Cần áp dụng khung quản trị hiện đại cho doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam

Phát biểu tại Diễn đàn “Quản trị sự thay đổi và tái cấu trúc doanh nghiệp Nhà nước trong bối cảnh toàn cầu hóa” mới đây, ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, thành lập Ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp là bước tiến cụ thể thực hiện chủ trương, nỗ lực của Chính phủ trong tách bạch quyền chủ sở hữu và quản lý nhà nước. Đồng thời, cũng là một bước để thiết lập khuôn khổ quản trị hiện đại, minh bạch, mang tính chất của một nhà đầu tư.

Sắp xếp, đổi mới và thích ứng với sự thay đổi trong công cuộc cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là nhiệm vụ chính trị trọng tâm trong phát triển kinh tế xã hội hàng năm. Từ đó nhằm nâng cao hiệu quả tái cấu trúc DNNN trong bối cảnh toàn cầu.

Sắp xếp, đổi mới và thích ứng với sự thay đổi trong công cuộc cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước là nhiệm vụ chính trị trọng tâm trong phát triển kinh tế xã hội hàng năm. (Ảnh minh họa)

Để thực hiện việc sắp xếp và đổi mới DNNN, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 707/2017/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Cơ cấu lại doanh nghiệp Nhà nước, trọng tâm là các Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước giai đoạn 2016-2020”. Cùng với Nghị quyết số 12/2017/NQ của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành trong Hội nghị lần thứ V một lần nữa nhấn mạnh việc đẩy mạnh tái cơ cấu, sắp xếp DNNN là nhiệm vụ hết sức quan trọng.

Theo số liệu của Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp, trong năm 2017, cả nước phê duyệt phương án cổ phần hóa 57 DNNN, gấp 1,03 lần so với 55 doanh nghiệp cổ phần hóa năm 2016. Trong 6 tháng đầu năm 2018, Chính phủ đã tiếp tục phê duyệt phương án cổ phần hóa 19 DNNN, bằng 86% so với cùng kỳ 2017 với tổng giá trị doanh nghiệp là 40.672 tỷ đồng; trong đó, giá trị vốn nhà nước là 23.084 tỷ đồng. Tổng thu từ cổ phần hóa 6 tháng đầu năm 2018 đạt 28.055 tỷ đồng; trong đó, thu từ cổ phần hóa là 22.457 tỷ đồng và thu từ thoái vốn là 5.598 tỷ đồng.

Lũy kế đến nay, tổng số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn đạt khoảng 198.000 tỷ đồng; trong đó, năm 2016 thu 30.000 tỷ đồng, năm 2017 thu 140.000 tỷ đồng và năm 2018 là 28.000 tỷ đồng.

TS. Nguyễn Văn Khách, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn DNNN được đẩy mạnh trong suốt thời gian qua, đặc biệt, trong giai đoạn 2011 – 2018, cả nước đã cổ phần hóa được hơn 600 DNNN, tổng giá trị thu về cho ngân sách Nhà nước từ bán vốn Nhà nước thông qua cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước đạt khoảng 200 nghìn tỷ đồng. Cơ chế, chính sách về cổ phần hóa DNNN đã được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện.

Tuy nhiên, để việc quản trị DNNN và tái cấu trúc thực sự hiệu quả, bền vững, vẫn cần phải lưu ý tới việc thực hiện nghiêm túc việc cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước theo quy định, nhất là với các DNNN là đối tượng theo Quyết định số 58/2016/QĐ-TTg về danh mục DNNN thực hiện sắp xếp giai đoạn 2016 – 2020. Song song, các cơ quan chức năng tăng cường hơn nữa việc kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm toán, không để xảy ra thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước.

Bên cạnh đó, yêu cầu các DNNN đã cổ phần hóa phải nghiêm túc thực hiện niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, thực hiện các yêu cầu công bố thông tin đối với các doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch. Ngoài ra, thu hút các nhà đầu tư chiến lược đặc biệt nhà đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư lớn trong nước, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư chiến lược tham gia sâu vào quá trình quản trị doanh nghiệp, tái cấu trúc doanh nghiệp. Thêm vào đó, có chính sách tuyển dụng theo cơ chế thị trường, chính sách đãi ngộ phù hợp để có thể tuyển dụng và giữ được các nhân sự cấp cao, nhân sự có chuyên môn.

Về quản trị sự thay đổi và tái cấu trúc DNNN, ông Hoàng Trường Giang, Phó Vụ trưởng, Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương khẳng định, DNNN vẫn có vai trò chi phối nhiều ngành kinh tế then chốt và tập trung hơn vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, địa bàn quan trọng. Hệ thống DNNN đã và đang được đổi mới, sắp xếp lại, góp phần phát triển và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Cũng theo ông Giang, một số cơ chế, chính sách liên quan đến sắp xếp, tái cơ cấu DNNN ban hành chưa kịp thời; một số bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp chưa tích cực, chủ động chỉ đạo triển khai thực hiện tái cơ cấu DNNN. Kết quả sắp xếp, cổ phần hóa DNNN vẫn chưa đạt kế hoạch đề ra... Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cấp bách phải nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về tái cơ cấu doanh nghiệp, đặc biệt là tái cơ cấu DNNN ở những nước có hệ thống chính trị tương đồng với Việt Nam và kinh nghiệm quản trị DNNN hiện đại theo thông lệ quốc tế; từ đó góp phần quan trọng trong việc hoạch định chủ trương chính sách về tái cơ cấu và áp dụng khung quản trị hiện đại cho DNNN tại Việt Nam trong thời gian tới.