Người lãng mạn cuối cùng

Cuối năm 1999, sau 6 năm làm báo, Đào Đức Tuấn khoe vừa tậu được xe máy. Nghe tin, bạn bè ai cũng mừng, đến cụng ly và “nghía” con xe của Tuấn. Gọi là xe, nhưng quả thật dung nhan đã tàn tạ lắm rồi. Chiếc cúp cối Tuấn mua với giá hơn triệu bạc (khoảng vài ba chỉ), trụi lủi, không dè, không bửng, nghe đâu là của một thanh niên ham rượu. Ấy vậy mà nó đã lên rừng, xuống biển với Tuấn suốt mấy năm, thậm chí còn định đồng hành với Tuấn lên phố núi mộng mơ Đà Lạt.

Ấy là thời điểm Tuấn mới quen phu nhân bây giờ. Nhà thơ vốn giàu tưởng tượng. Sẽ thật vô cùng thú vị khi trên đồi Mộng Mơ, bên những ngựa hồng, ngựa tía thung dung gặm cỏ, có một con ngựa sắt phong trần bụi đỏ vừa vượt nửa ngàn dặm đường đưa đôi tình nhân đến với xứ Anh Đào để tận hưởng hương vị tình yêu. Nhưng than ôi, mộng và thực là hai chuyện khác nhau! Chỉ với 120 nghìn đồng trong túi, phải dừng mấy lần để sửa xe và ăn uống, đến Nha Trang, xăng vơi, tiền hết, Tuấn đành tạm biệt chuyến lữ hành, vận động bạn bè mấy chục nghìn trở ra Tuy Hòa. Sau đận ấy, Tuấn được bạn bè gọi là Người lãng mạn cuối cùng của thế kỷ hai mươi.

Tôi ấn tượng ngay với Tuấn từ lần gặp đầu tiên khi Tuấn vừa tốt nghiệp Tổng hợp Văn Đà Lạt xin về cơ quan tôi (Đài Phát thanh Phú Yên, nay là Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Yên). Sáng ấy, tôi thấy một thanh niên trông vẻ trí thức, đeo kính trắng, mặc áo cộc tay, vai mang túi, tóc bù xù. Thấy chúng tôi đang tán gẫu trước sân Đài, anh cúi xuống, để tay lên ngực trái chào thật điệu đàng, trông chẳng giống gì dáng vẻ người đi xin việc. 

Vẫn cái phong cách tự tin ấy, về Đài mấy tháng, anh đã có được loạt bài về nông nghiệp khá ấn tượng. Cái tên Đào Đức Tuấn chẳng mấy chốc đã được anh em làng báo, làng văn của tỉnh và đồng nghiệp ngoài tỉnh biết đến. Từng đạt hai giải Bạc tại Liên hoan Phát thanh toàn quốc với tư cách là tác giả và MC, được thính giả biết đến với giọng nói khá thu hút và dễ gây “nghiện”, nhất là bình luận bóng đá vào mỗi mùa Euro, Worldcup, nhưng Tuấn gây ấn tượng nhất lại là những bài báo văn nghệ. 

Trên chiếc xe cà tàng, Tuấn từng vào ra Bình Định nhiều lần gặp vợ chồng thi sĩ Yến Lan để tìm cho ra ngọn nguồn bến My Lăng, ngồi hàng giờ trước Ghềnh Ráng nghe tiếng sóng vỗ, sờ từng gốc cây trong sân Bệnh viện phong Quy Hòa để cảm nhận thân phận thơ Hàn Mặc Tử. Anh cũng có bài viết thật hay về người canh mộ Hàn – nghệ sĩ Dzũ Kha với những bức tranh khắc lửa thơ Hàn trên gỗ. Đào Đức Tuấn mộng mị với nhân vật của mình. 

Trong những chuyến tham quan, công tác ngoài tỉnh, trong khi anh em tranh thủ ngắm nghía, tìm hiểu, mua sắm thì Tuấn đi tìm bạn văn chương. Đến Quảng Ngãi, anh tìm gặp nhà thơ Thanh Thảo, đến Huế anh hỏi thăm nhà Hoàng Phủ Ngọc Tường và gặp bạn văn Xuân Hoàng, ra Hà Nội anh mò đến Lâm Huy Nhuận để nối tiếp cho được mạch nguồn Yến Lan… 

Dường như trong quan niệm của Tuấn, đã làm văn, làm thơ thì phải "tứ hải giai huynh đệ", không phân biệt già, trẻ, chiếu trên, chiếu dưới. Vì thế mà Tuấn đủ dũng khí để tìm gặp bất cứ ai, dù nổi tiếng đến đâu và chưa hề quen biết. Tuấn có thể thao thao nói về họ như đã là tri kỷ của nhau từ lâu lắm. Có lẽ Tuấn đọc nhiều về họ, quá yêu họ nên thấy thân thiết từ trong máu thịt. Cũng bởi thế nên mới có chuyện, trong một chuyến công tác tại Quảng Ngãi, Tuấn khoe vừa có cuộc trò chuyện với một số nhà thơ và khen một đoạn thơ của Thanh Thảo là “được”. Một bác Quảng Ngãi, vốn luôn coi Thanh Thảo là Hi Mã Lạp Sơn (đỉnh núi Himalaya - BTV), bừng bừng nổi giận: “Mi là cái thá chi mà dám nói thơ Thanh Thẩu nhà tau “được”! Thơ Thanh Thẩu là phải ha, từ ha trở lên, chớ sao là được!”. Lời qua tiếng lại, anh em can mãi mới thôi. Sau “kinh nghiệm” Quảng Ngãi, Tuấn đùa với anh em: “Đến Phú Yên, chớ dại mồm chê văn Ngô Phan Lưu, cũng như qua Bình Định chớ ọ ẹ về thơ Nguyễn Thanh Mừng, về Khánh Hòa chớ bình loạn về thơ Lê Khánh Mai, lên Gia Lai chớ chê thơ Văn Công Hùng là dở…”. 

Viết đề tài văn nghệ, ẩm thực, Tuấn có giọng văn ngồ ngộ, ít chú trọng lớp lang, bài bản. Tuấn nói thẳng băng: "Hay dở chi chưa biết, nhưng thơ cũng như báo, phải có cái riêng của mình, không thì thôi, đừng làm". Với quan niệm này, Tuấn làm thơ cũng chẳng giống ai. Thơ Tuấn ít vần, điệu, câu dài, câu ngắn khấp khểnh, mạch thơ bất thường, lúc phiêu bồng, khi trần trụi. Đọc thấy hay hay, nhưng không biết hay ở chỗ nào. 

Nhà thơ Nguyễn Tường Văn bảo: “Thơ Đức Tuấn có người không quen ngỡ như phải mù tạt lần đầu ở món cá ngừ đại dương, dễ bị sốc, nhưng ăn rồi đâm nghiện”. Tôi cũng từng ví thơ Tuấn như món canh lá đắng đặc sản Yên Thành, Nghệ An quê tôi, khó ăn, nhưng đã quen rồi thì thấy nhớ. Nào là: "Mười năm mung lung, mười năm ẩu tả/ Mới có bây giờ ngồi gõ lung tung". Hay là: "Tôi thô vụng ảo não/ Hoa vẫn đây nào biết/ Sao buộc được nhau, sao đường đột nhau". Và nữa: "Vợ ơi như dao/ vợ ơi như gấm/ Vợ ơi vợ tắm/ Hương bay mịt mù"...

Tuấn ăn nói ít giữ kẽ, nhiều khi dễ mất lòng, cười hồn nhiên khoe cả hàm răng thưa, người ta bảo người như thế dễ tính, ít để bụng. Có lẽ nhờ cái tính hồn nhiên mà Tuấn làm được nhiều thơ thiếu nhi và đã xuất bản được một tập thơ thiếu nhi với nhan đề “Ôm tròn trái đất” vào năm 2010. Tôi hay đùa Tuấn, nhại thơ Tuấn theo kiểu tếu táo mà chẳng thấy Tuấn giận bao giờ. 

Làm thơ từ khi còn học phổ thông, đến 2005, năm 34 tuổi, Tuấn mới ra tập thơ đầu tay có tên “Chiều chậm”. Nhân dịp đó, tôi lấy tên và ý một số bài thơ của Tuấn, làm bài thơ tặng Tuấn, có những câu rất dễ gây tự ái. Tưởng Tuấn giận, ai dè "người thơ" bảo: “Bài thơ anh tặng em hay hơn bài anh tặng anh Tường Văn”.

Mạch đời cũng như mạch thơ của Tuấn, ít thích an phận. Đang làm ngon lành ở Đài tỉnh, đùng cái xin làm phóng viên thường trú một tờ báo phía Nam, rồi trở lại Đài nhấp nhổm và bây giờ là phóng viên thường trú Báo Nông Thôn Ngày Nay. Tròn 20 năm làm báo, xe đã thay, nhà đã xây, vợ đảm, con khôn, riêng mái tóc bù xù, cặp kính trễ nải và cái cười hồn nhiên thì vẫn như ngày nào. Thỉnh thoảng Tuấn nói gì, ai đó giận nhưng nghĩ lại "tính nó thế, bỗ bã nhưng lành" rồi thôi không giận nữa. 

PHAN XUÂN LUẬT