'Hà Nội tuyết rơi, lá đỏ khác nào đám teen nhuộm tóc xanh, đỏ?'

Triển lãm tranh 3D Hà Nội: 'Xài chùa' mà không xin phép

Hà Nội sẽ có tuyết rơi do... biến đổi khí hậu?

Cách đây 2 năm, đạo diễn Đỗ Minh Tuấn được giao trọng trách Phó Tổng đạo diễn phụ trách hình ảnh và công nghệ cao Đêm Đại lễ 10/10/2010 tại Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình. Đêm Đại lễ lộng lẫy sắc màu và ánh sáng, nhưng ấn tượng hơn cả là những hình ảnh 3D khổng lồ về Thăng Long - Hà Nội được chiếu trên màn hình lớn đã gây ấn tượng bất ngờ cho hàng ngàn khán giả.

Hai năm sau Đại lễ, đạo diễn Đỗ Minh Tuấn có dịp nhìn lại những hình ảnh mà mình đã cùng nhóm 3D Hà Nội sáng tạo và trình chiếu trên sân Mỹ Đình khi những hình ảnh này được một nhóm mang tên là nhóm Số hóa Hà Nội tự tiện đưa ra triển lãm tại 45 Tràng Tiền mà không hề xin ý kiến ông, mặc dù ông đã mua bản quyền sử dụng cả 50 bức tranh 3D vẽ Thăng Long Hà Nội từ thời Lý đến thời Pháp thuộc.

Khi nhìn ông đăm chiêu ở một góc quan sát kỹ những bức tranh về những hình ảnh quen thuộc của Hà Nội xưa với mái ngói rêu phong, trầm mặc, cổ kính…chúng tôi hỏi cảm nhận của ông và tình cờ trở thành người đầu tiên chạm vào nỗi niềm tâm sự của một người đang chứng kiến một sự chiếm đoạt công khai, hoành tráng đối với những tác phẩm mà mình cùng các cộng sự đã đầu tư nhiều thời gian và tâm huyết.

Bên cạnh đó là một nỗi lo lắng với dự án quảng bá vẻ đẹp và chiều sâu của Thăng Long Hà Nội mà ông đang triển khai với các đối tác nước ngoài, có liên quan tới các bức tranh 3D này. Liệu khi biết những thông tin này, đối tác nước ngoài có tiếp tục dự án nữa không? Và họ có bắt đền ông không?

Phóng viên Infonet đã có cuộc trò chuyện với Đạo diễn Đỗ Minh Tuấn ngay tại 45 Tràng Tiền trong thời điểm khai mạc Triển lãm.

Đạo diễn Đỗ Minh Tuấn

Thưa đạo diễn Đỗ Minh Tuấn, theo lý giải của anh Vũ Việt Hoài, thành viên nhóm Số hóa Hà Nội thì trước đây những bức hình này thuộc về Công ty 3D Hà Nội. Nhưng sau đó do một số thành viên rời đi, và nhóm Số hóa Hà Nội ra đời. Những thành viên chủ chốt của Công ty 3D Hà Nội cũng là thành viên chủ chốt của nhóm Số hóa Hà Nội”. Sau khi tách ra thì Công ty 3D Hà Nội và những tác phẩm về Hà Nội này vẫn đi theo nhóm. Như vậy vấn đề bản quyền đối với 50 bức tranh 3D được hiểu thế nào?

– Tôi không biết nhóm Số hóa gồm những ai và quan hệ giữa nhóm này với công ty 3D Hà Nội thế nào. Tôi chỉ biết Công ty 3D Hà Nội đã ký với tôi Hợp đồng về việc mua bản quyền 50 bức ảnh 3D để dùng trong Đại lễ. Tôi đã trả tiền 50 bức tranh đó, hai bên thỏa thuận trong Hợp đồng là 50 bức tranh đó thuộc bản quyền sử dụng của tôi, sau Đại lễ 3D Hà Nội có thể sử dụng cúng để quảng bá những việc làm trong Đại lễ, nhưng phải được sự đồng ý của tôi và phải ghi đủ tên các tác giả, đồng thời ghi rõ đó là những bức tranh được đặt hàng để trình chiếu trong Đại lễ kỷ niệm 100 năm Thăng Long-Hà Nội.

Nhưng sau đó, thấy họ in những bức tranh đó trong cuốn Hà Nội-những góc nhìn thời gian, tôi đã xử lý việc vi phim hợp đồng đó để đòi lại tiền 45 bức đã thanh toán, chỉ thanh toán 5 bức thời Lý, mặc dù chiếu nhiều hơn. Tuy nhiên, ngay trong buổi thanh lý Hợp đồng đó, anh Đinh Việt Phương trưởng nhóm 3D Hà Nội và anh Nguyễn Quang Ngọc Giám đốc công ty 3D Hà Nội đã thỏa thuận với tôi một hợp đồng miệng là tiếp tục ủy thác cho tôi sử dụng 50 bức tranh này vào các dự án về Hà Nội, coi như tôi đã mua nhưng chưa trả tiền, khi có Dự án nào đó vào sẽ thanh toán tiền và coi 3D Hà Nội là đối tác chính của Dự án trong lĩnh vực hình ảnh 3D.

Vì thế, khi thấy nhóm số hóa đưa 50 bức tranh đó ra triển lãm, không ghi tên các tác giả và không ghi đó là tranh tôi đặt hàng phục vụ Đại lễ, không nói rõ tôi nắm bản quyền sử dụng theo thỏa thuận cuối cùng, tôi đã cói đó là hành vi của 3D Hà Nội vi phạm bản quyền tác giả và bản quyền sử dụng.

Trong vụ việc này, Công ty 3D Hà Nội đã ba lần vi phạm Hợp đồng. Thứ nhất, họ đưa những hình ảnh tôi đã mua hai lần (một lần đã thanh toán hết nhưng sau trừ lại, một lần mua tiếp chính những tranh đó nhưng thỏa thuận trả sau) cho nhóm Số hóa, một pháp nhân khác, sử dụng. Thứ hai, họ đã không bắt buộc nhóm này ghi tên các tác giả và không ghi rõ đó là những hình ảnh chiếu trong Đạị lễ như đã thỏa thuận với tôi. Thứ ba, họ đã đưa file gốc để nhóm này xào xáo các hình ảnh đó thành những hình ảnh về một Hà Nội lai căng, không có thực.

Bức tranh 3D về Hà Nội nhập nhèm trong chuyện bản quyền

Trong một lần trả lời phỏng vấn, đạo diễn có nói đại ý không thể coi những hình ảnh chiếu trong Đại lễ là tài sản công cộng ai muốn dùng cũng được. Nhưng có người cho rằng Sở VH,TT&DL Hà Nội và Quỹ văn hóa Hà Nội là các cơ quan quản lý, họ có thể sử dụng các hình ảnh trình chiếu trong Đại lễ cho triển lãm mà họ đỡ đầu?

- Ai quan niệm như vậy là quá đơn giản, không hiểu về quản lý. Lãnh đạo thành phố không trực tiếp quản lý mọi con người và đồ vật của thành phố. Hồ Gươm là của Hà Nội, nhưng thuộc 8 cơ quan quản lý: Môi trường quản lý mặt hồ, khoa học kỹ thuật quản lý đáy hồ, công viên cây xanh quản lý cây quanh hồ, điện lực quản lý các cột điện và chiếu sáng khu vực hồ, Sở văn hóa quản lý các hoạt động văn hóa sự kiện quanh hồ và trên hồ.v.v..

Các vị lãnh đạo Sở VH,TT&DL, lãnh đạo Thành phố không thể nói rằng Hồ Gươm là của Hà Nội do tôi quản lý rồi hứng chí lên cởi quần áo nhảy xuống thi bơi, hay cho vợ con thả bèo hoa dâu lên mặt hồ, hay cho họa sỹ nhuộm đỏ nước hồ lấy lý do đó là màu nước sông Hồng.

Hình ảnh 3D về Hà Nội thuộc quyền sở hữu của đạo diễn Đỗ Minh Tuấn đã được sử dụng trong đêm Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội

Sở VH,TT&DL và Quỹ văn hóa Hà Nội khi đỡ đầu cho triển lãm của nhóm Số hóa nếu không quan tâm đến các chuyện bản quyền và trách nhiệm xã hội của các kênh dân sự khi tổ chức triển lãm, quan niệm đơn giản rằng những hình ảnh đó là của Hà Nội đặt hàng cho Đại lễ nên họ có quyền sử dụng theo cách mà họ thích, thì họ cũng giống như những người lãnh đạo TP thi bơi, thả bèo và nhộm nước đỏ Hồ Gươm trong ví dụ vui ở trên.

Cho dù họ có quyền sử dụng hoàn toàn với các hình ảnh mà tôi đã thay mặt Hà Nội đặt hàng phục vụ một lần trình chiếu, thì họ cũng vi phạm tác quyền khi không ghi tên các tác giả thực hiện các bức tranh này.

Xin đạo diễn nói thêm về bản quyền sử dụng mà Hợp đồng đặt hàng ký kết giữa ông và Công ty 3D Hà Nội đã quy định. Mục đích quảng bá Đại lễ thì rõ rồi, còn mục đích “bảo đảm đẳng cấp văn hóa của những hình ảnh đó không bị phương hại” thì phải hiểu thế nào?Và việc giữ bản quyền sử dụng như thế có cần không?

- Đây là một câu hỏi thú vị. Nói nôm na là, trong tư cách là người đặt hàng 50 bức tranh đó để đưa vào trình chiếu trong Đêm Đại lễ, tôi muốn xác lập cho các hình ảnh đó một vị thế văn hóa giống như vị thế của các cựu nguyên thủ quốc gia.

"Không thể sử dụng tùy tiện theo lối xào xáo cho thêm tuyết rơi lá đỏ giống như đám teen nhuộm tóc"

Nếu như các vị nguyên lãnh đạo không thể la cà bia bọt, rồi nhuộm tóc xanh tóc đỏ, thì những hình ảnh 3D tôi đặt hàng để chiếu trong Đại lễ cũng không thể được sử dụng tùy tiện theo lối xào xáo cho thêm tuyết rơi lá đỏ giống như đám teen nhuộm tóc.

Đó là quan niệm văn hóa của tôi thể hiện qua hợp đồng với các đối tác khi tôi được Hà Nội giao quyền sáng tác, sắp đặt và tổ chức hình ảnh trình chiếu trong Đêm Đại lễ. Nếu không nhìn xa tới các vấn đề hậu Đại lễ, thì có thể những hình ảnh đó sẽ bị sử dụng để bôi bác chính Đại lễ khi những người sản xuất hình ảnh giữ bộ khung 3D gốc trong máy tính của họ.

Vì tôi đã thỏa thuận trong Hợp đồng với Công ty 3D Hà Nội theo hướng trân trọng Đại lễ, tôn vinh Thăng Long Hà Nội, nên tôi có đủ cơ sở pháp lý để phê phán việc họ dùng các file gốc xào xáo thành một Hà Nội lai căng, không có thực như ta đã thấy.

Nên xét cho cùng, việc tôi giữ bản quyền sử dụng hình ảnh mà tôi đặt hàng là trách nhiệm dân sự, trách nhiệm văn hóa của tôi, điều này đồng nghĩa với ý thức giữ gìn hình ảnh đẹp và thiêng liêng về Thăng Long-Hà Nội. Điều đó có cần không thì hẳn nhà báo đã biết?.

Huyền Thanh