay P + AZ) có nhiều phản ứng phụ hơn nhóm đồng dạng vắc xin.

Từ kết quả trên, mọi người sẽ nói nhóm Pfizer + Pfizer có hiệu quả cao nhất, kế đến là AZ + Pfizer, và thấp nhất là AZ + AZ. Nhưng cách diễn giải đó không đúng vì nghiên cứu này được thiết kế để đánh giá tương đương. Mục đích của nó là đánh giá tương đương (không kém), chứ không phải đánh giá nhóm nào hơn nhóm nào.

Do đó, tuy số liệu là như thế, chúng ta không thể nói về hiệu quả của trộn vắc xin. Hiệu quả là phải đánh giá trên nguy cơ nhiễm của từng nhóm, nhưng theo GS Tuấn đến nay nhóm nghiên cứu này không thể trả lời câu hỏi đó.

Cơ hội nghiên cứu

Tại Việt Nam đang thiếu vắc xin và GS Tuấn cho rằng các nhà dịch tễ có thể “nắm” cơ hội này và làm nghiên cứu so sánh hiệu quả của trộn vắc xin. Việt Nam đang tiêm nhiều loại vắc xin, và đây là cơ hội vàng để làm một nghiên cứu quan sát thực tế.  

Có thể thiết kế theo mô hình đơn giản 4 nhóm như nhóm Oxford làm: AZ+AZ, AZ+P, P+AZ và P+P. Nhưng kết quả là tỉ lệ nhiễm, chứ không phải chỉ số kháng thể. Số lượng tình nguyện viên cũng sẽ lớn hơn nhóm Oxford. Có thể phải xác định khoảng cách giữa 2 liều vắc xin, và thời gian theo dõi.

Một nghiên cứu như thế cũng là một đóng góp quan trọng cho y văn. Hiện nay, chúng ta chỉ dùng chứng cớ của người khác, chứ chưa tự mình đưa ra chứng cớ khoa học. Đây là cơ hội vàng để chủ động.

Còn tại Úc, GS Tuấn cho biết các nhà chức trách Úc không khuyến cáo phối hợp 2 liều vắc xin khác nhau nhưng vài nước khác, như Canada và Đức, thì đang xem xét kế hoạch này.

“Cá nhân tôi thì nghiêng về khuyến cáo của Úc, không phải vì tôi sống trong hệ thống y tế Úc, mà vì tôi dựa vào chứng cớ khoa học” – GS Tuấn nói.

K.Chi