Dưới góc nhìn pháp lý: Cần hiểu tội buôn bán người như thế nào?

Dưới góc nhìn pháp lý, hành vi buôn bán người cần được hiểu theo các Công ước về hành vi này. Tuy nhiên, quá trình nội luật hóa ở các nước cũng không giống nhau nên cần có cái nhìn đầy đủ về sự giống và khác nhau.

Góc nhìn từ Công ước Quốc tế

Trong quá trình phát triển của xã hội hiện đại, mua bán người từ lâu vốn đã trở thành một hiểm họa nhức nhối, đe dọa đến sự an toàn của con người trên nhiều phương diện, tước đoạt đi những quyền cơ bản nhất của con người là quyền tự do và quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh xuyên quốc gia. Trong lịch sử phòng chống buôn bán người quốc tế đã có nhiều văn bản pháp lý quy định về các vấn đề này như: Công ước về chống buôn bán nô lệ năm 1926, Công ước New York 1949 về đấu tranh chống buôn bán phụ nữ và bóc lột mại dâm, Công ước bổ sung về loại trừ nạn buôn bán nô lệ và buôn bán sức lao động năm 1956. 

Tuy nhiên, khái niệm về buôn bán người chỉ được pháp điển hóa tại Nghị định thư về việc ngăn ngừa, phòng chống và trừng trị việc buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, bổ sung công ước về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia của liên hợp quốc (được thông qua và mở cho các quốc gia ký, phê chuẩn và gia nhập theo Nghị quyết số 55/25 ngày 15/11/2000 của Đại hội đồng Liên hợp quốc).

Cụ thể, Khoản a Điều 3 Nghị định thư quy định như sau: “Buôn bán người có nghĩa là việc mua bán, vận chuyển, chuyển giao, chứa chấp và nhận người nhằm mục đích bóc lột bằng cách sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực hay bằng các hình thức ép buộc, bắt cóc, gian lận, lừa gạt hay lạm dụng quyền lực hoặc vị thế dễ bị tổn thương hay bằng việc đưa hay nhận tiền hay lợi nhuận để đạt được sự đồng ý của một người đang kiểm soát những người khác. Hành vi bóc lột sẽ bao gồm, ít nhất, việc bóc lột mại dâm những người khác hay những hình thức bóc lột tình dục khác, các hình thức lao động hay phục vụ cưỡng bức, nô lệ hay những hình thức tương tự nô lệ, khổ sai hoặc lấy các bộ phận cơ thể.

Việc mua, vận chuyển, chuyển giao, chứa chấp hay nhận một đứa trẻ nhằm mục đích bóc lột sẽ bị coi là buôn bán người ngay cả khi việc này được thực hiện không cần dùng đến bất cứ cách thức nào nêu trên”.

Như vậy, theo quy định của pháp luật quốc tế, hành vi bị coi là phạm tội mua bán người đòi hỏi phải có đủ các dấu hiệu về hành vi, thủ đoạn và mục đích. Theo đó, về hành vi thì buôn bán người được thể hiện dưới một trong các hình thức: tuyển mộ, chuyển giao, tiếp nhận, vận chuyển, chứa chấp. Về thủ đoạn, các hành vi được thực hiện bằng cách sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực hay bằng hình thức ép buộc, bắt cóc, gian lận, lừa gạt hay lạm dụng quyền lực… 

Về mục đích, hành vi mua bán người chỉ bị coi là phạm tội khi có mục đích “bóc lột”. Ở đây, “bóc lột” bao gồm nhưng không giới hạn bằng việc ép hành nghề mại dâm, cưỡng bức lao động, phục dịch nô lệ, lấy tạng, sử dụng cho hoạt động trái pháp luật hoặc phạm tội, cưỡng bức hôn nhân, bắt tham gia vào xung đột vũ trang, nổi dậy,…

Dưới góc nhìn pháp lý: Cần hiểu tội buôn bán người như thế nào? - ảnh 1

Xét xử một bị cáo về hành vi "buôn bán người" (Nguồn ảnh: Báo Công lý)


Góc nhìn từ pháp luật Hình sự Việt Nam

Đánh gia về những điểm tương đồng và khác biệt, TS Mai Bộ, Phó Chánh án Tòa án quân sự trung ương, đăng trên trang toaan.gov.vn có viết: “Quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về Tội mua bán người và Tội mua bán trẻ em ít nhiều đã có sự tương thích với quy định của Công ước quốc tế về tội buôn bán người. Sự tương thích thể hiện ở những điểm sau: pháp luật nước ta không những quy định là tội phạm hình sự đối với hành vi mua bán người nhỏ lẻ (một lần) mà còn quy định là tội phạm hình sự đối với hành vi mua bán người có tính chất tổ chức, nhiều lần (buôn bán) như quy định của Công ước quốc tế; tuy không quy định trong Bộ luật hình sự nhưng văn bản hướng dẫn áp dụng quy định của Bộ luật hình sự đã hướng dẫn về các thủ đoạn phạm tội mua bán người như môi giới hôn nhân với người nước ngoài trái phép, đưa người đi lao động nước ngoài trái phép,môi giới nuôi con nuôi trái pháp luật; mục đích để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân, để đưa ra nước ngoài, để sử dụng vào mục đích mại dâm hoặc mục đích vô nhân đạo được quy định là các tình tiết định khung hình phạt”.

Tuy nhiên, TS Mai Bộ cũng chỉ ra sự không tương thích cơ bản nhất giữa quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về Tội mua bán người, Tội mua bán trẻ em với quy định của Công ước quốc tế về tội buôn bán người thể hiện ở hai điểm chính sau đây: Thứ nhất, quy định về người thực hành tội phạm. Thứ hai, quy định về mục đích bóc lột của tội phạm.

Dưới góc nhìn pháp lý: Cần hiểu tội buôn bán người như thế nào? - ảnh 2

Sơ đồ về hành vi buôn bán người (Nguồn: Bộ Tư pháp)

Cũng về vấn đề này, Luật gia Vũ Minh Tiến, Công ty Luật Thiên Thanh, chia sẻ thêm quan điểm về sự khác biệt như sau:

Thứ nhất, pháp luật Việt Nam chỉ quy định hành vi mua – bán (tức là việc dùng tiền hoặc lợi ích vật chất khác để đổi lấy người), mà không bao gồm các hành vi tuyển mộ, vận chuyển, chuyển giao, chứa chấp. Các hành vi này được coi là các hành vi giúp sức và bị coi là đồng phạm về tội mua bán người/mua bán trẻ em hoặc bị xử lý theo quy định về một tội phạm khác như bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật.

Thứ hai, pháp luật Việt Nam không quy định thủ đoạn, mục đích là yếu tố bắt buộc để cấu thành tội phạm mua bán người/mua bán trẻ em. Điều này có nghĩa là chỉ cần có hành vi dùng tiền hoặc lợi ích vật chất để đổi lấy người thì dù sử dụng bất cứ thủ đoạn nào hay nhằm mục đích gì cũng đều bị coi là mua bán người/mua bán trẻ em, thậm chí kể cả trong trường hợp người bị hại đồng ý (mặc dù điều này trong thực tiễn hầu như hiếm khi xảy ra, người bị hại thường do nhận thức sai ban đầu về việc mua bán với một hình thức khác nên đồng ý).

Thứ ba, về đối tượng của tội phạm. Pháp luật Việt Nam đồng nhất với pháp luật quốc tế khi xác định đối tượng của tội phạm bao gồm cả nam giới, phụ nữ và trẻ em. Tuy nhiên, khác với pháp luật quốc tế xác định trẻ em là người dưới 18 tuổi, pháp luật Việt Nam quy định trẻ em là người dưới 16 tuổi (theo Điều 1 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em). Về cơ bản thì sự khác nhau này không ảnh hưởng đến việc xác định tội phạm mua bán người, mà chỉ là cơ sở để xác định tội danh giữa Tội mua bán người theo Điều 119 Bộ luật hình sự và Tội mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em theo Điều 120 Bộ luật hình sự.

Minh Tiến- Thành Nhân

Nhiều tư liệu quý hiếm khẳng định chủ quyền biển đảo Việt Nam

Bộ sách gồm 6 cuốn với nhiều tư liệu quý khẳng định chủ quyền biển đảo Việt Nam vừa được Nhà xuất bản TT&TT giới thiệu nhân dịp kỷ niệm 35 năm sự kiện Gạc Ma (14/3/1988-14/3/2023).

Điều khoản 'cấm' tiết lộ với người đòi tiền 'gửi tiết kiệm thành mua bảo hiểm'

Trong khi nhiều khách hàng gửi tiết kiệm ngân hàng bị biến thành hợp đồng mua bảo hiểm nhân thọ Manulife vẫn chật vật đi đòi tiền, có một số người đã được trả lại tiền nhưng buộc phải ký cam kết không được tiết lộ với bên thứ ba.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam ra mắt 6 phòng thí nghiệm đạt chuẩn ISO

Ngày 8/1, Học viện Nông nghiệp Việt Nam ra mắt 6 phòng thí nghiệm đạt chuẩn ISO 17025:2017 với hàng trăm chỉ tiêu phân tích đạt chứng nhận Vilas.

Chạy bộ tiếp sức xuyên Việt gây quỹ phẫu thuật nụ cười trẻ em

Một nhóm các VĐV chạy bộ phong trào gồm 10 người đang thực hiện chạy bộ xuyên Việt từ cột cờ Lũng Cú (Hà Giang) đến mũi Cà Mau với mục đích gây quỹ phẫu thuật nụ cười, đồng hành cùng Tổ chức Phẫu thuật nụ cười (Operation Smile).

Ba bài học kinh nghiệm rút ra trong thực tiễn điều hành năm 2022 của NHNN

Tại Hội nghị Chính phủ với địa phương diễn ra hôm 03/01/2023, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng đã chia sẻ những bài học kinh nghiệm rút ra trong thực tiễn điều hành chính sách tiền tệ năm 2022.

Chính sách tiền tệ linh hoạt góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô

Tại hội nghị trực tuyến Chính phủ với địa phương năm 2022, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng khẳng định quan điểm điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, tăng tính độc lập tự chủ của nền kinh tế.

Hỗ trợ 28 địa phương khắc phục hậu quả thiên tai

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái vừa ký Quyết định 1661/QĐ-TTg ngày 31/12/2022 hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai 10 tháng đầu năm 2022.

Cậu sinh viên có duyên với những tủ sách thiện nguyện

Những ngày đầu một mình đạp xe đi gom sách ủng hộ, Thái Hải Đăng, cậu sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chẳng dám nghĩ hành trình “Sách đến tay em” lại có thể kéo dài và được nhiều người ủng hộ như bây giờ.

Năm 2022, đội tàu cá ở Đà Nẵng khai thác đạt trên 33.000 tấn tổng sản lượng

Năm nay do ảnh hưởng của thời tiết trên biển phức tạp, chi phí chuyến biển tăng cao…nhưng sản lượng khai thác thuỷ sản của Đà Nẵng vẫn đạt trên 33.000 tấn.

Giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu từ ngày 1/1/2023

Từ 1/1/2023, thuế bảo vệ môi trường với xăng là 2.000 đồng một lít, các mặt hàng dầu (trừ dầu hoả) và mỡ nhờn là 1.000 đồng, theo Nghị quyết vừa được thông qua.

Đang cập nhật dữ liệu !