"Gà đẻ trứng vàng" FE Credit ảnh hưởng lớn như thế nào đối với VPBank?

Với 1.332.689.035 cổ phiếu chính thức giao dịch trên HSX từ 17/08 với mã chứng khoán VPB, VPBank có tổng vốn hóa gần 2,3 tỷ USD (51,94 nghìn tỷ đồng) nếu tính theo mức giá tham chiếu 39.000 đồng/cổ phiếu. 

VPB là ngân hàng có mô hình kinh doanh khác biệt bởi ngoài hoạt động ngân hàng truyền thống  còn có công ty tài chính tiêu dùng FE Credit. FE Credit đã đóng góp 64,8% lợi nhuận trước thuế năm 2016 cho VPBank, là công ty với 100% sở hữu của ngân hàng mẹ, sở hữu 36 nghìn tỷ đồng tổng dư nợ tính đến ngày 31/6/2017 và tốc độ tăng trưởng trung bình của cho vay trong 3 năm qua là 115%/năm. FE Credit tăng trưởng nhanh chóng nhờ tập trung vào cho vay tiền mặt, ước tính chiếm 80% tổng dư nợ.

FE Credit là doanh nghiệp gia nhận thị trường tài chính tiêu dùng sau so với các đối thủ, do đó công ty đã tăng trưởng bằng cách tập trung vào mảng kinh doanh mới, cung cấp các khoản vay tiền mặt khách hàng đại chúng, tìm kiếm khách hàng thông qua marketing số dựa trên mô hình dữ liệu lớn, tăng trưởng dư nợ nhanh chóng để trở thành công ty lớn nhất trên thị trường tài chính tiêu dùng.

Do đó, đến cuối năm 2016, FE Credit đã vượt cả Home Credit và HDSaison với dư nợ tăng lên 32 nghìn tỷ đồng, gấp 3,2 lần Home Credit và 4 lần HDSaison. Chênh lệch ở đây phần lớn là do tỷ trọng cho vay tiền mặt trong tổng danh mục cho vay.

Đến cuối năm 2016, có 12 công ty tài chính tiêu dùng trên thị trường Việt Nam nhưng chỉ số ít là tích cực hoạt động. Do đó, 97% thị phần thuộc kiểm soát của top 4 công ty trong ngành. Bao gồm FE Credit (55% thị phần), Home Credit (17%), HDSaison (13) và Prudential Finance (12%).

Tuy nhiên, một số ngân hàng lớn với các công ty tài chính tiêu dùng như MBBank, Techcombank, Maritime Bank và SHB có thể sẽ thâm nhập thị trường tích cực hơn trong vài năm tới. Và những ngân hàng có đủ năng lực và nguồn nhân lực sẽ nhanh chóng mở rộng mảng kinh doanh này. Do đó, FE Credet sẽ đối mặt với cạnh tranh lớn hơn từ các công ty tài chính tiêu dùng có ngân hàng hỗ trợ trong tương lai.

Trong khi đó, nợ xấu của FE Credit ở mức cao nhất trong số các công ty tài chính tiêu dùng  do tỷ lệ cho vay tiền mặt cao dành cho khách hàng mới. Tại thời điểm cuối năm 2016, FE Credit công bố tỷ lệ nợ xấu là khoảng 6% và nợ xấu được xóa là 9,19%.

Tăng trưởng của FE Credit trong 6 tháng đầu năm 2017 chậm lại do mức độ chấp nhận rủi ro giảm đi. Cả tài sản và lợi nhuận của FE Credit tăng trưởng chậm lại đáng kể trong quý 2. Công ty đã công bố lợi nhuận trước thuế tăng 31,21% so với cùng kỳ trong 6 tháng đầu năm 2017 và đạt 1.356 tỷ đồng.

FE Credit duy trì tỷ lệ cho vay trung dài hạn ở mức cao nhất nếu so với Home Credit & HDSaison. Và khách hàng vay tại FE Credit là cá nhân và chỉ vay bằng VND. Tăng trưởng của FE Credit đã chậm lại sau 2 năm tăng trưởng ngoại mục,  cho vay trong 6 tháng đầu năm tăng chậm lại nhiều, chỉ tăng 13,29% so với đầu năm từ 32.104 tỷ đồng.

FE Credit có 5.230 tỷ đồng tiền gửi khách hàng tại thời điểm cuối tháng 6/2017 (tăng 151,3% so với đầu năm, và chỉ bằng 14,4% tổng vốn huy động). Trên thực tế, tiền gửi khách hàng chiếm tỷ trọng nhỏ trong cơ cấu huy động của các công ty tài chính theo quy định của NHNN. Theo quy định, công ty tài chính không được phép nhận tiền gửi của cá nhân, mà chỉ được phép nhận tiền gửi của tổ chức (cả tổ chức tài chính và phi tài chính) hoặc phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu cho tổ chức hoặc vay tiền từ các ngân hàng và TCTD phi ngân hàng.

Chi phí hoạt động chính của một công ty tài chính là lương nhân viên và cơ sở hạ tầng CNTT. Mạng lưới kinh doanh của công ty tài chính không đòi hỏi nhiều chi phí cố định nêu so với các ngân hàng. Trong khi đó lượng nhân viên không phải nhân viên kinh doanh (chẳng hạn như khối trung gian hỗ trợ) thấp nhờ hoạt động theo mô hình dữ liệu lớn và quản trị tập trung.

Tuy nhiên chi phí dự phòng tăng gấp đôi lên 2.947 tỷ đồng (tăng 104,05% so với cùng kỳ) – Chi phí dự phòng của FE Credit tăng trong 6 tháng đầu năm 2017 lên 2.947 tỷ đồng. Do chủ yếu các khoản cho vay của công ty tài chính tiêu dùng là vay tín chấp nên chi phí dự phòng được tính dựa trên giá trị sổ sách của nợ xấu mà không xem xét định giá tài sản đảm bảo. Theo đó dựa trên dư nợ nhóm 2, chúng tôi cho rằng chi phí dự phòng 6 tháng cuối năm cũng sẽ ở mức cao như 6 tháng đầu năm.

Tỷ lệ nợ xấu sau khi xóa nợ tại FE Credit là 3,38% so với mức 6% tại thời điểm cuối năm 2016. Tuy nhiên công ty đã xóa 2.984 tỷ đồng nợ xấu (tăng 114% so với cùng kỳ) sau khi trích lập toàn bộ, tương đương 8,2% tổng dư nợ. Theo đó tỷ lệ nợ xấu trước trích lập dự phòng là khoảng 11,5% (tại thời điểm cuối năm 2016 là 15,18%). Nếu tính toàn bộ nợ nhóm 2 vào tỷ lệ trên, tỷ lệ nợ xấu lên đến 23,27% tại thời điểm cuối tháng 6/2017 (cuối năm 2016 là 26,72%).