Vì sao hạ độ tuổi xét nghiệm HIV tự nguyện?

TS Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS

TS Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã có lý giải với phóng viên.

Xin ông cho biết cụ thể tình trạng nhiễm HIV ở trẻ dưới 16 tuổi ở nước ta và lý do về việc hạ độ tuổi được tự nguyện xét nghiệm HIV trong Luật phòng, chống HIV/AIDS sửa đổi vừa được ban hành?

TS Hoàng Đình Cảnh:  Trong số những người nhiễm HIV đang còn sống tính đến 30/9/2020, Việt Nam có 1,8% (gần 4000 người) nằm trong độ tuổi từ 0-15 tuổi. Số người mới phát hiện nhiễm HIV dưới 15 tuổi, nam chiếm 44% và nữ chiếm 53%, tập trung chủ yếu ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (28,2%) và Khu vực miền núi phía Bắc (20.9%). Số người nhiễm HIV mới phát hiện trong độ tuổi trẻ gia tăng qua các năm.

Giảm độ tuổi được quyền tự nguyện đề nghị xét nghiệm HIV của trẻ em từ đủ 16 tuổi xuống đủ 15 tuổi mà không cần sự đồng ý của cha mẹ, người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật để bảo đảm phù hợp với tình trạng thực tế lây nhiễm HIV trong nhóm trẻ hiện nay cần được xét nghiệm sớm để điều trị kịp thời nếu trẻ nhiễm HIV, bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của trẻ em, khắc phục được các tồn tại hiện nay.

Ông có thể nói rõ hơn lý do vì sao cần sửa đổi?

TS Hoàng Đình Cảnh: Thứ nhất, thực trạng trẻ em hiện đang phát triển hơn về thể chất, tâm sinh lý, dậy thì sớm và có quan hệ tình dục sớm.

Theo thống  kê của Tổng cục Dân số, tỷ lệ trẻ vị thành niên có thai ngoài ý muốn và nạo phá thai ngày càng gia tăng nhanh. Hằng năm, trung bình có 250.000 đến 300.000 ca nạo phá thai, trong đó 60%-70% là học sinh, sinh viên ở độ tuổi 15-19 tuổi, cá biệt có trường hợp mang thai ở tuổi 12-14 là tuổi dậy thì.

Cũng theo báo cáo của Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, tỷ lệ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục ở trẻ vị thành niên có thai cao hơn khá nhiều so với phụ nữ mang thai ở lứa tuổi lớn hơn.

Thứ hai, việc lây nhiễm HIV ngày càng trẻ hóa. Thống kê của Bộ Y tế cho thấy số trẻ em nhiễm HIV độ tuổi 15-16 được phát hiện năm 2019 tăng gần 3 lần so với năm 2011. Có tình trạng quan hệ tình dục đồng giới nam trước tuổi 20. Thêm vào đó là tình trạng ma túy len lỏi vào trường học.

Thứ ba, rất ít trường hợp cha mẹ biết con có nguy cơ lây nhiễm để đưa con đi xét nghiệm: Trẻ em thường không dám thông báo cho bố mẹ biết mình có nguy cơ lây nhiễm HIV do có quan hệ tình dục không an toàn, cơ sở y tế không xét nghiệm HIV khi không được bố mẹ trẻ đồng ý, làm giảm cơ hội trẻ được xét nghiệm, phát hiện HIV sớm.

Thứ tư, việc hạ độ tuổi trẻ được xét nghiệm tự nguyện cũng nhằm bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, phù hợp thông lệ quốc tế. Trong Bộ luật Dân sự: Khoản 4 Điều 21 Bộ luật Dân sự “Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự” đối với các giao dịch cơ bản. Luật HIV/AIDS 2018 của Philippines cũng quy định “Người từ đủ 14 tuổi” được tự yêu cầu làm xét nghiệm HIV. Luật HIV/AIDS 2003 của Papua New Guinea quy định “người từ đủ 12 tuổi được tự yêu cầu làm xét nghiệm HIV”.

Thứ năm, việc hạ độ tuổi trẻ được xét nghiệm tự nguyện cũng giúp trẻ em dễ tiếp cận dịch vụ xét nghiệm HIV hơn, được phát hiện HIV sớm, điều trị sớm đảm bảo sức khỏe của trẻ, giảm lây nhiễm HIV cho người khác trong cộng đồng.

Việc hạ độ tuổi trẻ được xét nghiệm HIV tự nguyện đồng thời cũng để bảo đảm quyền của trẻ em được gia đình bảo vệ và chăm sóc sức khỏe. Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người quy định trường hợp trẻ đủ 15 tuổi trở lên có kết quả xét nghiệm phát hiện HIV dương tính thì được thông báo đến cha mẹ hoặc người giám hộ để biết và kịp thời hỗ trợ, đưa trẻ đi điều trị.

Ông có lời khuyên nào đối với các bạn trẻ nói chung, nhóm có nguy cơ cao nhiễm HIV nói riêng về cách phòng tránh lây nhiễm HIV? 

TS Hoàng Đình Cảnh: Hiện nay thế giới chưa có thuốc chữa khỏi HIV, chưa tìm ra vắc xin để dự phòng lây nhiễm HIV, tuy nhiên HIV chỉ có thể lây qua các hành vi không an toàn kể trên, những hành vi đó hoàn toàn có thể dự phòng được.

Vì vậy, các bạn trẻ cần tìm hiểu về HIV và các biện pháp an toàn phòng lây nhiễm HIV: tiêm chích riêng bơm kim tiêm, dùng bao cao su khi quan hệ tình dục, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) đó là các biện pháp đơn giản, hiệu quả để các bạn có cuộc sống an toàn trước dịch HIV/AIDS.

Trường hợp các bạn chẳng may bị nhiễm HIV thì cũng không quá lo lắng. Hiện nay điều trị HIV/AIDS bằng thuốc ARV ở Việt Nam rất phổ biến, dễ tiếp cận và được bảo hiểm y tế chi trả. Các bạn có thể dễ dàng được điều trị với chi phí không lớn. Điều trị sớm, bạn hoàn toàn khỏe mạnh như những bạn không bị nhiễm HIV và giảm nguy cơ lây nhiễm sang người khác, đặc biệt qua đường tình dục.

Xin cảm ơn ông.

N. Huyền (thực hiện)

Học sinh cấp 2 đã nhiễm HIV, nguyên nhân do đâu?

Bản thân nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) có nhu cầu QHTD lớn nhưng nhiều người thiếu kiến thức. Nhiều bạn học cấp 2, không ít bạn cấp 3 đã nhiễm HIV.