Đẩy mạnh năng lực của trạm y tế cơ sở

PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, hiện nay việc quản lý bệnh không lây nhiễm tại trạm y tế xã theo nguyên lý học học gia đình còn rất nhiều khoảng trống: 86,4% bệnh nhân tăng huyết áp, 71,1% bệnh nhân đái tháo đường chưa được điều trị, trong đó có đến 68,9% bệnh nhân đái tháo đường không được phát hiện bệnh.

Thực trạng quản lý bệnh không lây nhiễm trong hệ thống dự phòng, khám chữa bệnh hiện nay cho thấy, số người bệnh đến với trạm y tế còn rất hạn chế mặc dù chất lượng chuyên môn giữa các tuyến không chênh lệch nhiều do đã có hướng dẫn chuyên môn, quy trình kỹ thuật, phác đồ điều trị được chuẩn hóa, phổ biến rộng rãi. Người dân vẫn đổ xô về các bệnh viện tuyến cuối, chuyển tuyến, vượt tuyến gây quá tải bệnh viện, gia tăng chi phí, bội chi quỹ bảo hiểm y tế. 

Không những thế, tại các bệnh viện tuyến cuối, người bệnh không được quản lý, theo dõi, tư vấn, điều trị liên tục theo nguyên lý y học gia đình mà chỉ nhận được các đơn thuốc khác nhau rất nhiều giữa bệnh viện các tuyến, giữa các bác sĩ trong cùng một bệnh viện.

Chính vì thế, Bộ Y tế đã liên tục tăng cường năng lực cho các trạm y tế cơ sở như trạm y tế xã triển khai được dịch vụ dự phòng, quản lý điều trị một số bệnh không lây nhiễm, được bảo hiểm y tế thanh toán; ưu tiên cho quản lý tăng huyết áp và đái tháo đường tại trạm y tế xã. Các hoạt động trọng tâm mà các địa phương cần triển khai là củng cố mạng lưới phòng chống bệnh không lây nhiễm; bảo đảm các cơ chế chính sách; tập huấn cho cán bộ y tế cơ sở và tổ chức triển khai các dịch vụ bệnh không lây nhiễm tại tuyến y tế cơ sở.

Về phạm vi hành nghề, tại các trạm y tế xã, bác sĩ tốt nghiệp đa khoa có chứng chỉ hành nghề được phép khám, kê đơn thuốc điều trị ngoại trú đối với tăng huyết áp, đái tháo đường… Bộ Y tế đã đặt ra mục tiêu đến năm 2019, 100% trạm y tế được đào tạo về điều trị quản lý tăng huyết áp và đái tháo đường.

Bộ Y tế đã ban hành quyết định số 3756 về hướng dẫn hoạt động dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị, quản lý một số bệnh không lây nhiễm phổ biến, trong đó quy định cụ thể các công việc từ cấp y tế thôn đến trạm y tế xã, trung tâm y tế quận huyện và bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tuyến tỉnh.

Bộ Y tế đầu tư mạnh mẽ để nâng cao năng lực của tuyến y tế cơ sở theo nguyên lý y học gia đình.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, trong năm 2018 phải hoàn thành xây dựng mô hình điểm 26 trạm y tế xã tại 14 huyện thuộc 8 tỉnh thành phố theo nguyên lý y học gia đình nhằm tăng cường y tế cơ sở hướng tới bao phủ sức khỏe toàn dân (Bao gồm tất cả dịch vụ nâng cao sức khỏe, chăm sóc sức khỏe, bảo hiểm y tế…). 

Mặc dù đã đạt được những kết quả bước đầu như quản lý được 13,6% người bệnh tăng huyết áp, 28,9% người bệnh đái tháo đường; Gần 80% người có thẻ bảo hiểm y tế đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại y tế cơ sở (huyện: 47%, xã: 33%); khoảng 70% số lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại y tế cơ sở… nhưng vẫn bộc lộ rất nhiều hạn chế.

Đó là người dân chưa tin tưởng trạm y tế xã nên vượt tuyến không cần thiết, có đến 35,4% bệnh nhân khám ở tuyến trung ương có thể điều trị được ở tuyến tỉnh và 20% có thể điều trị ở tuyến huyện; 41,5% bệnh nhân tuyến tỉnh có thể điều trị được ở tuyến huyện và 11% có thể điều trị ở trạm y tế xã. Phần lớn trạm y tế chưa quản lý bệnh mạn tính, chỉ thực hiện được 50-70% các dịch vụ kỹ thuật, khoảng 40% danh mục thuốc theo phân tuyến.

Việc xây dựng 26 mô hình điểm trạm y tế theo nguyên lý y học gia đình tại 8 tỉnh, thành phố nhằm truyền thông giáo dục nâng cao sức khỏe, lập và quản lý hồ sơ sức khỏe cá nhân, theo dõi, quản lý, cấp thuốc điều trị bệnh không lây nhiễm, mạn tính, chăm sóc giảm nhẹ ung thư, phát hiện sớm bệnh tật… 

Tuy nhiên, thời gian qua cho thấy, mặc dù đã đưa vào hoạt động thí điểm nhưng các trạm y tế này vẫn chủ yếu tập trung vào dự phòng, tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em, dân số… Hầu hết các trạm y tế đều chưa quản lý bệnh không lây nhiễm; 8/26 trạm y tế chưa có bác sĩ làm việc; 11/26 trạm y tế chưa có y sĩ y học cổ truyền, 7/26 trạm chưa có dược sĩ trung học, cơ cấu chưa phù hợp, có vị trí thừa, vị trí thiếu.

Trong thời gian tới, các trạm y tế mô hình điểm này phải cải tạo cơ sở vật chất cho phù hợp, bổ sung thay thế trang thiết bị thiếu, cũ, chuyển giao kỹ thuật từ bệnh viện tuyến trên, luân chuyển bác sĩ về trạm y tế… Mục tiêu đến 2023 sẽ triển khai mô hình này trên tất cả các trạm y tế xã trong toàn quốc.