Đưa Lịch sử làm môn tự chọn: Một dự thảo thiếu cơ sở khoa học

- Thưa PGS.TS, Bộ GD và ĐT đang xây dựng Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong đó có đưa ra phương án sẽ lồng ghép môn lịch sử vào nhiều môn khác và riêng môn Lịch sử môn tự chọn ở cấp THPT. Quan điểm của thầy về việc này thế nào?

PGS.TS Vũ Quang Hiển: Đó là một Dự thảo thiếu cơ sở khoa học. Nếu quan niệm “tích hợp” là ghép những môn học có chức năng, nhiệm vụ khác nhau như Lịch sử, Giáo dục công dân, Giáo dục quốc phòng - an ninh trong một môn chung “Công dân với Tổ quốc” là không đúng. Đó chỉ là một phép cộng cơ học đơn giản. Coi môn Lịch sử là môn tự chọn lại càng sai lầm. Không coi trong giáo dục Tiếng Việt và Lịch sử dân tộc là trái với chủ trương của Đảng và vi phạm Luật Giáo dục.

Chưa có bất cứ nước nào trên thế giới làm “tích hợp” theo kiểu này. Các nước có nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới đều coi môn Lịch sử là môn học độc lập và bắt buộc trong các nhà trường, từ phổ thông đến đại học. Lẽ ra Việt Nam cần phải học điều này.

PGS.TS Vũ Quang Hiển, Khoa Lịch sử, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

- Thưa PSG.TS khi bàn về dự thảo mới của Bộ GD và ĐT nhiều ý kiến cho rằng, việc lồng ghép môn lịch sử vào các môn khác sẽ "khai tử" môn này. Quan điểm của thầy về việc này thế nào?

Hoàn toàn đúng như vậy. Môn lịch sử là một môn học đặc thù, cung cấp tri thức nền tảng về lịch sử và văn hoá dân tộc để xây dựng con người Việt Nam, nhưng bị coi nhẹ, thì chính là bị “khai tử” một cách có chủ đích.

Phần lớn học sinh Việt Nam định hướng theo các ngành khoa học tự nhiên hoặc kỹ thuật, sẽ không cần học môn lịch sử. Do vậy, nếu môn Lịch sử thành tự chọn, hậu quả sẽ không thể lường trước.

- Nếu phải lồng ghép, theo PGS.TS, nên lồng ghép môn lịch sử ở mức độ nào để học sinh tiếp thu tốt hơn?

Môn Lịch sử là môn học không thể lồng ghép vào bất cứ môn nào. Để học sinh học lịch sử tốt hơn phải có những giải pháp đồng bộ: thay đổi nội dung chương trình, sách giáo khoa, làm cho môn Lịch sử thật sự khoa học hơn, vừa sức hơn đối với mỗi lứa tuổi; phương pháp dạy học, phương thức kiểm tra đánh giá.

Tóm lại là phải đổi mới căn bản và toàn diện. Tuy nhiên đây là vấn đề chỉ có thể bàn sâu hơn sau khi môn lịch sử được khẳng định vị thế của nó trong chương trình tổng thể.

- Tuy nhiên, thưa PGS.TS, có một thực tế là mấy năm trở lại đây, khi môn sử được tự chọn để thi tốt nghiệp, tại một số hội đồng thi có chuyện chỉ có một thí sinh thi môn Sử. Theo thầy việc này là do đâu?

Có nhiều lý do: tâm lý coi môn lịch sử là môn phụ; học môn khác giỏi hơn môn lịch sử; do định hướng thi đại học là các khối không có môn lịch sử nên học lịch sử chưa chu đáo...

- Hiện nay học sinh rất sợ khi phải học môn sử vì phải học thuộc dài. Theo thầy tới đây môn sử nên được giảng dạy như thế nào trong các nhà trường để các em hứng thú với môn sử?

Quan niệm môn lịch sử là môn thuộc lòng là một quan niệm sai lầm. Nếu dạy học lịch sử mà bắt học sinh học thuộc máy móc các sự kiện lịch sử; kiểm tra, đánh giá cũng yêu cầu học sinh thuộc như sách giáo khoa... là hết sức sai lầm.

Để tạo hứng thú cho học sinh cần đổi mới cách dạy, đổi mới phương thức kiểm tra đánh giá, không hỏi những câu chỉ yêu cầu thuộc bài, mà phải coi trong các câu hỏi mở, chuyển hẳn sang đánh giá năng lực, nhất là năng lực tư duy ngôn ngữ, tư duy logic, tư duy phản biện... 

Những đề thi lịch sử hai năm 2015 và 2016 đã chuyển theo hướng như vậy. Hy vọng điều dó sẽ tác động đến cách dạy và cách học của thầy và trò môn lịch sử.

- Xin cảm ơn PGS.TS về cuộc trao đổi!