Tâm sự của họa sĩ vẽ tem về Bác Hồ

1.Bén duyên với nghề họa sĩ vẽ tem bưu chính từ năm 1982, cho đến lúc nghỉ hưu, nữ họa sĩ Hoàng Thúy Liệu đã cho ra đời hơn 200 mẫu tem với đa dạng thể loại khác nhau. Trong đó, những mẫu tem về Bác Hồ luôn ở vị trí trang trọng nhất trong tâm khảm của bà.

Cho chúng tôi xem những mẫu tem có thể hiện hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh mà mình thiết kế, họa sĩ Hoàng Thúy Liệu không giấu vẻ tự hào vì đã có vinh dự được chọn để vẽ tem bưu chính với chủ đề khá khó này, và nhanh chóng dẫn dắt chúng tôi hòa theo dòng ký ức của những ngày bắt đầu lên ý tưởng và đặt bút phác thảo mẫu tem.

Họa sĩ Hoàng Thúy Liệu không giấu vẻ tự hào vì đã có vinh dự được chọn để vẽ tem về Bác Hồ.

Mẫu tem đầu tiên về Bác Hồ của họa sĩ Hoàng Thúy Liệu có tên “Kỷ niệm 60 năm thành lập Đảng (1930 – 1990)”. “Chủ đề chính của tem là về Đảng nhưng tôi vẫn đưa hình ảnh Bác Hồ lên làm hình ảnh chủ đạo vì quan niệm rằng phải có Bác thì mới có Đảng. Bộ tem 1 mẫu này được thiết kế theo kiểu đồ họa khái quát. Với sự tham gia góp ý của các chuyên gia, nhà nghiên cứu lịch sử, tư tưởng văn hóa, một số hình ảnh tiêu biểu nhất đã được chọn lựa để thể hiện trên tem, đó là hình ảnh đánh chiếm Bắc Bộ phủ - tượng trưng cho Cách mạng Tháng Tám, hình ảnh xe tăng húc đổ Dinh Độc Lập – tượng trưng cho cuộc Giải phóng miền Nam, hình ảnh búa liềm... Những hình ảnh đó đã từng được thể hiện ở một số mẫu tem khác một cách riêng lẻ. Nhưng ở mẫu tem này, các hình ảnh được phối kết hợp hài hòa với nhau. Đặc biệt, hình ảnh của Bác Hồ được thiết kế cô đọng với đường nét khái quát như điểm nhấn chính của mẫu tem. Khuôn mặt của Bác được thể hiện ở góc độ hơi nghiêng, tạo cảm giác để người xem cảm nhận rõ tầm nhìn bao quát của Bác đối với cả tiến trình phát triển của Đảng”, họa sĩ Hoàng Thúy Liệu kể.

Một mẫu tem khác khơi gợi thật nhiều cảm xúc của họa sĩ Hoàng Thúy Liệu, đó là mẫu duy nhất của bộ tem “Kỷ niệm 110 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh”. Những năm trước đó, hầu như các mẫu tem kỷ niệm ngày sinh nhật Bác đều đã thể hiện chân dung của Người. Nhưng mẫu tem lần này có một dấu ấn đặc biệt khác biệt. Bắt đầu từ suy nghĩ bất chợt về nơi Bác sinh ra, một làng quê Việt Nam với bóng tre rợp mát, nữ họa sĩ đã chọn cách thể hiện của riêng mình. Và rồi trên mẫu tem đã có hình ảnh mái nhà tranh, bóng tre xanh mát ở nơi chôn nhau cắt rốn của Người, đặc biệt, phía trên mái nhà tranh, hình ảnh của Bác hiện lên giống như ông Bụt, ông tiên trong truyện cổ tích Việt Nam. Ngồi phác thảo mẫu tem, trong tâm trí của nữ họa sĩ còn vang vọng cả hình ảnh của một làng quê Việt Nam với những điệu hò xứ Nghệ, một môi trường bình dị nhưng đã sinh ra một vĩ nhân của thời đại. Chỉ có tình yêu kính vô bờ đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh mới có thể tạo được dòng xúc cảm mãnh liệt như vậy.

Một câu chuyện bên lề đã được họa sĩ chia sẻ với Báo Bưu điện Việt Nam để lý giải thêm việc vì sao mỗi khi nhắc đến bộ tem này, bà lại tràn đầy xúc cảm. Đó là do sự cố hy hữu (sau này được xác định là do bụi của máy in), dòng chữ trên tem bỗng dưng có thêm dấu nối giữa hai chữ “ngày” và “sinh”. Công ty Tem buộc phải hủy toàn bộ số tem đã in để in lại. Dù rằng kiểm tra bản mẫu thiết kế không hề có dấu nối đó, nhưng nữ họa sĩ vẫn bị khiển trách và trừ một tháng lương. Đến giờ vẫn chưa ai chính thức lên tiếng gỡ mối oan này cho bà. Tuy nhiên, ngay sau khi bộ tem được phát hành, bà đến thăm quê Bác và bỗng nhiên thấy nhẹ lòng. Sự yêu kính Bác thôi thúc bà bỏ qua những ức chế, coi vụ việc đó chỉ là một tai nạn nghề nghiệp và rồi lại tiếp tục cống hiến cho công việc vẽ tem bưu chính, niềm đam mê nghề nghiệp đã trở thành duyên nghiệp.

Ôn lại cả cuộc đời làm nghề vẽ tem của mình, bà Hoàng Thúy Liệu có cả một kho chuyện để kể. Thế nhưng, một trong những thành quả mà bà cảm thấy tự hào nhất là bộ tem “Kỷ niệm 50 năm Bưu chính Việt Nam”. Đây là bộ tem duy nhất trong danh mục tem Bưu chính Việt Nam được thể hiện theo thủ pháp tem trong tem: mẫu tem của nữ họa sĩ Hoàng Thúy Liệu có hình ảnh chủ đạo là mẫu tem của họa sĩ Nguyễn Sáng (mẫu tem đầu tiên của Bưu chính Việt Nam, đã được phát hành năm 1946).

Nữ họa sĩ cho biết: “Bộ tem này có tên chính thức là Ngày tem, được phát hành đúng ngày 15/8 – ngày thành lập ngành Bưu điện. Khi nhận đề tài, tôi suy nghĩ rất nhiều. Tôi cho rằng sự phát triển của 50 năm Bưu chính Việt Nam phải gắn liền với hình ảnh Bác là đắc địa nhất, không thể thiếu hình ảnh của Bác. Mẫu tem của cụ Nguyễn Sáng vừa là mẫu tem đặt dấu mốc khởi đầu cho hành trình 50 năm Bưu chính Việt  Nam, lại vừa thể hiện rất đẹp hình ảnh của Bác Hồ. Đường nét, cách vẽ của cụ Nguyễn Sáng tuy đơn giản nhưng đậm nét Việt, rất mộc mạc và rất tinh tế. Bởi vậy, tôi đã có ý tưởng trang trọng đặt hình ảnh mẫu tem của cụ Nguyễn Sáng vào chính giữa mẫu tem của mình. Sau đó, tôi tạo nền của mẫu tem là những bông hoa sen được vẽ theo đường kỷ hà, đường nét khái quát, màu sắc trang nhã, nhằm làm nổi bật và tôn vinh hơn mẫu tem đầu tiên của Bưu chính Việt Nam. Chủ đích của tôi là giữ nguyên màu của mẫu tem do cụ Nguyễn Sáng thiết kế, bởi vậy, trước khi in, tôi đã lưu ý thật kỹ nhà in rằng phải giữ cho được màu của mẫu tem đã được in năm 1946, phải giữ nguyên màu ố để người xem cảm nhận được dấu ấn của dòng thời gian 50 năm Bưu chính Việt Nam ”.

Bác Hồ là một nhân vật rất vĩ đại, thường gắn với chữ “nhất” trong suy nghĩ của mọi người. Họa sĩ vẽ tem về Bác Hồ cần phải thể hiện sao cho tương xứng với tầm vóc vĩ đại đó.

Và rồi, khi ra đời, mẫu tem này đã đón nhận sự đánh giá, hưởng ứng tích cực của đông đảo công chúng, đặc biệt là những người sưu tập tem về Bác Hồ.

Đồng quan điểm với rất nhiều họa sĩ và những người chơi tem, nữ họa sĩ Hoàng Thúy Liệu khẳng định vẽ tem về đề tài Bác Hồ rất khó. Trước hết, đây là một chủ đề quá phổ biến trong danh mục tem bưu chính Việt Nam. Những người đi sau cần phải phát huy tối đa tính sáng tạo trong thiết kế để không bị trùng lặp ý tưởng với những người đi trước.

Bên cạnh đó, Bác Hồ là một nhân vật rất vĩ đại, thường gắn với chữ “nhất” trong suy nghĩ của mọi người. Họa sĩ vẽ tem về Bác Hồ cần phải thể hiện sao cho tương xứng với tầm vóc vĩ đại đó.

Một khó khăn khách quan đối với các họa sĩ vẽ tem Bác Hồ đó là công nghệ in ấn của Việt Nam vẫn còn hạn chế. Ở nước ngoài, tem được xem là một sản phẩm đặc biệt nên phải được in đặc biệt hơn, in ốp sét cũng phải nhiều màu để có chiều sâu cho mẫu tem. Còn ở Việt Nam, máy in tem chỉ có 4 màu. Giới hạn của máy móc cũng làm khó cho người họa sĩ.

Tuy nhiên, nữ họa sĩ Hoàng Thúy Liệu đã vượt qua mọi khó khăn đó. “Tôi đã nhiều lần trải qua niềm vui sướng khi được chọn là họa sĩ thiết kế tem về Bác Hồ, sau đó lại vui vì thiết kế của mình được chọn để chính thức in tem. Niềm vui này không phải vì ham mê danh vọng mà chỉ vì từ đáy lòng mình, tôi luôn có một tình cảm đặc biệt sâu đậm với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Giờ về nghỉ hưu rồi, khi tham gia các hoạt động văn nghệ, tôi cũng thường hát thành công những bài hát về Bác Hồ”, nữ họa sĩ trải lòng.