Hoạt động rửa tiền có liên quan đến trao đổi thương mại?

Ảnh minh họa

Và chúng cũng thường được nhắc đến trong các vụ điều tra về rửa tiền. Theo đó, các tổ chức tội phạm lợi dụng hệ thống thương mại quốc tế để vận chuyển sản phẩm thu được từ các hành vi phạm tội ra nước ngoài, hiện tượng này được biết đến dưới tên gọi rửa tiền liên quan đến trao đổi thương mại.

Theo kịch bản này, “tiền bẩn” được chuyển ra ngoài biên giới dưới hình thức thanh toán hàng hoá mà giá trị đã bị làm sai lệch. Khi nhập khẩu hàng hoá được xác định giá trị cao hơn giá trị thực tế và được thanh toán cao hơn giá thực tế của giao dịch. Một kẻ rửa tiền chuyên nghiệp sẽ có thể chuyển tiền một cách hợp pháp cho đối tác tại nước xuất khẩu.

Nghị quyết 1373 của Hội đồng Liên hiệp Quốc được thông qua sau vụ tấn công khủng bố 11/9 tại Mỹ nhấn mạnh mối quan hệ giữa tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia với khủng bố quốc tế. Vấn đề này có ảnh hưởng trực tiếp tới quản lý hải quan và liên quan đến công việc hàng ngày của cơ quan Hải quan, nhất là trong khuôn khổ những nỗ lực của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) nhằm đảm an toàn cho dây chuyền thương mại quốc tế.

WCO đã tích cực tham gia đấu tranh chống rửa tiền từ đầu những năm 90 thế kỷ trước. Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các thành viên trong việc giải quyết vấn đề này, WCO đã thông qua một “Khuyến nghị về tính cần thiết phải mở rộng và củng cố vai trò của các cơ quan Hải quan nhằm trấn áp nạn rửa tiền và thu hồi các sản phẩm vi phạm” vào tháng 6/2001. Khuyến nghị này tiếp tục được sửa đổi vào tháng 6/2005 để bổ sung thêm nội dung ngăn chặn việc tài trợ cho các hoạt động khủng bố.

Cơ quan Hải quan có vị trí duy nhất, có thông tin cần thiết, các nguồn lực và thẩm quyền pháp luật để điều tra, phát hiện và loại bỏ hình thức gian lận thương mại này. Nhiệm vụ của nhóm công tác về gian lận thương mại mà WCO thành lập bao gồm nghiên cứu tính chất và phạm vi của gian lận thương mại và phân tích mối quan hệ với rửa tiền.

Theo những nghiên cứu đã được thực hiện, khái niệm gian lận thương mại đã được WCO sửa đổi nhằm bổ sung các khía cạnh thương mại của rửa tiền. Khái niệm mới này đã được giới thiệu và thông qua tại phiên họp toàn thể của Hội đồng WCO vào tháng 6/2008. Uỷ ban chống gian lận của WCO sẽ tiếp tục triển khai quy định mới này trong thời gian tới các thành viên của WCO cùng các tổ chức liên quan.

Ban Thư ký WCO mới đây cũng công bố báo cáo các kết quả nghiên cứu quốc tế về thực hiện các phương pháp chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Nghiên cứu này được thực hiện trong mùa hè năm 2007, đã cho phép WCO xây dựng “Hướng dẫn hải quan về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố” dựa trên những thông tin do các thành viên cung cấp. Trong tài liệu này tập hợp các kế hoạch chiến lược chống gian lận đã được các cơ quan Hải quan tiến hành và các hướng dẫn do Uỷ ban đưa ra đến đầu năm 2008.

Thêm vào đó, Uỷ ban chống gian lận cũng đã thông qua một loạt các sáng kiến chung mà Ban Thư ký WCO và các thành viên cần triển khai nhằm nâng cao sự hiểu biết về các thủ đoạn rửa tiền, tài trợ khủng bố và sử dụng thẩm quyền cơ quan Hải quan để giải quyết vấn đề này. Các sáng kiến này chủ yếu bao gồm: Tập hợp các báo cáo quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố; Thu thập các thông tin về các thủ đoạn cất giấu tiền mặt; Tập hợp các phương tiện đào tạo về các biện pháp nhằm chống rửa tiền và tài trợ khủng bố; Cập nhật danh sách các tiêu chí rủi ro để phát hiện những đối tượng chuyển tiền qua biên giới.   

Văn phòng liên lạc tình báo hải quan khu vực Đông và Trung Âu có trụ sở tại Vacxava (Ba Lan) đã thực hiện dự án SEZAM và đưa ra báo cáo phân tích đường dây chuyển ngoại tệ, dựa trên các dữ liệu liên quan đến các vụ bắt giữ do mạng lưới thông tin chống buôn lậu của WCO (CEN) cung cấp. 

Mục đích của công việc này là thu hút sự chú ý của các thành viên của WCO đối với chiến thuật được các đối tượng buôn lậu sử dụng phổ biến để buôn lậu ngoại tệ cũng như mối liên hệ giữa rửa tiền và khủng bố.

Ngoài ra, nghiên cứu của FATF cho thấy, giá trị đơn hàng dưới mức hóa đơn xuất khẩu là một trong những kỹ thuật rửa tiền thương mại phổ biến nhất được sử dụng để chuyển tiền. Điều này phản ánh một thực tế là trọng tâm chính của hầu hết các cơ quan hải quan là để ngăn chặn việc nhập lậu và đảm bảo rằng thuế nhập khẩu phù hợp được áp dụng. Do đó, cơ quan hải quan thường theo dõi các hoạt động  xuất khẩu ít nghiêm ngặt hơn so với nhập khẩu.

Khó khăn đối với lực lượng hải quan là rất khó để xác định chính xác mức giá của từng loại hàng hóa đối với từng thị trường. Điều này một phần là do cơ quan hải quan không có quyền truy cập vào dữ liệu và các nguồn lực để thiết lập "thị trường công bằng" giá cả của nhiều mặt hàng. Ngoài ra, cơ quan hải quan không thống nhất chia sẻ dữ liệu thương mại với các nước khác nên thường chỉ thấy được một phía của giao dịch.