Kinh tế tiền mặt, thiên đường cho tội phạm rửa tiền!

Ảnh minh họa

Không chỉ tiền mặt bản xứ, vàng, đô la Mỹ cũng được sử dụng rộng rãi trong việc mua bán các loại hàng hóa, tài sản có giá trị lớn. 

Đối với Mỹ và một số các nước công nghiệp phát triển khác, các giao dịch lớn chủ yếu được thực hiện qua hệ thống ngân hàng, các tổ chức và cá nhân không sử dụng tiền mặt để thực hiện các giao dịch lớn. Họ đã quen gửi tiền vào ngân hàng và giao dịch thanh toán mọi thứ qua hệ thống này. Lâu dần, các chính phủ dựa theo tập quán này để thực hiện các biện pháp giám sát, kiểm soát hữu hiệu về thuế bằng cách quy định bắt buộc mọi giao dịch lớn đều phải thực hiện qua hệ thống ngân hàng.

Chính vì vậy, ở những nước này, người dân không có khái niệm dùng tiền mặt để mua các tài sản có giá trị lớn, như nhà, mua xe ô tô, du thuyền, tàu lượn… hoặc những loại tài sản khác có giá trị lớn. Và việc dùng một số lượng tiền mặt để mua bán, giao dịch đều bị xem là những hiện tượng bất thường và không được những người làm ăn đàng hoàng chấp nhận.

Hầu như chỉ có giới tội phạm, các tay buôn bán ma túy, buôn lậu vũ khí, buôn người hoặc các tổ chức khủng bố mới có trong tay những khoản tiền mặt lớn như thế. Ở các nước này, đồng tiền mặt, với số lượng lớn và tập trung được xem là đã bị nhuốm bẩn.

Ngược lại, với những nước có nền kinh tế đang phát triển, trong đó có Việt Nam, theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, mặc dù Việt Nam đã cố gắng đẩy lùi nền kinh tế tiền mặt là phương tiện thanh toán phổ biến nhất.

Không chỉ tiền mặt bản xứ, vàng, đô la Mỹ cũng được sử dụng rộng rãi trong việc mua bán các loại hàng hóa, tài sản có giá trị lớn. Việc mua bán các tài sản, hàng hóa như nhà cửa, xe cộ, đất đai với giá trị tương đương hàng tỷ đồng, hàng trăm, hàng ngàn lượng vàng, hàng trăm ngàn USD vẫn xảy ra tương đối phổ biến.

Đơn cử như việc giao dịch bất động sản ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh… trong thời gian qua đều sử dụng bằng tiền mặt. Nhiều căn biệt thự lớn được giao dịch có mệnh giá lên đến hàng triệu USD, nhưng số lượng được thanh toán qua ngân hàng là không đáng kể. Mặc dù giao dịch bằng tiền mặt không vi phạm pháp luật, nhưng việc kiểm soát sẽ gặp nhiều khó khăn, nhất là việc đối phó tội phạm rửa tiền.

Do vậy, chỉ nói riêng trong lĩnh vực bất động sản, sẽ không loại trừ nếu tội phạm lợi dụng để tẩy rửa thông qua việc mua bất động sản và khi bán đi những đồng “tiền bẩn” dễ dàng thành đồng “tiền sạch” rất hợp pháp mà không cần phải thông qua hệ thống ngân hàng.

Ngay cả đối với lượng tiền gửi vào hệ thống ngân hàng cũng vậy, nếu có ngăn chặn nạn rửa tiền thì chỉ ngăn được phần ngọn, mà chưa chặn được phần gốc, bởi nguồn gốc tiền gửi vào hệ thống ngân hàng cũng chưa được chú trọng kiểm soát chặt chẽ.

Thời gian qua đã có nhiều băng nhóm tội phạm bị triệt phá, trong số đó không ít các đối tượng có hiện tượng hợp pháp hóa tiền, tài sản có được từ các hoạt động phạm tội bằng các thủ đoạn khác nhau như mua nhà, đất, xe ô tô, cổ phần… đứng tên họ hàng, anh em hoặc người khác gây khó khăn cho công tác điều tra, xử lý. Bên cạnh đó, nhiều dấu hiệu cho thấy đã có một số tập đoàn tư bản, doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam có những giao dịch tài chính nghi ngờ, có dấu hiệu rửa tiền nhưng việc điều tra xử lý còn gặp nhiều khó khăn.

Nghị định thanh toán không dùng tiền mặt ngăn chặn hoạt động rửa tiền

Năm 2012, Chính phủ đã ban hành Nghị định 101về thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó quy định mở tài khoản thanh toán cá nhân; tạm khóa, đóng tài khoản thanh toán.

Đối tượng áp dụng Nghị định này là tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt; tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán; tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, dịch vụ trung gian thanh toán.

Nghị định nêu rõ, người mở tài khoản thanh toán là cá nhân phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự; người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có tài sản riêng. Đối với người chưa thành niên khi mở tài khoản thanh toán phải có người giám hộ theo quy định của pháp luật. 

Tài khoản thanh toán chung là tài khoản thanh toán có ít nhất hai chủ thể trở lên cùng đứng tên mở tài khoản. Chủ tài khoản thanh toán chung là tổ chức hoặc cá nhân. Mục đích sử dụng tài khoản thanh toán chung, quyền và nghĩa vụ của các chủ tài khoản thanh toán chung và các quy định liên quan đến việc sử dụng tài khoản chung phải được xác định rõ bằng văn bản.

Chủ tài khoản được sử dụng tài khoản thanh toán để nộp, rút tiền mặt và yêu cầu tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán thực hiện các giao dịch thanh toán hợp lệ. Đồng thời, chủ tài khoản có quyền yêu cầu tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán cung cấp thông tin về giao dịch và số dư trên tài khoản thanh toán.

Chủ tài khoản có thể ủy quyền có thời hạn bằng văn bản cho người khác sử dụng tài khoản thanh toán theo quy định của pháp luật.

Tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán có quyền từ chối thực hiện lệnh thanh toán không hợp lệ của chủ tài khoản, hoặc khi trên tài khoản thanh toán không đủ tiền, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trong trường hợp từ chối, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phải thông báo ngay lý do cho chủ tài khoản.

Nghị định cũng đưa ra 4 trường hợp tài khoản thanh toán bị phong tỏa. Cụ thể:

Tài khoản thanh toán được tạm khóa, tạm dừng giao dịch một phần hoặc toàn bộ số tiền trên tài khoản khi chủ tài khoản yêu cầu hoặc theo thỏa thuận trước giữa chủ tài khoản và tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.

Tài khoản thanh toán bị phong tỏa một phần hoặc toàn bộ số tiền trên tài khoản khi có quyết định hoặc yêu cầu bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật; Khi tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phát hiện có nhầm lẫn, sai sót về chuyển tiền; Khi tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phát hiện có dấu hiệu gian lận, vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động thanh toán; Khi có tranh chấp giữa các chủ tài khoản thanh toán chung.

Việc đóng tài khoản thanh toán được thực hiện khi chủ tài khoản có yêu cầu và đã thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ liên quan đến tài khoản thanh toán; chủ tài khoản là cá nhân bị chết, mất tích hoặc mất năng lực hành vi dân sự; tổ chức có tài khoản thanh toán chấm dứt hoạt động theo quy định của pháp luật; chủ tài khoản vi phạm hợp đồng mở và sử dụng tài khoản thanh toán với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán;...