Tự chủ đại học là xu thế của phát triển của các trường

Ông Lê Viết Khuyến, Trưởng Ban Hỗ trợ chất lượng giáo dục đại học, Hiệp hội Các trường đại học và cao đẳng Việt Nam cho biết, tự chủ của các cơ sở giáo dục ĐH công lập là một chủ trương lớn của Nhà nước, được triển khai từng bước bắt đầu từ năm 2006.

Thực tiễn 10 năm qua cho thấy, đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ cho các trường ĐH là hoàn toàn đúng đắn, tuy vậy, đến nay rất ít trường ĐH công thực hiện tự chủ.

Lý giải cho thực trạng này, có thể do nhiều nguyên nhân, trước hết, về phía cơ quan quản lý – bộ chủ quản, có bộ rất muốn trao quyền tự chủ cho các trường để các trường có thể chủ động, năng động sáng tạo và phát triển. Tuy nhiên, không ít bộ chủ quản không muốn từ bỏ vai trò quản lý của mình, thậm chí vẫn muốn “cầm tay chỉ việc”, can thiệp vào hoạt động của các trường, nên chần chừ trong việc giao quyền tự chủ cho các trường.  

Về phía các trường ĐH, một số trường hết sức hăng hái, mong chờ được tự chủ. Tuy nhiên, nhiều trường lo sợ, ngần ngại việc xa rời “bầu sữa” bao cấp của ngân sách nhà nước, ngần ngại “bơi” trong bối cảnh tự lập, nên do dự thực hiện tự chủ. Thậm chí, nhiều trường đại học vẫn có tâm lý ỷ lại, trông chờ vào “bầu sữa” ngân sách nhà nước.

Nếu nhìn một cách phiến diện sẽ chỉ thấy rằng tự chủ tài chính là các trường được tăng học phí, nhưng nhìn toàn diện, trong một môi trường cạnh tranh gay gắt, để tồn tại và phát triển, các trường buộc phải xây dựng cơ chế để sử dụng hiệu quả nguồn vốn được tự chủ, để nâng cao chất lượng đào tạo và từ đó mới có thể thu hút người học, bởi nếu không có người học thì trường sẽ không thể tồn tại được.

Khi thực hiện tự chủ sẽ tạo điều kiện cho trường nâng cao tính chủ động, sáng tạo trong quản lý tài chính của đơn vị. Theo đó các trường sẽ có thêm điều kiện để tăng đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ người học; thực hiện tốt chính sách miễn giảm học phí, chính sách học bổng khuyến khích học tập…

Bên cạnh đó, các trường sẽ có điều kiện để huy động các nguồn lực đầu tư, tiết kiệm chi, có nguồn lực nâng cao đời sống, thu nhập của giảng viên, tạo động lực để họ tích cực lao động, cống hiến, nâng cao chất lượng đào tạo.

Về phía người học, sẽ nhận được dịch vụ đào tạo có cam kết với mức “giá” tương ứng. Bởi, nếu không đảm bảo chất lượng đào tạo, trường sẽ không được sinh viên lựa chọn thì không thể tồn tại được.

Ông Khuyến cho biết, trong thời gian tới, việc tự chủ trong các trường ĐH công lập không chỉ là khuyến khích thực hiện nữa mà là bắt buộc. Bởi vậy, cần có nhiều giải pháp đồng bộ để quá trình thực hiện tự chủ trong các trường ĐH công hiệu quả, thành công.

Theo đó, trước hết, các cơ quan quản lý – bộ chủ quản cần sớm ban hành nghị định và các văn bản quy định hướng dẫn cụ thể về cơ chế tự chủ đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập.

Đối với các trường ĐH, cấp lãnh đạo nhà trường cần xóa bỏ tâm lý ỷ lại, dựa dẫm, trông chờ vào sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước. Ngược lại, các trường phải phấn đấu để tự khẳng định mình trong cuộc cạnh tranh trên thị trường dịch vụ giáo dục, nếu không có thể bị sàng lọc, sáp nhập hoặc giải thể.

Đặc biệt, bên cạnh việc giao quyền tự chủ cho các trường ĐH, Nhà nước phải tạo ra các công cụ để kiểm tra và giám sát việc thu chi công khai, minh bạch, cũng như việc chấp hành luật pháp của nhà trường.

Đồng thời, cần có những quy định đối với các trường về những nội dung cần phải công khai, cách thức công khai… để đảm bảo người học có cơ sở đánh giá, so sánh giữa các trường, nhất là về chất lượng của cơ sở đào tạo…