Vì sao da quá nhạy cảm, dùng mỹ phẩm gì cũng ngứa, đỏ?

Khổ sở vì da nhạy cảm

Chị Nguyễn Thị Thuý – 40 tuổi, Thái Hà, Hà Nội, kể chị bị da nhạy cảm nên hay ngứa. Đôi khi chỉ quét nhà có chút bụi là da cũng ngứa ran lên khó chịu. Về mùa đông, da khô lại càng ngứa.

Da mặt của chị Thuý không thể sử dụng kem gì vì nếu bôi cái gì là có cảm giác châm chích trong da rất khó chịu. 

Theo bác sĩ nội trú Hồ Phương Thùy – Bệnh viện Da liễu trung ương, da nhạy cảm là một tình trạng da không nghiêm trọng nhưng rất hay gặp. Chẩn đoán chủ yếu bằng cảm giác của bệnh nhân và loại trừ các bệnh da khác.

Nhiều người có làn da nhạy cảm, chỉ cần thay đổi thời tiết là da ngứa ran, khó chịu, ảnh hưởng tới cuộc sống. Ảnh minh họa

Theo Diễn đàn quốc tế nghiên cứu về ngứa (International Forum for the Study of Itch) năm 2017, tạp chí Lâm sàng Da liễu Mỹ (American Journal of Clinical Dermatology) năm 2019, da nhạy cảm được định nghĩa là sự xuất hiện cảm giác khó chịu (châm chích, nóng rát, đau, ngứa) đáp ứng với một kích thích bên ngoài mà không xảy ra trên người có làn da khoẻ mạnh. Triệu chứng này không thể giải thích được trong bất cứ bệnh da nào khác.

Bác sĩ Thuỳ cho biết tỉ lệ da nhạy cảm ở nữ cao hơn ở nam. Qua rất nhiều nghiên cứu cắt ngang, tỉ lệ da nhạy cảm là 1/3 ở nam và 1/2 ở nữ trên toàn bộ dân số nói chung.

Da nhạy cảm không phải là bệnh da dị ứng hay tự miễn. Ba cơ chế chính của da nhạy cảm là hàng rào da bị tổn thương và tổn thương thần kinh và sự thay đổi về mạch máu:

Một số nghiên cứu cho thấy ở da nhạy cảm, hàng rào da thường không toàn vẹn, có sự mất nước qua thượng bì và giảm nồng độ các yếu tố dưỡng ẩm tự nhiên. Không quan sát thấy sự liên quan đến pH của da và mức độ tiết bã nhờn trong da nhạy cảm.

Cơ chế thần kinh được quan tâm nhiều nhất khi quan sát thấy sự tăng mật độ sợi C ở thượng bì (sợi thần kinh truyền cảm giác nóng, lạnh, ngứa). Ngoài ra còn thấy sự liên quan giữa hội chứng ruột kích thích và da nhạy cảm, những bệnh có cơ chế qua thần kinh. 

Bốn nguyên nhân

Nguyên nhân khiến da nhạy cảm, theo bác sĩ Thuỳ có 4 nguyên nhân chính:

Thứ nhất,  các yếu tố nội tại của da: tổn thương hàng rào da, nhạy cảm hệ thần kinh, các bệnh viêm da có sẵn.

Thứ hai, các yếu tố trong cơ thể: hormon, căng thẳng, rối loạn cảm xúc.

Thứ ba, yếu tố về lối sống: thói quen dùng mĩ phẩm, chế độ ăn, dùng rượu.

Thứ tư, yếu tố về môi trường: ô nhiễm môi trường, thời tiết (nóng, gió), tia UV.

Một nghiên cứu tại Mỹ năm 2019 trên 20.486 bệnh nhân, cho thấy các yếu tố khởi phát da nhạy cảm thường gặp nhất là: Mỹ phẩm (OR: 7.12), Không khí ẩm ướt (OR: 3.83), thay đổi nhiệt độ (OR: 3.53)…

Các yếu tố nguy cơ của da nhạy cảm là nữ giới, da trắng, có bệnh da nền, thói quen dùng mỹ phẩm (chứa nhiều AHA, alcohol).

Triệu chứng của da nhạy cảm thường rất mơ hồ, chủ yếu khai thác qua lời kể của bệnh nhân. Đó là cảm giác ngứa, rát, bỏng, châm chích sau vài phút đến vài giờ sau tiếp xúc với mỹ phẩm, môi trường hoặc sau vài lần sử dụng các sản phẩm (hiệu ứng tích luỹ). Có thể gặp các dấu hiệu của da kích ứng như đỏ, bong vảy nhưng không thường gặp.

Với những người bị da nhạy cảm, cần điều trị các bệnh da có triệu chứng. Nếu ở giai đoạn cấp: có thể tuỳ từng mức độ mà dùng corticoid tại chỗ nhẹ và trung bình (3-4 ngày), pimedrolimus, tacrolimus (dùng trong thời gian dài)

Ngoài ra, cần làm mát da bằng xịt khoáng, tránh nắng, dưỡng ẩm, chọn những loại dưỡng ẩm không mùi, không có chất kích ứng như ure, chống nắng

Tránh tiếp xúc với tất cả các yếu tố khởi phát nghi ngờ. Dừng tất cả các mỹ phẩm đang dùng trong 2 tuần, sau đó có thể thử lại từng loại một. Sau đó, đánh giá phản ứng của từng sản phẩm. Các sản phẩm ưu tiên dùng cho da nhạy cảm: được đánh giá tính ổn định từng thành phần, không có ethanol, propylene glycol; dạng bột, có thể rửa sạch dễ dàng bởi nước, không có mùi.

Khánh Chi