Đi tìm phương pháp mới thắp thêm hi vọng cho bệnh nhân ung thư

Bệnh nhân ung thư có cơ hội tiếp cận phương pháp điều trị mới. Ảnh Bệnh nhân ung thư đại tràng tại Bệnh viện K trung ương.

Cơ hội mới cho người bệnh

Mỗi năm Việt Nam có hơn 165.000 ca mắc ung thư, và năm 2018 có 115.000 bệnh nhân chết. Số người mắc ung thư gan, ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư tụy…  ngày càng tăng.

Hiện nay, các nhà nghiên cứu của trường Đại học Y Hà Nội đang thử nghiệm liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư. Với những kết quả bước đầu rất khả quan được coi là một cứu cánh cho bệnh nhân ung thư. Đặc biệt, đây là một phương pháp điều trị mang tính đột phá: Không phẫu thuật, không đau, an toàn và hiệu quả cao.

PGS Trần Huy Thịnh - trưởng phòng quản lý KHCN, Đại học Y Hà Nội - một thành viên chủ chốt trong nhóm nghiên cứu chia sẻ với phóng viên, việc điều trị bằng liệu pháp miễn dịch là hướng điều trị được giới y học quan tâm rất nhiều. Liệu pháp này giống như việc chúng ta tăng cường nội lực của chính bản thân mình và khi khỏe mạnh sẽ chống được mọi tác nhân bên ngoài.

Ấp ủ đưa công trình nghiên cứu liệu pháp miễn dịch trị ung thư từ Nhật Bản từ 5,6 năm trước nhưng đến năm 2018, nhóm nghiên cứu của trường Đại học Y Hà Nội mới được Bộ Y tế cho phép nghiên cứu thử nghiệm trên bệnh nhân ung thư tại Bệnh viện K trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và gần đây nhất có sự tham gia của một bệnh viện tư nhân là Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Theo dự kiến đến cuối năm 2019, nghiên cứu thử nghiệm này sẽ kết thúc, đưa ra báo cáo và đánh giá hiệu quả. Tuy nhiên, PGS Thịnh cho biết do một vài yếu tố khách quan đó là trường Đại học Y Hà Nội sửa chữa cơ sở vật chất nên việc thử nghiệm nghiên cứu bị chậm trễ và đến nay bộ phận nghiên cứu xin gia hạn thêm khoảng 1 đến 1.5 năm nữa. Khi đó, nhóm nghiên cứu sẽ đưa ra đánh giá cuối cùng và số lượng bệnh nhân tham gia thử nghiệm này sẽ tăng lên, việc đánh giá tốt hơn.

Lật dở từng bệnh án của các bệnh nhân thử nghiệm liệu pháp này, PGS Thịnh cho biết hơn 50 bệnh nhân đã được thử nghiệm đa số đều là những bệnh nhân ở giai đoạn muộn, các liệu pháp điều trị khác đều không đáp ứng và họ tìm tới liệu pháp miễn dịch này như một cứu cánh cuối cùng của họ.

Trường hợp bệnh nhân N.V.A. 1 cựu tù Côn Đảo, sống tại TP.HCM bị ung thư gan và thời gian ông có thể sống chỉ kéo dài 1-3 tháng vì tế bào ung thư đã di căn, các biện pháp điều trị khác đều vô hiệu. Ông A. đã bay từ miền Nam ra Hà Nội với hi vọng thử nghiệm phương pháp này để ông có cơ hội thực hiện ước nguyện cuối của đời mình đó là tìm kiếm những người đồng đội của mình và xây dựng một “bảo tàng” nhỏ về chính những cựu tù Côn Đảo.

Ông không còn thời gian dài nữa nhưng ông chỉ mong muốn liệu pháp này giúp ông hoàn thành ước nguyện.

Hai tuần ông bay ra Hà Nội để truyền miễn dịch, những tế bào miễn dịch này được các bác sĩ lấy từ chính tế bào khỏe của ông rồi nhân lên tới hàng chục tỷ tế bào truyền vào để tăng sức đề kháng. Người bệnh cải thiện rõ rệt và ông đã hoàn thành ước nguyện của mình. Thời gian sống kéo dài thêm hơn 1 năm. Nếu không điều trị thì chỉ được 1 đến 3 tháng.

PGS Trần Huy Thịnh chia sẻ với phóng viên.

Hay một doanh nhân ở Quảng Bình, bị ung thư phổi tìm tới các bác sĩ khi bệnh nặng, không còn cơ hội cứu chữa. Bệnh nhân chỉ mong muốn kéo dài thêm thời gian để con cái trưởng thành, giao phó cơ nghiệp lại cho con cái nhưng tế bào ung thư không đợi ai. Bệnh nhân này cũng được điều trị bằng liệu pháp tế bào gốc song song với điều trị hóa chất. Kết quả điều trị tốt, bệnh nhân có thể kéo dài thêm thời gian sống.

PGS Thịnh cho biết với những bệnh ung thư có độ ác tính cao như ung thư gan, ung thư phổi, ung thư tụy thì thời gian sống tính bằng tháng nên việc điều trị hỗ trợ bệnh nhân kéo dài thêm cuộc sống của mình được coi là thành công.

Với những bệnh nhân ở giai đoạn sớm thì việc kết hợp điều trị miễn dịch song song với các phương pháp khác sẽ khả quan hơn rất nhiều. Có bệnh nhân đang điều trị miễn dịch, điều trị cả hóa chất trị ung thư đại trực tràng. Khi quay về truyền tế bào miễn dịch, bệnh nhân chia sẻ cảm giác như không, những tác dụng phụ của hóa chất dường như không có, cơ thể khỏe mạnh, chất lượng sống tốt lên. Nhờ đó, bệnh nhân có cơ hội điều trị bệnh khỏi cao hơn.

Cơ chế điều trị

Theo PGS Thịnh, liệu pháp điều trị miễn dịch dùng chính tế bào của người bệnh để điều trị, các chuyên gia sẽ lấy tế bào miễn dịch kích hoạt để tế bào đó có chức năng tốt hơn, nhận diện tế bào xấu và nhân lên rồi truyền cho người bệnh.

Thời gian lấy tế bào khoảng 14 ngày. Số tế bào lấy khoảng 5 đến 10.000 sau đó sẽ tăng sinh và truyền trở lại khoảng 5 đến 10 tỷ tế bào. Để có lượng tế bào đó, các bác sĩ sẽ lấy một lượng máu khoảng 10 – 15 ml.

Khi truyền vào cơ thể người bệnh tế bào miễn dịch có thể tiết ra các phân tử protein gây độc nó tác động trực tiếp phá hủy màng tế bào ung thư. Ngoài ra, trên tế bào miễn dịch có các phân tử như “cánh tay” tiếp xúc với tế bào ung thư nó sẽ có tương tác phân tử truyền miễn dịch sang tế bào ung thư kích hoạt.

Tế bào miễn dịch này sẽ tiết một loại chất miễn dịch làm ức chế mạch máu nuôi tế bào ung thư làm hạn chế dinh dưỡng và sinh trưởng của tế bào ung thư và huy động sẵn tế bào miễn dịch của tế bào ung thư.

Ngoài ra, việc tăng cường tế bào miễn dịch cho ung thư cũng làm tăng sức đề kháng của bệnh nhân ung thư. Khi đó, ung thư cũng bị tiêu diệt, bệnh khác bị loại trừ. Liệu pháp này giúp cải tiến lâm sàng tốt, chất lượng cuộc sống bệnh nhân tăng đáng kể. Bên cạnh đó, bệnh nhân không cần phải nằm viện, không ảnh hưởng đến cuộc sống cũng như sinh hoạt hàng ngày của họ.

PGS Thịnh cho biết, mỗi người bệnh sẽ có đáp ứng, tương tác phân tử khác nhau nên hiệu quả có thể sẽ khác nhau.

Kết quả thử nghiệm nhóm nghiên cứu đã có đánh giá sơ bộ: Sau khi sử dụng tế bào miễn dịch, bệnh nhân cải thiện tốt các triệu chứng về đau giảm, về sức khỏe, ăn , ngủ, thể trạng cải thiện rất rõ, chất lượng cuộc sống tăng lên. PGS Thịnh cho rằng đây là những hiệu quả đã nhìn thấy được nhanh nhất.

Các tác dụng phụ và biến cố khi sử dụng biện pháp này không đáng kể. Những bệnh nhân đã thử nghiệm các xét nhgiệm công thức máu, gan, thận tất cả đều nằm trong giới hạn bình thường.

Phương pháp này là dùng chính tế bào của cơ thể mình nên không gây hại cho chính người bệnh đó. Điều này thấy rõ nhất ở các bệnh nhân phải điều trị bằng hóa chất trước khi sử dụng liệu pháp miễn dịch. Các bệnh nhân đó thường bị suy kiệt cơ thể. Nhưng nay, nhiều bệnh nhân tăng cân trở lại.

Khoảng hơn 60 bệnh nhân đã tham gia và tỷ lệ khối u nhỏ đi rõ rệt khoảng hơn 10 % sau một liệu trình kéo dài khoảng 3 tháng, 6 đợt truyền. Còn lại khoảng 60 – 70 % bệnh ổn định, hơn 20 % bệnh tiến triển.

Những trường hợp bệnh tiến triển nặng cũng không phải do liệu pháp miễn dịch thất bại mà theo PGS Thịnh, tất cả bệnh nhân tham gia điều trị đều rất muộn, họ không đáp ứng điều trị nào nữa.

Khi bệnh nhân bước vào giai đoạn toàn phát, bệnh di căn tới nhiều bộ phận trong cơ thể, liệu pháp miễn dịch sẽ không phát huy tác dụng và không đem lại kết quả mà người bệnh mong muốn.

Người bệnh sử dụng liệu pháp này như một phép thử cuối cùng, họ muốn cải thiện thêm thời gian sống của mình nhưng bệnh tiến triển nặng hơn. PGS Thịnh nhấn mạnh không có phương pháp nào cũng hiệu quả 100 %.

Mặc dù đang là thử nghiệm nhưng liệu pháp miễn dịch có chi phí cũng khá “chát” với người bệnh. PGS Thịnh cho biết một liệu trình khoảng 300 triệu đồng trong 3 tháng, người bệnh phải tự chi trả vì BHYT chưa thanh toán. Đây cũng là bài toán khó với các chuyên gia nghiên cứu vì liệu pháp này cũng không thể đưa ra là liệu pháp đại trà cho tất cả các bệnh nhân ung thư. Nhưng ở góc độ nào đó nó có thể giúp một nhóm bệnh nhân ung thư có điều kiện họ sẽ không phải ra nước ngoài điều trị.

Hiện nay, phương pháp này đang được chỉ định cho những bệnh ung thư gồm ung thư phổi, vú, dạ dày, đại trực tràng,… Phương pháp này không sử dụng cho các bệnh nhân ung thư máu. Các bệnh nhân tham gia chủ yếu mắc ung thư ở giai đoạn 3 và 4, không đáp ứng các phương pháp điều trị khác, hoặc kháng với điều trị đích.

Khi thời gian thử nghiệm hết, các chuyên gia nghiên cứu sẽ kiểm tra, đánh giá cụ thể về liệu pháp điều trị miễn dịch, sẽ được hội đồng chuyên môn Bộ Y tế thông qua, từ đó các bác sĩ sẽ xác định các trường hợp bệnh nhân cụ thể để điều trị

Tuy nhiên, PGS Thịnh cho biết liệu pháp này cũng rất mở, các bệnh nhân có nguyện vọng, mong muốn tham gia điều trị, có thể đến xin tư vấn. Sau đó, trên các đánh giá chuyên môn, các chuyên gia sẽ đưa ra lựa chọn tốt nhất dành cho bệnh nhân.