Đây là khẳng định của Giám đốc Dự án Giáo dục Tập đoàn Năng lượng nguyên tử Nga - ROSATOM, ông V. Karezin, khi trao đổi với phóng viên về vấn đề này.

Ông Valery Karezin - Giám đốc Dự án của Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Nga (ROSATOM).

Phát triển nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng, quyết định đối với chương trình phát triển điện hạt nhân. Ông nhận định như thế nào về tình hình học tập của sinh viên Việt Nam tại các chương trình đạo tạo năng lượng hạt nhân tại Nga?

Hiện tại, hơn 340 sinh viên Việt Nam đang học tại các trường đại học đào tạo về hạt nhân tại Nga. Chúng tôi rất vui khi nói rằng sinh viên Việt Nam được đánh giá cao không chỉ bởi sự chăm chỉ mà còn bởi học lực của các em. Sinh viên Việt Nam thể hiện được nền tảng kiến thức vững chắc tiếp thu được từ hệ thống giáo dục của Việt Nam, nơi các trường học rất chú trọng các môn vật lý và toán học. Đây là 2 ngành học sinh viên Việt Nam thu được kết quả tốt nhất thể hiện qua việc chiến thắng nhiều cuộc thi.

Đâu là khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng đến quá trình đào tạo nguồn nhân lực hạt nhân Việt Nam tại Nga, thưa ông?

Như tôi đã nói, sinh viên Việt Nam rất nỗ lực để tiến bộ và tôi không ngần ngại nói rằng họ vượt trội hơn so với sinh viên nước khác nhờ sự chăm chỉ và lòng nhiệt thành của mình. Khó khăn lớn nhất có thể cản trở việc học tập hiệu quả của sinh viên Việt Nam là rào cản ngôn ngữ. May mắn là chúng tôi vẫn chưa phải đối mặt với vấn đề này.

Tôi thừa nhận đã từng lo lắng rằng 2 nền văn hóa khác biệt khó có thể hòa hợp được, đặc biệt là trong giai đoạn đầu. Nhưng thực tế cho thấy một kết quả hoàn toàn khác. Sinh viên Việt Nam không chỉ học tập chăm chỉ mà còn làm quen với văn hóa và truyền thống Nga với thái độ tích cực. Ví dụ, vào ngày hội sinh viên Nga (25/11), sinh viên Việt Nam đã tới xem vở kịch “mùa đông nước Nga”, chơi xe trượt Nga và tham dự thi đấu thể thao cùng những cuộc thi đấu vui sau khi ăn nhẹ với cháo, thưởng thức trà với bánh mì barankas tại phòng ăn. Sinh viên Việt Nam cũng không quên truyền thống của mình. Họ chúc mừng các giáo viên Nga vào ngày nhà giáo Việt Nam 20/11 và tổ chức bữa tất niên truyền thống vào tết âm lịch. Bởi thế, chúng tôi có thể chắc chắn rằng dự án này không chỉ mang ý nghĩa về giáo dục mà còn thúc đẩy giao lưu văn hóa.

Rút kinh nghiệm trong quá trình đào tạo nhân lực cho VN thời gian qua, một chương trình đào tạo phù hợp của MEPhl cho 80 sinh viên Việt Nam trong niên khóa 2015 - 2016 là gì?

Từ năm 2010, Nga và Việt Nam đã triển khai một chương trình đào tạo đặc biệt cho các chuyên gia điện hạt nhân Việt Nam tại Nga. Niên khóa (2014 - 2015) có hơn 340 sinh viên Việt Nam học tập vật lý và kỹ thuật hạt nhân tại các trường đại học Nga.

80 sinh viên Việt Nam sẽ được nhận vào các trường đại học Nga trong năm nay. Trong số đó, 60 sinh viên sẽ học tại Đại học Liên bang Viễn Đông, chia làm 3 phân ngành học cử nhân: “Vật lý hạt nhân và nhiệt vật lý", “Vật lý và công nghệ hạt nhân” và “Khoa học vật liệu và công nghệ vật liệu”. 20 sinh viên còn lại sẽ theo học khóa cao học “Vật lý và công nghệ hạt nhân” tại Trường Đại học Bách khoa Tomsk. Ban đầu các sinh viên sẽ phải học tiếng Nga. Các em sẽ có một năm học dự bị sau đó mới học khoa học hạt nhân.

Phát triển nguồn nhân lực hạt nhân của Việt Nam phải dựa vào thực tế nhu cầu và định hướng của ngành hạt nhân và cần được xây dựng cùng với các chuyên gia trong lĩnh vực hạt nhân một cách kỹ lưỡng và chi tiết. Ông nói gì về điều này?

Để đảm bảo vận hành an toàn nhà máy điện hạt nhân, cơ sở hạ tầng hạt nhân cần được xây dựng và bảo trì cẩn thận. Bên cạnh xây dựng nhà máy điện hạt nhân, hệ thống cơ sở hạ tầng bao gồm vận hành nhà máy an toàn, quản lý rác thải, vận hành các lò phản ứng nghiên cứu, sản xuất và sử dụng các sản phẩm đồng vị phóng xạ cũng như y học hạt nhân và nhiều yếu tố khác. Mỗi nghiệp vụ này nên được thực hiện bởi những nhân viên có năng lực và trình độ cao. Việt Nam có tiềm năng lớn trong đào tạo nhân lực vì có hệ thống quốc gia đào tạo chuyên gia trong lĩnh vực vật lý, toán học và khoa học kỹ thuật rất tốt. Tuy nhiên, Việt Nam đang có nhu cầu cao về các chuyên gia trong ngành khoa học vật liệu, nhiệt vật lý, kỹ thuật, hóa học phóng xạ và những ngành khác liên quan đến hạt nhân.

Giải pháp tối ưu để giải quyết vấn đề này là đào tạo chuyên môn (bao gồm cả cán bộ khoa học không trực tiếp tham gia vào hoạt động của nhà máy điện hạt nhân) tại các trường đại học Nga. 5 năm trước, vào ngày 12/3/2010, Nga và Việt nam đã ký kết biên bản ghi nhớ về hợp tác đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp hạt nhân. 2 quốc gia đã cùng nhau hợp tác trong lĩnh vực này được 5 năm.

Việc hợp tác được tiến hành trong 3 lĩnh vực: đào tạo nâng cao và chuyên sâu các chuyên gia điện hạt nhân; đào tạo sinh viên đại học và cao học tại các trường đại học Nga; phát triển hợp tác liên đại học.

Đào tạo sinh viên và chuyên gia Việt Nam được thực hiện theo những phương thức khác nhau. Đối với các chuyên gia hạt nhân, ROSATOM đã xây dựng các chương trình giáo dục với các chủ đề như: an toàn kỹ thuật hạt nhân, mã hóa đảm bảo an ninh, tài liệu quy chuẩn, kiểm soát và giám sát; phân tích an toàn của lò phản ứng hạt nhân sử dụng thiết bị mô phỏng. Các sinh viên đại học sẽ học các chương trình về “nhà máy điện hạt nhân: thiết kế, vận hành và kỹ thuật” và sinh viên cao học sẽ học về “vận hành nhà máy điện hạt nhân” và trong một vài lĩnh vực khác liên quan đến vận hành nhà máy.

Trong khuôn khổ hợp tác Việt - Nga, các chuyên gia Việt Nam cũng được thực tập tại các nhà máy điện hạt nhân Nga hiện đang được xây dựng. Năm 2014, 174 chuyên gia xây dựng Việt Nam đã thực tập tại công trường xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Rostov. Bên cạnh việc thực tập tại công trường, chương trình này cũng bao gồm tập huấn phân tích các tài liệu kỹ thuật, làm chủ quy trình an ninh, nghiên cứu về tiêu chuẩn và yêu cầu an toàn của Nga. Bởi vậy, chúng tôi có thể khẳng định rằng hiện tại chúng tôi đã xây dựng một chương trình đào tạo thích hợp cho các chuyên gia điện hạt nhân Việt Nam và chương trình này tuân thủ theo nhu cầu nhân lực quốc gia trong dài hạn.

Cũng cần lưu ý rằng, tính đến trình độ kỹ thuật cao của Việt Nam và mối quan hệ truyền thống gần gũi giữa 2 quốc gia, Việt Nam sẽ dần phát triển chương trình đào tạo nhân lực ngay tại các trường đại học học của mình. Hơn thế nữa, vào năm 2017, chúng tôi sẽ bắt đầu xây dựng Trung tâm Khoa học và Công nghệ tại Việt Nam, với nguồn nhân lực sở tại cũng như có sự cộng tác của các chuyên gia nước ngoài.

Việt Nam và Nga đã ký nhiều thỏa thuận và hợp đồng về việc xây dựng một nhà máy hạt nhân với hai lò phản ứng cũng như một trung tâm nghiên cứu công nghệ hạt nhân tại Việt Nam đòi hỏi lượng lớn nhân lực. Theo ông, tiến độ đào tạo nhân lực hiện nay đáp ứng bao nhiêu phần trăm nhu cầu nhân lực của các dự án này?

ROSATOM cùng với đối tác Việt Nam phát triển một kế hoạch tích hợp chung đào tạo nhân lực trong 5 danh mục: nhân lực nhà máy điện hạt nhân, nhân lực xây dựng, nhân lực khoa học, nhân lực cho cơ sở hạ tầng hạt nhân, cùng với sinh viên và giảng viên.

Thiết lập kế hoạch này cho phép chúng ta tính toán hướng phát triển nghề nghiệp từ chương trình đào tạo: từ giai đoạn sinh viên tới chuyên gia và tới trực tiếp làm việc tại bảng điều khiển nhà máy điện hạt nhân hoặc tại các bộ phận quản lý dự án hạt nhân. Chương trình này cho phép chúng tôi quản lý kế hoạch đào tạo nhân lực hạt nhân Việt Nam tại quy mô quốc gia, tính đến nhu cầu của các ban ngành liên quan.

Xin cảm ơn ông!