Doanh nghiệp lo "chạy" nhiều giải thưởng làm ăn bết bát
Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cảnh báo tình trạng doanh nghiệp chạy theo giải thưởng, thành tích, bỏ bê mục tiêu thực sự của kinh doanh tại hội thảo về tái cơ cấu ngày 2/12.
Bình mới rượu cũ
Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, giai đoạn 2011-2015, Việt Nam đã sắp xếp được 558 doanh nghiệp nhà nước, trong đó cổ phần hóa 478 doanh nghiệp, đạt 93% kế hoạch. Mặc dù vậy con số 93% không mang nhiều ý nghĩa bởi hầu hết các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đều cổ phần hóa nửa vời, mang nặng tính hình thức, cổ phần hóa nhưng nhà nước vẫn nắm cổ phần chi phối nên không thay đổi về mặt quản trị doanh nghiệp.
Trong khi đó, giai đoạn 2012 – 2015, nhà nước thu về 22.800 tỷ đồng từ thoái vốn tại các doanh nghiệp, tương đương 2% tổng giá trị sổ sách của các doanh nghiệp nhà nước.
“Như vậy, dù con số đạt 93% kế hoạch cổ phần hóa tính theo số lượng doanh nghiệp, nhưng trên thực tế chỉ có 2% số vốn được thoái ra, do vậy quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước đã không mang nhiều ý nghĩa, chưa thực chất. Một số DNNN thực chất chỉ là chuyển đổi hình thức từ DNNN sang mô hình công ty cổ phần. Có trường hợp đối tác mua lại cổ phần tại DNNN lại chính là một DNNN khác, do vậy DNNN vẫn cứ là DNNN,” ông Vũ Tiến Lộc nói.
Cũng theo ông Lộc, các đề án tái cấu trúc của từng tập đoàn, tổng công ty còn mang nặng tính đối phó, chưa có cải cách cơ bản.
Trong khi đó, Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho rằng, để đạt được kết quả như mong đợi, ông Kiên cho rằng bản thân các doanh nghiệp cần bắt tay vào thực hiện, nếu không cổ phần hóa DNNN chỉ có thể đạt về số lượng mà không đạt về chất lượng.
“Về bản chất, thay đổi cơ cấu sở hữu của DNNN là không đạt, từ đó dẫn đến việc doanh nghiệp không đạt mô hình quản trị hiện đại. Khi không đạt được những mục tiêu trên, thì tên gọi của loại hình doanh nghiệp chẳng có ý nghĩa,” ông Nguyễn Đức Kiên nói. “Nếu chúng ta vẫn còn theo bệnh hình thức, thích ngồi báo cáo với nhau, cứ nhận giải thưởng báo cáo thành tích này nọ, nhưng bản chất không thay đổi. Đứng về phía doanh nghiệp, lợi nhuận và hiệu quả như thế nào mới là quan trọng. Nếu doanh nghiệp nào nhận nhiều giải thưởng, có khi lại là doanh nghiệp làm ăn bết bát, chỉ tập trung đi chạy giải thưởng thì lấy đâu thời gian để nâng cao hiệu quả, phát triển thị trường, quản lý vốn”.
![]() |
Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ tịch Ủy ban Kinh tế của Quốc hội. |
Theo ông Hồ Sỹ Hùng, Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, từ năm 2011 đến tháng 9/2016 đã có 426 doanh nghiệp triển khai xong cổ phần lần đầu, trong đó chỉ có 254 doanh nghiệp bán được hết số cổ phần chiếm 60%, 172 doanh nghiệp chiếm 40% chưa bán hết cổ phần, điều đó thể hiện sự hấp thụ từ bên ngoài còn chưa được cao.
Báo cáo của Bộ Tài chính mới đây cũng báo cáo cụ thể những doanh nghiệp lớn còn có vốn của nhà nước cao sau khi cổ phần như: Lilama có 98% là vốn của nhà nước, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam 95,5%, Tổng Công ty xăng dầu 94,99%, Tổng Công ty Thép 93,6%, Cảng hàng không 92%…
Những câu hỏi chưa có lời giải đáp
Theo ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính, tiến trình cổ phần hóa các doanh nghiệp chưa đi vào thực chất là do chưa thay đổi được quản trị của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp được cổ phần hóa nhưng vẫn theo lối mòn cũ là DNNN, tính trách nhiệm với hiệu quả đồng vốn vẫn chưa có nhiều, bài toán “bình mới rượu cũ” vẫn xảy ra.
Lý giải cho việc tỷ lệ thoái vốn còn thấp, ông Dương Thanh Hiền, Phó Tổng Giám đốc Công ty Mua bán nợ Việt Nam (DATC) cho biết, vấn đề quan trọng ở đây là việc thua lỗ của doanh nghiệp phải thực hiện xử lý mua bán nợ. Hầu hết các doanh nghiệp thua lỗ thì phần vốn bán lại là đất đai, tuy nhiên, DATC mua nợ với quyền sử dụng đất thì không được trong khi tổ chức tín dụng lại có.
Cũng theo ông Hiền, việc thoái vốn ở các doanh nghiệp thua lỗ còn gặp rất nhiều khó khăn. Nhà đầu tư họ muốn mua cả lô chứ không mua lẻ. “Tuy nhiên, việc bán theo lô thì chúng tôi lại chưa nhận được sự cho phép. Chúng tôi cũng đã có văn bản gửi lên Sở giao dịch chứng khoán là nếu không cho bán theo lô thì cho thuê các công ty trung gian là Công ty chứng khoán, song vẫn chưa có câu trả lời. Tôi cho rằng đây là những rào cản trong việc thoái vốn của doanh nghiệp hiện nay, ông Dương Thanh Hiền nói.
Ông Hồ Sỹ Hùng cho rằng, các trở ngại trong quy định hành chính cần phải hỗ trợ bổ sung thêm, hay nói cách khác là cách làm phải khác đi, thông tin cần niêm yết đầy đủ để các bên đều biết. Đây là vấn đề không dễ để tìm ra giải pháp. Một vấn đề nữa là giá bán cổ phần các DNNN, vấn đề xác định giá trị còn rất nhiều chiều. Có ý kiến cho rằng các nhà đầu tư có quyền tiếp cận minh bạch thông qua đấu giá, nhưng có ý kiến cho rằng giá chưa chuẩn gây thất thoát tài sản nhà nước. Gần đây nhất là câu chuyện của Vietnam Airline đã thuê chuyên gia nước ngoài tư vấn nhưng vẫn có nhiều ý kiến nghi ngại, vấn đề này không dễ tìm ra câu trả lời.