Niềm tự hào nước mắm Việt

Tại Việt Nam, từ bao đời nay nước mắm đã là một loại gia vị đặc biệt, là niềm tự hào trong tâm thức mỗi người con đất Việt khi nhắc đến ẩm thực quê hương.

Nước mắm luôn hiện hữu trong món ăn hàng ngày của người Việt, cùng với tiến bộ của khoa học kỹ thuật và công nghệ giúp nước mắm Việt Nam ngày càng được người tiêu dùng trên thế giới ưa chuộng và sử dụng hàng ngày.

Nguồn nguyên liệu sản xuất nước mắm chủ yếu là loại cá thuộc nhóm cá nổi nhỏ như cá biển (gồm các loài cá cơm, nục, trích, …) và cá đồng chủ yếu sử dụng cá linh ở đồng bằng sông Cửu Long. Nguồn cá biển có thể thu được từ các ngư trường dọc các tỉnh duyên hải từ Vịnh Bắc Bộ, miền Trung đến vịnh Thái Lan. Nguồn cá đồng như cá linh thì tập trung nhiều ở tỉnh Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An...

Tuy nhiên, nguồn lợi thủy sản Việt Nam, trong đó có nguồn cá làm nước mắm đang có dấu hiệu suy giảm, vì vậy việc bảo vệ và phát triển bền vững nguồn nguyên liệu cá làm nước mắm ở Việt Nam là rất cấp thiết.

Theo số liệu công bố của Tổng cục Thống kê, sản lượng nước mắm bình quân của Việt Nam trong năm 2020 đạt gần 380 triệu lít. Trong đó, sản lượng cao nhất là miền Trung với hơn 180 triệu lít/năm, miền Nam đứng thứ hai với hơn 120 triệu lít/năm và miền Bắc ít hơn chỉ đạt hơn 80 triệu lít/năm. Tính trung bình người Việt Nam ăn nước mắm khoảng 3,9 lít/người/năm.

Một cơ sở sản xuất nước mắm tại Phú Quốc.

Về số lao động trực tiếp tham gia sản xuất kinh doanh nước mắm trong cả nước có hơn 9.300 người. Nghề nước mắm đã tạo công ăn việc làm và sinh kế cho gần 1 vạn lao động trực tiếp và hàng triệu ngư dân khai thác, thu mua thủy sản, làm muối ven biển.

Về thị trượng nội địa, các cơ sở sản xuất nước mắm ở miền Bắc chủ yếu là tiêu thụ tại chỗ và các tỉnh lân cận, tỷ lệ các cơ sở sản xuất tham gia vào thị trường cả nước chưa đến 14% nhưng số các cơ sở sản xuất có hàng vào siêu thị chiếm tỷ lệ đến hơn 22%, cao hơn so với miền Trung và miền Nam. Trong khi đó thị trường của các các cơ sở sản xuất nước mắm ở miền Trung và miền Nam thì rộng hơn, tỷ lệ tham gia vào thị trường cả nước lần lượt là 43,5% và 50%, cao gấp hơn 3 lần so với miền Bắc.

Theo Hiệp hội Nước mắm Việt Nam, năng lực xuất khẩu nước mắm bình quân cả nước chiếm tỷ lệ khoảng 12,6% so với tổng sản lượng. Về thị trường xuất khẩu nước mắm, các cơ sở sản xuất ở miền Bắc chủ yếu xuất đi thị trường châu Á; các cơ sở sản xuất ở miền Trung chủ yếu xuất khẩu đi thị trường 3 châu lục: Á, Úc và Mỹ; trong khi các cơ sở sản xuất nước mắm tại miền Nam chủ yếu xuất khẩu sang 4 châu lục: Á, Úc, Âu và Mỹ.

Bình quân cả nước, xuất khẩu nước mắm sang thị trường châu Á hơn 54%, châu Úc hơn 18%, châu Âu hơn 13% và châu Mỹ hơn 13%. Tổng kim ngạch xuất khẩu nước mắm năm 2020 đạt trên 25 triệu USD.

Đánh bắt cá làm nguyên liệu sản xuất nước mắm tại Phú Quốc.

Năm 2021 là năm ngành thủy sản gặp nhiều khó khăn khi vừa tiếp tục khắc phục hậu quả, phục hồi sản xuất nuôi trồng thủy sản sau tình hình bão lũ khu vực miền Trung, hạn hán, xâm nhập mặn ở các tỉnh ĐBSCL; ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 làm đứt gãy chuỗi cung ứng sản xuất thủy sản, nền kinh tế thế giới tiếp tục gặp nhiều khó khăn...

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, dự kiến năm 2021, tổng sản lượng thủy sản của Việt Nam đạt 8,6 triệu tấn, tăng 2,7% so với cùng kỳ năm 2020; trong đó sản lượng khai thác đạt 3,8 triệu tấn, tăng 1,5%; sản lượng nuôi trồng đạt 4,8 triệu tấn, tăng 4,1%. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản ước đạt 8,5 tỷ USD, đạt 100% kế hoạch.

Năm 2020, Bội Nội vụ cho phép thành lập Hiệp hội Nước mắm Việt Nam. Ngay từ khi thành lập, Hiệp hội đã thể hiện là tổ chức xã hội - nghề nghiệp của các tổ chức, cá nhân cùng đồng lòng nuôi, xây dựng và quảng bá văn hóa ẩm thực nước mắm của người Việt, là cầu nối liên kết các hội viên nghiên cứu, sản xuất và kinh doanh nước mắm, kết hợp giữa phương pháp sản xuất cổ truyền và áp dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo đảm an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn, quy định của Việt Nam và các nước trên thế giới.

Các hoạt động của Hiệp hội sẽ thúc đẩy tăng trưởng sản lượng nước mắm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường về chất lượng, an toàn thực phẩm và thị hiếu người dùng; đồng thời bảo vệ môi trường trong quá trình phát triển sản xuất...

Theo thống kê, Việt Nam hiện có 783 cơ sở sản xuất nước mắm với 1.500 hộ nông dân tham gia, mỗi năm sản xuất khoảng 250 triệu lít nước mắm. Trong đó, 35 cơ sở sản xuất nước mắm xuất khẩu sang 20 thị trường.

Tuân Nguyễn