Hết gen gây ung thư máu nhờ ghép tế bào gốc không cùng huyết thống

Ngày 2/4/2015, Viện Huyết học Truyền máu Trung ương đã tổ chức công bố bệnh nhân đầu tiên điều trị thành công ung thư máu từ tế báo gốc máu cuống rốn của viện.

Ban giám đốc Bệnh viện trao hoa cho bệnh nhân L

Lần đầu tiên ghép thành công

Tiến sĩ Bạch Quốc Khánh – Phó viện Trưởng Viện Huyết học truyền máu Trung ương cho biết, đây là lần đầu tiên thực hiện ca ghép tế bào gốc từ máu dây rốn cộng đồng (từ nguồn Tế bào gốc không cùng huyết thống) cho bệnh nhân Hoàng Thị Thùy L, 28 tuổi.

Nói về bệnh nhân Hoàng Thị Thùy L., tiến sĩ Khánh cho biết bệnh nhân L. mắc bệnh Lơ-xê-mi cấp thể M5a (ung thư máu) nên phương pháp điều trị tối ưu nhất với người bệnh là thực hiện ghép tế bào gốc đồng loại.

Ghép tế bào gốc đồng loại là phương pháp truyền tế bào gốc tạo máu từ người cho phù hợp về HLA (người cho chủ yếu là cùng huyết thống). Em trai của bệnh nhân L. đã sẵn sàng hiến tế bào gốc cho chị gái, nhưng giữa hai chị em lại không phù hợp về HLA.

Tất cả hy vọng của bệnh nhân giờ đây trông chờ vào việc tìm được nguồn tế bào gốc phù hợp trong Ngân hàng Tế bào gốc máu dây rốn cộng đồng của Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương. Trung tâm Tế bào gốc đã tiến hành đọ chéo kết quả HLA (độ hòa hợp giữa người cho và người nhận) của bệnh nhân với các mẫu tế bào gốc được lưu trữ trong Ngân hàng, kết quả đã tìm được 6 mẫu hòa hợp.

Với kết quả này, Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương đã quyết định tiến hành ghép tế bào gốc và miễn phí hoàn toàn chi phí của mẫu tế bào gốc máu dây rốn cho bệnh nhân L.

Tiến sĩ Trần Ngọc Quế - Phó Giám đốc Trung tâm Tế bào gốc - Viện Huyết học truyền máu Trung ương cho biết khi đó ngân hàng máu cuống rốn cộng đồng chỉ có 450 đơn vị máu dây rốn nhưng khi tiến hành đọ chéo HLA thì có 3 mẫu phù hợp với bệnh nhân L. Viện đã quyết định điều trị cho bệnh nhân L. bằng biện pháp ghép từ máu dây rốn từ ngân hàng của viện.

Trước khi tiến hành ca ghép tế bào gốc từ máu dây rốn không cùng huyết thống đầu tiên, Viện đã chuẩn bị sẵn sàng trước những khó khăn có thể xảy ra như: Đây là bệnh nhân ung thư máu thuộc nhóm tiên lượng xấu; bất đồng nhóm máu dễ gây chậm mọc mảnh ghép; Thời gian mọc mảnh ghép kéo dài nên nguy cơ nhiễm trùng và xuất huyết cao…

Mặc dù có nhiều khó khăn như vậy, nhưng trong suốt gần 3 tháng, Ban Lãnh đạo Viện và toàn thể cán bộ nhân viên ở các khoa phòng có liên quan luôn quyết tâm cao độ, theo dõi sát sao diễn biến của bệnh nhân, liên tục trao đổi với các chuyên gia quốc tế trong quá trình ghép để lựa chọn phương pháp ghép, phương pháp điều trị trong và sau ghép thích hợp nhất cho người bệnh.

Bên cạnh đó, các khoa/ phòng trong Viện đã phối hợp chặt chẽ từ việc: cung cấp thuốc đầy đủ, đúng tiến độ; cung cấp chế phẩm máu, đảm bảo truyền máu an toàn, kịp thời; các khoa xét nghiệm theo dõi diễn biến của bệnh nhân chính xác, chặt chẽ từng ngày… ngay trong cả kỳ nghỉ Tết Âm lịch kéo dài.

Cùng với sự quyết tâm điều trị của bệnh nhân và gia đình, sự động viên tinh thần từ phía các bác sỹ, điều dưỡng ca ghép tế bào gốc từ máu dây rốn cộng đồng đầu tiên đã thành công. Đến nay, bệnh nhân đã trở lại với các hoạt động bình thường và không cần truyền máu từ cách đây 1 tháng, các chỉ số xét nghiệm đều thể hiện mảnh ghép từ tế bào gốc máu dây rốn đã mọc ổn định.

Tiến sĩ Khánh cho biết với bệnh nhân Hoàng Thị Thùy L, nếu trước đây chưa có Ngân hàng Tế bào gốc cộng đồng thì cơ hội được ghép tế bào gốc gần như không có. Khi có máu dây rốn phù hợp viện quyết định ghép luôn cho bệnh nhân mà không chờ ra ngoài Tết.

Không còn gen gây bệnh ung thư

BSCK II Võ Thị Thanh Bình - Trưởng khoa ghép tế bào gốc cho biết từ 30/12/2014 bệnh nhân được các bác sĩ ghép và phải nằm trong phòng ghép 90 ngày so với các bệnh nhân khác chỉ 1 tháng. Sau đó khi kiểm tra các chỉ số đã gần như tương đối bình thường, đã lui bệnh. Tế bào gốc máu cuống rốn đã mọc ổn định, thay thế toàn bộ tế bào gốc gây bệnh của bệnh nhân. Bác sĩ Bình cho biết việc kiểm tra từ trong tủy, trong gen. Khoảng 1 tuần nữa, bệnh nhân sẽ ra viện.

Chi phí điều trị cho ghép tế bào gốc cuống rốn khoảng 1 tỷ đồng, bảo hiểm đã trả 50%. Tuy nhiên, Ban giám đốc Viện đã quyết định miễn phí đơn vị máu cuống rốn cho bệnh nhân đầu tiên của viện. Bình quân 1 mẫu dây rốn khoảng 300 triệu đồng. So với các nước châu Á khoảng 30.000 đô (hơn 600 triệu đồng), châu Âu, Mỹ là 50.000 đô (hơn 1 tỷ đồng) thì Việt Nam là rẻ nhất.

GS.TS Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học Truyền máu Trung ương cho biết, tại Việt Nam, ghép tế bào gốc đã được tiến hành nhiều năm qua nhưng chủ yếu là ghép tự thân và ghép đồng loại.

Trường hợp bệnh nhân Hoàng Thị Thùy L, là ca ung thư máu người lớn đầu tiên được ghép tế bào gốc máu dây rốn cộng đồng. Giáo sư Trí chia sẻ, đây là ca bệnh “đặc biệt” không chỉ với riêng ông mà với cả bệnh viện. Ngày nào các bác sĩ cũng kiểm tra sát sao bệnh nhân và hồi hộp chờ từng mảnh mọc. Đến nay, mọi người thở phào vì đã thành công. Đây là thành công của cả tập thể viện.

Giáo sư Trí hi vọng trong thời gian tới sẽ có nhiều người được ghép tế bào gốc máu cuống rốn để điều trị bệnh ác tính cũng như lành tính về máu. Theo báo cáo từ Trung tâm tế bào gốc của viện, có 45 bệnh nhân đăng ký ghép tế bào gốc nhờ máu cuống rốn thì có 44 bệnh nhân có chỉ số HLA phù hợp 4/6 có thể ghép được.

Khánh Ngọc