Suýt nguy kịch vì tự mua kháng sinh trị khó thở

Dược sĩ lâm sàng tư vấn cho người bệnh sử dụng thuốc

Bệnh viện ĐH Y dược TPHCM vừa tiếp nhận điều trị cho người bệnh tên Đ.V.N. (70 tuổi, ngụ tại Châu Thành, Bến Tre). Ông N. nhập viện địa phương do khó thở suốt 2 tuần. Trước đó, ông tự mua kháng sinh uống nhưng không thuyên giảm. Tại Bệnh viện ĐH Y dược TPHCM, ông được nhập vào khoa Hồi sức tích cực trong tình trạng đặt nội khí quản, thở máy và được chẩn đoán là viêm phổi do Klebsiella pneumoniae (một trong những vi khuẩn gram âm có tỷ lệ đề kháng kháng sinh cao hàng đầu).

Ông N. đã được điều trị với colistin (kháng sinh hàng cuối cùng để điều trị vi khuẩn gram âm đa kháng). Kết quả cấy đàm sau đó của ông cho thấy vẫn còn tồn tại vi khuẩn Klebsiella pneumoniae đa đề kháng (chỉ còn nhạy với 1 nhóm kháng sinh aminoglycoside - nhóm kháng sinh mạnh nhưng có độc tính trên thận và tiền đình ốc tai, khoảng trị liệu hẹp, cần phải theo dõi nồng độ thuốc trong máu).

Các bác sĩ đã cùng hội chẩn với dược sĩ lâm sàng tại khoa, quyết định sử dụng phối hợp kháng sinh piperacillin/tazobactam và amikacin (thuộc nhóm aminoglycoside), tiến hành theo dõi chức năng thận và đo nồng độ thuốc trong máu nhằm tối ưu hóa điều trị. Kết quả ông N. cải thiện tích cực, hết sốt, ngưng được máy thở. Với sự tư vấn của dược sĩ lâm sàng, ông được ngưng kháng sinh sau 10 ngày điều trị nhằm giảm những biến chứng liên quan đến sử dụng kháng sinh kéo dài. Ông N. khỏi hoàn toàn, không bị biến chứng trên thận, tiền đình ốc tai do thuốc.

Đề kháng kháng sinh hiện đang là một vấn đề toàn cầu.Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã mô tả những vi sinh vật đề kháng kháng sinh là những “vi khuẩn ác mộng”, đặt ra “một mối đe dọa thảm khốc” cho mọi quốc gia trên thế giới.Các dữ liệu gần đây cho thấy Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ đề kháng kháng sinh cao nhất ở Châu Á.

Tình trạng này xuất phát từ việc các kháng sinh thế hệ mới, hoạt tính kháng khuẩn mạnh chỉ để dành cho các bệnh ký nhiễm khuẩn nặng được sử dụng rộng rãi, thiếu kiểm soát. Một nguyên nhân khác cũng rất đáng lo ngại là kháng sinh được bán không có toa thuốc của bác sĩ rất phổ biến ở cả thành thị và nông thôn.

Trong Hội nghị Khoa học với chủ đề “Dược lâm sàng: Vai trò mới, thách thức mới trong chăm sóc toàn diện” ngày 27/9/2019 tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, vai trò của dược sĩ lâm sàng trong chương trình quản lý sử dụng kháng sinh được nhấn mạnh. Thực trạng lạm dụng kháng sinh trong điều trị tại các bệnh viện và trong cộng đồng đã trở thành một vấn nạn gây hậu quả nghiêm trọng bởi tốc độ lan rộng của các vi khuẩn kháng nhiều nhóm kháng sinh dẫn đến những khó khăn trong quá trình điều trị.

Sự kháng thuốc dẫn đến hậu quả là thất bại trong điều trị hoặc các bác sĩ buộc phải sử dụng kháng sinh thế hệ mới làm gia tăng chi phí điều trị. Do đó, vai trò của dược sĩ lâm sàng trong việc quản lý sử dụng kháng sinh tại bệnh viện và trong cộng đồng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng.

PGS.TS. DS Đặng Nguyễn Đoan Trang - Trưởng Khoa Dược Bệnh viện ĐH Y dược TPHCM cho biết, chương trình quản lý sử dụng kháng sinh với sự tham gia của dược sĩ lâm sàng đã được tiến hành rộng rãi trên toàn cầu. Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 772/QĐ-BYT hướng dẫn sử dụng kháng sinh trong bệnh viện, đặc biệt nhấn mạnh vào việc thành lập nhóm quản lý sử dụng kháng sinh.

Mục đích của chương trình quản lý sử dụng kháng sinh là tăng cường sử dụng kháng sinh hợp lý, giảm hậu quả không mong muốn khi dùng kháng sinh, nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh, ngăn ngừa vi khuẩn đề kháng kháng sinh và giảm chi phí y tế. Trong đó, dược sĩ lâm sàng tham gia các nhóm quản lý sử dụng kháng sinh, trực tiếp theo dõi và can thiệp vào việc kê đơn kháng sinh, cung cấp thông tin cập nhật về kháng sinh, tiến hành các chương trình đào tạo và nghiên cứu khoa học về sử dụng kháng sinh.

Theo PGS.TS.DS Đặng Nguyễn Đoan Trang, người dân cần rất thận trọng trước các thông tin về thuốc đăng tải trên các trang mạng, không nên tư ý dùng thuốc kháng sinh mà phải tuân theo chỉ định của bác sĩ. Việc sử dụng thuốc không theo chỉ định có thể khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn, làm gia tăng nguy cơ đề kháng kháng sinh.

Do đó, ngay khi có các triệu chứng của bệnh, người dân nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và chỉ định điều trị cũng như sử dụng đúng thuốc. Trong trường hợp người dân có thắc mắc về thuốc, nên hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ ngay để được tư vấn sử dụng thuốc phù hợp, tránh sử dụng thuốc không theo chỉ định khiến bệnh trở nên nặng hơn, khó chữa hơn.