Hội thảo "Giải pháp xây dựng nông thôn mới bền vững ở các xã khó khăn"

Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận nhiều giải pháp tích cực nhằm thúc đẩy công tác xây dựng nông thôn mới trong những năm tới, đặc biệt là ở các địa phương có xuất phát điểm tiêu chí xây dựng nông thôn mới thấp.
 
Ở hầu hết các địa phương, nhất là các xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn đã khang trang, văn minh hơn. Hệ thống hạ tầng thiết yếu phục vụ người dân nông thôn ngày càng được hoàn thiện. Hệ thống chính trị cơ sở tiếp tục được củng cố, thu nhập và điều kiện sống của người dân từng bước được cải thiện và nâng cao. Công tác xóa đói giảm nghèo đã đạt được những thành tựu vượt bậc. Trong số 1.298 xã đạt chuẩn nông thôn mới, có cả những xã xuất phát điểm xây dựng nông thôn mới chỉ đạt từ bốn đến năm tiêu chí.

Sau 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (CTMTQG XDNTM), với sự nỗ lực, cố gắng của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc tích cực của toàn xã hội, nhất là cộng đồng dân cư nông thôn, Chương trình đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tính đến hết tháng 11/2015, cả nước đã có 10 huyện và 1.298 xã được công nhận chuẩn NTM. Số tiêu chí bình quân/xã là 13,56 tiêu chí, tăng 8,9% so với năm 2011, số xã khó khăn nhưng có nỗ lực vươn lên là 214 xã. Dự báo đến cuối năm 2015, cả nước có khoảng 1.450 xã đạt chuẩn NTM. Đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã công nhận 10 huyện, thị xã đạt chuẩn NTM.

Đối với xã khó khăn (là các xã biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa…), khoảng  2.535 cả nước, với số tiêu chí NTM bình quân đạt khoảng 5,94 tiêu chí/xã. Trong đó, số xã đạt từ 5-9 tiêu chí là 1.374 xã, số xã đạt dưới 5 tiêu chí là 552 xã. Theo Văn phòng Điều phối NTM TƯ, khảo sát ở vùng khó khăn đến thời điểm hiện tại chỉ có 7,9% đạt tiêu chí về giao thông; 14,42% số hộ đạt được tiêu chí về nhà ở dân cư; 4,97% số xã đạt tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa; 10,6% số xã đạt tiêu chí về trường học; chỉ 12,4% số hộ đạt tiêu chí về thu nhập. Thu nhập bình quân đầu người của các xã khó khăn là 14,07 triệu đồng/người/năm, trong khi trên cả nước là 24,6 triệu đồng/người/năm. Ở khu vực này, sản xuất tuy có chuyển biến nhưng vẫn còn manh mún, bấp bênh, khó áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chưa tháo gỡ được những khó khăn về tiêu thụ sản phẩm.

Dự kiến nguồn vốn ngân sách Nhà nước bố trí cho CTMTQG XDNTM 2016-2020 tối thiểu là 193.155,6 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách trung ương 63.155,6 tỷ đồng; ngân sách địa phương 130.000 tỷ đồng. Mục tiêu đến năm 2020: 20-25% số xã ở miền núi phía Bắc; 75-80% số xã vùng ĐBSH; 45-50% số xã vùng Bắc Trung Bộ; 50-55% số xã vùng duyên hải Nam Trung Bộ; 40-45% số xã ở Tây Nguyên; 70-75% số xã Đông Nam Bộ và 50-55% số xã vùng ĐBSCL đạt chuẩn NTM.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác xây dựng nông thôn mới còn tồn tại những mặt hạn chế. Cụ thể, kết quả thực hiện nông thôn mới còn chậm so với yêu cầu. Khoảng cách về tốc độ phát triển giữa các vùng ngày càng doãng ra, chênh lệch về mức độ đạt tiêu chí của các xã giữa các vùng miền trên cả nước khá rõ nét.

Sản xuất có chuyển biến nhưng vẫn còn manh mún, bấp bênh, khó áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chưa tháo gỡ được những khó khăn tiêu thụ sản phẩm, hiệu quả chưa cao. Chất lượng đạt chuẩn chưa thực sự bền vững. Đã xuất hiện tư tưởng chạy theo thành tích dẫn đến tình trạng đánh giá xuề xòa, tự hạ thấp chất lượng một số tiêu chí khi xét đạt chuẩn, huy động đóng góp của dân chưa phù hợp, nợ đọng trong xây dựng cơ bản… Vai trò chủ thể của người dân, cộng động trong xây dựng nông thôn mới chưa thật sự được chú trọng.

Cơ chế chính sách chưa phù hợp, chưa nhất quán, thiếu thống nhất, cơ chế thanh quyết toán còn phức tạp, rườm rà. Hướng dẫn tiêu chí chưa phù hợp với điều kiện đặc thù ở các vùng khó khăn, nhất là tiêu chí về cơ sở hạ tầng, dẫn đến lãng phí, sử dụng chưa hiệu quả. Cơ chế giám sát, đánh giá chưa hoàn thiện; chưa thực sự phân cấp cho người dân và cộng đồng.

Để tháo gỡ khó khăn xây dựng NTM ở miền núi, vùng khó khăn, Ban chỉ đạo đề xuất vốn đầu tư của Nhà nước cho xây dựng NTM tại các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn (gồm các xã 30a, 30b, huyện miền núi) sẽ cao tối thiểu gấp 4 lần các xã không thuộc diện ưu tiên. Dự kiến đến tháng 3/2016, trung ương sẽ thông báo kế hoạch vốn trung hạn giai đoạn 2016-2020. Vốn đầu tư của Nhà nước sẽ ưu tiên vào nâng cấp 6 hạng mục cơ sở hạ tầng thiết yếu:  giao thông, điện, nước sạch, thủy lợi, trường học, trạm y tế. Trong đó, tập trung ưu tiên cho các xã chưa hoàn thành các công trình cơ sở hạ tầng cơ bản, các công trình trên địa bàn thôn, bản, đường trục chính nội đồng. Nhà nước cũng sẽ có cơ chế chính sách hỗ trợ cải thiện các công trình cơ sở hạ tầng gia đình: nhà vệ sinh, nước hợp vệ sinh, chuồng trại hợp vệ sinh.

Về hỗ trợ phát triển sản xuất: sẽ có chính sách đặc thù cho vay vốn hỗ trợ lãi suất, nhân rộng các loại hình liên kết sản xuất quy mô hàng hóa đối với nông sản chủ lực, phát triển ngành nghề thủ công gắn với du lịch sinh thái, hỗ trợ đào tạo, tập huấn thông qua doanh nghiệp gắn với nhu cầu sử dụng lao động, ưu tiên hỗ trợ chăn nuôi (nhất là đại gia súc), phục hồi và phát triển cây con đặc sản, lợi thế của từng vùng, tạo việc làm cho lao động ở xã khó khăn.