GS Thuyết: Toán, Văn, Ngoại ngữ nên bắt buộc thi

GS Nguyễn Minh Thuyết

Trao đổi với phóng viên, Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội - nhận định, đề án cải tiến thi tốt nghiệp THPT là tích cực nhưng cần phải xem xét thêm. 

Ông cũng cho rằng nên coi ngoại ngữ là một môn thi bắt buộc bởi trong thế giới hội nhập như hiện nay, học sinh không thể không giỏi ngoại ngữ. 

Nên coi ngoại ngữ là môn thi tốt nghiệp bắt buộc

Mới đây, dự thảo phương án thi và công nhận tốt nghiệp THPT của Bộ GD-ĐT vừa hoàn thành với đề xuất từ năm 2014, học sinh sẽ thi tốt nghiệp 4 môn với toán, văn bắt buộc và hai môn tự chọn. Ông đánh giá như thế nào về sự thay đổi này?

GS Nguyễn Minh Thuyết: Tôi hoan nghênh Bộ Giáo dục đã lắng nghe ý kiến của người dân và có dự kiến đổi mới kỳ thi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên, qua thông báo của Bộ và qua lời giải thích căn cứ khoa học của sự thay đổi này không rõ ràng.

Thứ nhất, vì sao học sinh THPT học tới 14 môn lại thi có 4 môn? Thứ hai, theo tôi được biết, hai môn thi bắt buộc là toán và ngữ văn. Hai môn còn lại tự chọn nhưng không biết là tự chọn thế nào: cần chọn một môn khoa học tự nhiên, một môn khoa học xã hội hay chọn thế nào cũng được?

Tôi được biết ngoại ngữ chỉ là môn Bộ khuyến khích học sinh thi để nếu đạt kết quả khá thì được cộng điểm. Có một thực tế là chất lượng học ngoại ngữ ở các vùng miền rất khác nhau nên Bộ không muốn đưa ngoại ngữ vào làm môn thi bắt buộc. 

Tuy nhiên, trong một thế giới hội nhập như hiện nay, học sinh không thể không giỏi ngoại ngữ. Nếu ngoại ngữ là môn được quy định trong chương trình thì phải làm thế nào để dạy cho chuẩn. Thi cũng là một cách tác động để nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ ở các địa phương khác nhau. 
Trong khi chấp nhận tình trạng ngoại ngữ yếu kém ở cấp THPT như một hiện tượng không thể khắc phục, chúng ta lại đầu tư vào một chương trình quốc gia đồ sộ dạy ngoại ngữ từ lớp 3 thì thật là khó hiểu.

Tôi cho rằng nên tổ chức thi 3 môn toán, ngữ văn, ngoại ngữ bắt buộc. Nếu ngay trong năm nay không thực hiện kịp thì cũng cần thông báo trước để từ sang năm thực hiện. Để cho học sinh nào thích thi thì thi sẽ dẫn đến tình trạng nhiều địa phương không có gắng nâng cao chất lượng môn học này, học sinh cũng sẽ không chịu học. 

Và nếu là môn thi khuyến khích thì cũng sẽ có không ít học sinh đăng ký thi cầu may, làm cho kỳ thi vẫn cồng kềnh.

Ở ta cái gì cũng luẩn quẩn, không riêng giáo dục

Có ý kiến cho rằng, tư duy giáo dục của chúng ta vẫn chưa thoát ra khỏi vòng luẩn quẩn để đưa giáo dục phát triển dù những năm gần đây chúng ta nói rất nhiều đến đổi mới, cải cách?

Tôi nghĩ rằng không chỉ giáo dục mà rất nhiều lĩnh vực ở nước mình diễn ra như vậy. Lúc đầu quy định như thế này, về sau lại đổi thế khác, sau đó lại quay trở lại như cũ và gọi đó là đổi mới. Đấy là cách làm luẩn quẩn của cả xã hội chứ không riêng gì giáo dục đâu. 

Lần này nghị quyết của Trung ương đã nói phải coi đổi mới thi cử là một bước đột phá thì cũng cần phải tìm những giải pháp có tính chiến lược để đột phá thực sự, chứ còn từ 6 môn thi quay trở lại 4 môn như cũ thì thay đổi đó chưa đem lại cái gì mới ngoài việc giảm bớt một ngày thi cho đỡ căng thẳng.

Vậy còn việc bỏ kỳ thi tuyển sinh đại học “ba chung” như hiện nay liệu có mang lại những tín hiệu tốt hơn cho nền giáo dục của chúng ta hay không, thưa ông?

Tôi cho rằng việc trả lại quyền tự chủ cho các trường là đúng đắn và cần thiết. Khi đã được trao quyền tự quyết định phương án tuyển sinh, có những trường sẽ chỉ dựa vào kết quả tốt nghiệp THPT để xét tuyển, có những trường kết hợp kết quả tốt nghiệp THPT với kết quả đánh giá năng lực (?), và có thể có những trường vẫn tổ chức thi sàng lọc rất gắt gao. Mỗi trường có yêu cầu riêng và họ phải tự chịu trách nhiệm về sản phẩm đào tạo của họ.

Tôi có tìm hiểu cách tuyển sinh ở Pháp, thấy hai loại trường đại học có 2 cách tuyển sinh khác nhau: Các trường ĐH khoa học (universites) chỉ yêu cầu người học tốt nghiệp phổ thông và ghi danh vào học, nhưng những sinh viên này có ra trường được không lại là chuyện khác bởi họ sàng lọc rất nghiêm. 

Còn các trường nghề (grandes ecoles) như ĐH Bách khoa, ĐH Y khoa, họ tổ chức thi tuyển rất ngặt nghèo, nhưng nếu đã đỗ vào trường rồi thì ngay lập tức có những công ty đến ký hợp đồng và trao học bổng với điều kiện phải học đạt kết quả nhất định và sau khi tốt nghiệp ra làm việc cho họ. Nếu không đạt yêu cầu thì họ cắt học bổng.

Cải cái giáo dục phải đi đôi với cải cách xã hội

Việc trao quyền tự chủ cho các trường đại học cũng đồng nghĩa với việc coi giáo dục là một loại hàng hóa đặc biệt giống như mô hình ở một số nước tiên tiến, ông nghĩ việc này sẽ gặp phải những khó khăn gì khi thực hiện tại Việt Nam?

Thực hiện quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm. Các trường phải công khai chất lượng đầu ra của mình, công khai về quy trình đào tạo, công khai về chi phí đào tạo và chịu trách nhiệm về sản phẩm đầu ra của mình.

Xã hội sẽ là trọng tài phán xét chất lượng đào tạo của các trường. Nếu thị trường lao động vận hành tốt, nó sẽ tác động trở lại, buộc các trường phải nâng cao chất lượng đào tạo. 

Ở nhiều nước phát triển cũng như thế, có nhiều trường đại học được công nhận chất lượng nhưng cũng có những trường không được xếp hạng và chẳng bao giờ sinh viên của những trường chất lượng kém được nhận làm việc đúng chuyên ngành và trình độ đào tạo. Các trường cũng không thể kêu được. Xã hội có quyền sàng lọc và đó là cái sàng tốt nhất.

Tuy nhiên, ở thị trường lao động Việt Nam, nhất là khu vực công thì sự sàng lọc này không khách quan. Như công thức “4 ệ” người dân thường nói và Tổng Bí thư đã Nguyễn Phú Trọng từng nhắc lại: “Thứ nhất hậu duệ, thứ nhì quan hệ, thứ ba tiền tệ, thứ tư trí tuệ”. 

Nếu thị trường lao động cứ méo mó như vậy thì khó tạo động lực cho các trường nâng cao chất lượng và tạo động lực cho sinh viên phấn đấu. Tôi nghĩ rằng cải cách giáo dục phải đi đôi với cải cách xã hội, cải cách chính sách nhân lực thì mới mong có một nền giáo dục tốt.

Với mô hình giáo dục tự chủ mà chúng ta đang hướng tới trong tương lai, ông có nghĩ rằng chúng ta nên xem xét bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT để vừa đỡ tốn kém cho ngân sách nhà nước, vừa giảm áp lực với các em học sinh không ?

Đã học thì phải có thi. Chúng ta đã bỏ các kỳ thi ở cấp tiểu học và trung học cơ sở rồi thì ít nhất phải có một kỳ thi để đánh giá được quá trình học tập của học sinh và cũng để đánh giá được chất lượng dạy học của thầy cô giáo. Nếu dỡ bỏ hoàn toàn các kỳ thi thì chất lượng nguồn nhân lực sẽ đi xuống.

Xin cảm ơn ông!

Nguồn Một thế giới