Người Ukraine sôi sục vì bị EU lừa dối

Mới đây lãnh đạo các quốc gia thành viên EU đã đưa ra quyết định, theo đó Ukraine có thể sẽ không trở thành một thành viên chính thức của EU dù là hiện tại hay trong tương lai. Ukraine sẽ không thể tiếp tục nhận được sự đảm bảo an ninh và viện trợ quân sự từ EU, các công dân Ukraine cũng không được quyền tự do cư trú và làm việc trên lãnh thổ các quốc gia thành viên của Liên minh. Các nhà lãnh đạo các nước thành viên EU đã đưa ra quyết định này dưới áp lực của Hà Lan.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker sau một cuộc họp của các lãnh đạo thành viên EU nggày 15/12/2016

Nguyên nhân đưa đến quyết định của EU đối với Ukraine

Hội nghị thượng đỉnh EU mới đây đã gần như đập tan giấc mơ gia nhập Liên minh Châu Âu của chính phủ Ukraine. Đây là một cú sốc cho toàn bộ hệ thống chính trị của chính quyền Ukraine.

Cuộc cách mạng Euromaidan hay "Cuộc cách mạng Nhân phẩm" theo tên gọi ở Ukraine xảy ra từ tháng 12/2013 đến tháng 2/2014, mà đỉnh cao của nó là cuộc đảo chính và phế truất cựu Tổng thống Viktor Yanukovych. Đây là sự kiện được Ukraine tổ chức với khẩu hiệu hội nhập châu Âu.

Tháng 3/2014, Ukraine đã ký kết thỏa thuận hợp tác với EU về mặt chính trị, và tháng 6 cùng năm là thỏa thuận về mặt kinh tế. Tất cả động thái này dường như cho thấy Ukraine dần dần hòa nhập cùng châu Âu, và sau khi thực hiện một số cam kết bắt buộc thì nước này sẽ (có thể trong tương lai gần) trở thành thành viên chính thức của EU.

Chính quyền Ukraine coi việc trở thành thành viên liên kết chỉ là bước tiến đầu tiên trên con đường hội nhập. Bước đi tiếp theo được kỳ vọng là Liên minh châu Âu sẽ cấp chế độ miễn thị thực cho công dân Ukraine.

Tuy nhiên, quá trình hội nhập đã bất ngờ dừng lại, dù nhận được sự chấp thuận của 27/28 nghị viện của quốc gia thành viên EU, Nghị viện châu Âu và Nghị viện của chính Ukraine. Chỉ duy nhất chính phủ Hà Lan quyết định ngừng thỏa thuận, bởi trong cuộc trưng cầu dân ý vào tháng Tư vừa rồi phần lớn người dân nước này đã bỏ phiếu chống.

Tại cuộc họp các nhà lãnh đạo các nước thành viên EU ngày 15/12 vừa qua, Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte đã đưa ra một số yêu cầu đối với các thỏa thuận về hợp tác với Ukraine. Các nhà lãnh đạo EU đã thống nhất với các yêu cầu được đưa ra. Trong tuyên bố của mình, các nhà lãnh đạo đã bảo đảm về thỏa thuận hợp tác với Ukraine trên cơ sở một số nội dung sau:

- Không công nhận tư cách ứng cử làm thành viên EU của Ukraine và không thực hiện nghĩa vụ để công nhận tư cách này trong tương lai.

- EU không cam kết cấp cho Ukraine sự đảm bảo an ninh tập thể và viện trợ quân sự.

- Không cấp cho công dân Ukraine quyền sống và làm việc tại EU.

- EU không có nghĩa vụ cung cấp tài chính cho Ukraine.

Thỏa thuận này sẽ không hạn chế quyền của các nước thành viên EU trong việc giải quyết tất cả các vấn đề với Kiev trên cơ sở song phương. Trong tuyên bố, các nhà lãnh đạo EU cũng nhấn mạnh rằng trọng tâm tăng cường mối quan hệ giữa các bên phải là cuộc chiến chống tham nhũng.

Hôm thứ Sáu (16/12) vừa qua, Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte cho biết ngay trong tháng 12 này chính phủ Hà Lan sẽ đề xuất quốc hội phê chuẩn liên kết EU-Ukraine.

Nếu quốc hội thông qua thì thỏa thuận liên kết này sẽ có hiệu lực. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc cấp ngay một chế độ miễn thị thực cho công dân Ukraine (với hạn chế về quyền sống và làm việc tại EU)

Ngày 15/12, các quy tắc về đình chỉ chế độ miễn thị thực cho công dân "nước thứ ba" đã được thông qua tại hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo EU. Đó là bước đi áp chót đối với nguyện vọng đạt được quyền miễn thị thực châu Âu của Ukraine. Dự kiến quy tắc cuối cùng sẽ được đệ trình tại phiên họp của Nghị viện châu Âu ngày 3/4/2017, khi đó các đại biểu sẽ bỏ phiếu riêng cho Ukraine.

Nếu mọi việc đi theo hướng tích cực thì châu Âu sẽ mở cửa cho công dân Ukraine. Nhưng điều này cũng không cho phép họ được sinh sống vĩnh viễn hay làm việc trong mọi điều kiện dù là được tuyển dụng hay tự túc làm việc. Được sống và làm việc ở châu Âu là giấc mơ của người Ukraine suốt hai năm qua. Đó là những gì mà cách mạng Maidan đã hô hào. Và giờ đây giấc mơ đã không trở thành hiện thực.

Việc thực hiện hóa giấc mơ trở thành thành viên EU của các nhà chức trách Ukraine giờ đây đã bị hoãn lại vô thời hạn (bản thân việc được ứng cử làm thành viên EU cũng không đảm bảo bất kỳ điều gì, hãy nhìn lại vào lịch sử, năm 1963 Thổ Nhĩ Kỳ ký thỏa thuận liên kết với EU, khi đó hồ sơ dự kiến hoàn tất vào năm 2000, và quyết định bị đình chỉ cho đến tận bây giờ).

Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko

Phản ứng chính thức và không chính thức của Ukraine

Hiện Tổng thống Ukraine đang cố gắng giữ thể diện. Trên trang Facebook của mình, ông viết: "Chúng ta đã duy trì việc đảm bảo lập trường cơ bản, chúng ta sẽ ngăn ngừa các cuộc đàm phán mới không có quan điểm chắc chắn về thời hạn, và ngăn chặn bất kỳ thay đổi nào trong văn bản của Thỏa thuận, cũng như việc tái phê chuẩn của tất cả các nước thành viên".

Trên thực tế, tuyên bố của các nhà lãnh đạo EU đã mâu thuẫn trực tiếp với kế hoạch chung của Liên minh và Ukraine, và Tổng thống Ukraine đã im lặng vì hiểu rõ nguyên nhân này.

Phần lớn các nhà phân tích thân cận với chính quyền đều tin rằng mọi thứ đang đi theo đúng kế hoạch. Chuyên gia đến từ Trung tâm phân tích của Hội đồng chính sách đối ngoại "Lăng kính Ukraine" - ông Sergei Gerasimchuk đánh giá: "Việc Hà Lan thay đổi thỏa thuận Liên kết Ukraine-EU không phải là một bất ngờ, hay chưa bao giờ được đề cập đến hoặc chưa từng có trước đây, điều này chỉ đơn giản nhấn mạnh thêm lần nữa đối với người dân Hà Lan ở trong nước mà thôi".

Nhà chính trị học Paul Rudyakov đưa ra nhận định: "Đây thực sự là một thất bại của toàn bộ dự án hội nhập châu ÂU, các văn bản mâu thuẫn với tất cả kế hoạch chung cũng như là những triển vọng mơ hồ thỉnh thoảng hiện ra trước mắt Ukraine vậy".

Trao đổi với các phóng viên, ông Rudyakov nhắc lại trước khi diễn ra Hội nghị thượng đỉnh EU, Bộ trưởng Bộ ngoại giao Ba Lan Victold Vasikovski đã nói rằng, Ba Lan không chấp nhận các sửa đổi của Hà Lan, nếu trong thỏa thuận liên kết loại bỏ những gợi ý cho Ukraine gia nhập EU, tất cả chung quy lại thật vô nghĩa.

Nhà chính trị học cho biết: "Điều đó chỉ ra rằng, trong trường hợp này người Ba Lan phần nhiều quan tâm đến ủng hộ bảo vệ quyền lợi của người dân Ukraine hơn là với đối tác Ukraine của mình hay một ai đó từ chính quyền Ukraine. Tất nhiên là phía Ba Lan đã buộc phải chấp nhận những sửa đổi và giữ im lặng mặc dù những phản ứng như thế là đặc trưng. Và chúng ta luôn giả vờ rằng mọi thứ đang diễn ra theo đúng kế hoạch, không có bất kỳ thay đổi nào. Nhưng trong trường hợp này điều đó không đúng".

Ông nhận định: "Ngoài việc bị từ chối tư cách thành viên, còn có cả việc loại bỏ các hoạt động quốc phòng mà chúng ta hy vọng nhận được trong một số trường hợp, và cả việc từ chối hỗ trợ tài chính bổ sung nữa. Ngay cả việc đạt được những liên kết yếu ớt đảm bảo cho Thỏa thuận Liên kết, cũng bị chia rời thành những mảnh nhỏ".

Cựu lãnh đạo cơ quan báo chí của Bộ Ngoại giao Ukraine - ông Oleg Voloshin cũng nhận xét: "Trước đây Ukraine đã sợ đánh mất đi hy vọng. Giờ đây cũng chẳng cần phải lo sợ nữa. Theo nguồn tin trong giới ngoại giao, không chỉ Hà Lan mà còn Pháp và Đức cũng muốn phản đối".

Hiện trên mạng xã hội Ukraine đang sôi sục phẫn nộ. Họ tức giận bởi người châu Âu đã lừa dối. Câu hỏi đặt ra là: chúng ta cần gia nhập châu Âu để làm gì nếu không có tiền, và liệu có được cho phép làm việc ở châu Âu không? Và người ta kêu gọi trả thù Hà Lan.

Ngay khi kết quả hội nghị thượng đỉnh được công bố, truyền thông Ukraine đã ngay lập tức đưa ra suy đoán rằng nguyên nhân cho việc Hà Lan phản đối là do nước này không sẵn lòng giúp đỡ Ukraine về mặt tiền bạc.