Bố ôm chân đau đớn 4 tháng chờ con cháu về cho đi bệnh viện

Động mạch trắng xóa vì vôi hóa

PGS Nguyễn Hữu Ước – Giám đốc Trung tâm tim mạch và Lồng ngực Bệnh viện Việt Đức, cho biết thời gian qua, trung tâm tiếp nhận khá nhiều bệnh nhân bị tắc động mạch chi dưới. Căn bệnh âm thầm diễn tiến hàng năm nhưng ít ai để ý tới. Người bệnh chỉ tới viện khi ngón chân đã thối đen.

Trường hợp nam bệnh nhân 70 tuổi ở Hà Nội có tiền sử nghiện thuốc lá. Khi vào viện chân đau đi lại khó, thi thoảng đau nhói như chuột rút. Bác sĩ cho chụp mạch máu, động mạch vôi hóa trắng xóa do tiền sử hút thuốc lại kèm theo xơ vữa động mạch. Bác sĩ điều trị cố gắng bảo tồn chân cho người bệnh.

Nhưng có trường hợp không may mắn vào viện khi ngón chân đã thối đen thì bác sĩ đành phải cắt bỏ chân.

PGS Ước kể về một bệnh nhân khác, sống ở nông thôn, con cái bệnh nhân đi làm xa. Bị tắc động mạch chi mãn tính nhưng bệnh nhân không biết. Ban đầu chỉ là đau chân khi đi bộ. Sau đó bệnh tiến triển dần nhưng không được thăm khám, người bệnh đau chỉ ngồi ôm chân. 4 tháng liền bệnh nhân không thể ngủ mà chỉ ngồi ôm chân nhìn nó đang thối dần từ ngón út lên.

Khi vào viện, bệnh nhân suy nhược nặng do đau và mất ngủ. Bác sĩ không thể bảo tồn chân cho bệnh nhân được nữa.

PGS Ước thăm khám cho bệnh nhân.

PGS Ước cho biết, bệnh thiếu máu mãn tính chi dưới do xơ vỡ động mạch, là nhóm bệnh phổ biến trong tim mạch. Tỷ lệ gặp rất cao, nguyên nhân do xơ vữa mạch máu, do đái tháo đường. Một số nguyên nhân khác là bệnh tự miễn, mạch máu tắc lại.

Mạch máu nuôi chi, dày, xơ vữa và tắc dần dần. Khi tắc nghẽn, cơ thể đưa máu bằng đường phụ xuống chân nuôi thêm chân và càng ngày càng nặng và cuối cùng vẫn dẫn tới cụt chi.

Phần lớn bệnh xảy ra ở bệnh nhân lớn tuổi. Số ít bệnh nhân ở tuổi trung niên do hút thuốc, rối loạn mỡ máu kèm đái tháo đường. Tại Việt Nam, bệnh ít được quan tâm nên khi vào viện thì bệnh nhân hầu như phải cắt cụt chi.

Dấu hiệu cảnh báo 

Dấu hiệu thiếu máu chi, theo PGS Ước, bệnh nhân cảm giác đau như chuột rút, đau cách hồi, tê mỏi chân thậm chí đi bộ 500 mét là đau không đi được. Bệnh càng nặng thì khoảng cách gây đau sẽ ngắn lại và chuyển sang đau liên tục.

Chân không vận động sẽ bị teo nhỏ dần, muộn hơn nữa thấy được khoảng cách đau ngắn dần, da sạm, xuất hiện mảng lở loét ở mặt da, đầu ngón chân thối đau.

Bệnh hay gặp ở nữ giới từ 60  trở ra, nam từ 70 tuổi trở lên. Yếu tố ảnh hưởng đó là thuốc lá, thuốc lào, ăn uống, mỡ máu cao, ngoài ra còn thêm đái tháo đường, xơ vữa. Nếu bệnh nhân có xơ vữa kèm đái tháo đường thì bệnh càng tiến triển nhanh hơn, bệnh nặng hơn.

Với người bị xơ vữa mạch, BS Ước khuyến cáo nên đi khám kiểm tra xem có nguy cơ thiếu máu chi dưới hay không.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Nhật Tiên – Phó trưởng khoa Nội, can thiệp tim mạch và Hô hấp, Tổng thư ký Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, cho biết số lượng trung bình cả mổ và can thiệp khoảng 200 – 300 ca/năm.

Theo thống kế có trên 20% người trên 70 tuổi sẽ bị tắc động mạch chi dưới. Nếu khi bệnh đã ở giai đoạn 3, giai đoạn đau liên tục thì 20% phải cắt cụt chi. Với những người có rối loạn mỡ máu, tiểu đường, hút thuốc lá nguy cơ càng cao, xu hướng bệnh sẽ ngày càng trẻ hoá.

Bệnh ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống vì phải cắt cụt chi và chi phí điều trị rất lớn. Phẫu thuật chi phí nếu có BHYT thanh toán chỉ vài chục triệu nhưng can thiệp thêm thì rất đắt, sử dụng bóng phủ thuốc có giá hàng chục triệu đồng/bóng.

Thạc sĩ Tiên cho biết, tại Việt Nam chưa có nghiên cứu về thiếu máu chi dưới nhiều nhưng các nghiên cứu trên thế giới người ta thấy trên 40 tuổi (một số nghiên cứu ở châu Âu và Mỹ) rơi vào 4-11 % người mắc bệnh này. Người hút thuốc lá thì nguy cơ tắc động mạch cao gấp 2 – 6 lần. Người tiểu đường nguy cơ từ 2 – 4 lần, trong đó 12 – 20 % bệnh nhân tiểu đường có động mạch chi dưới

Thạc sĩ Tiên cho biết những bệnh nhân từ độ tuổi trung niên tăng mỡ máu, hút thuốc lá nên tầm soát tắc động mạch chi dưới có thể qua siêu âm, đo huyết áp ở tay và cổ chân.

Nếu huyết áp ở cổ chân thấp hơn dưới 0,9 -1,3 thì mạch bình thường, 0,7 – 0,9 nghi ngờ mắc, dưới 0,7 là chắc chắn bị, dưới 0,4 là rất nặng chắc chắn bị tắc động mạch chi dưới. 

Khánh Chi