Công tác xã hội và đời sống gia đình, trẻ em
Với sự giúp đỡ của quốc tế và nỗ lực của các cấp, các ngành, trong một thời gian ngắn, Việt Nam đã khiến nhiều người quan tâm đến nghề công tác xã hội (CTXH). Hiện nay, đã có trên 40 cơ sở đào tạo chuyên ngành CTXH với hàng chục ngàn sinh viên.
Nghề CTXH có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bình đẳng và tiến bộ của mỗi quốc gia và nhân loại. Cụ thể, nghề CTXH góp phần giải quyết các vấn đề xã hội liên quan đến đời sống của từng cá nhân, gia đình, nhóm nhỏ và cộng đồng những người yếu thế. Hiện nay, Việt Nam là quốc gia rất cần đội ngũ những người làm nghề CTXH, vì cả nước có hơn 9 triệu người nghèo, 7,5 triệu người cao tuổi, 5,4 triệu người khuyết tật, 1,4 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, khoảng 200 ngàn người tự kỷ, hơn 180.000 người nhiễm HIV, gần 170.000 người nghiện ma túy, hơn 15.000 người hoạt động mại dâm… Những đối tượng này cần sự trợ giúp xã hội, đặc biệt là sự trợ giúp của những người có chuyên môn CTXH để hòa nhập với cộng đồng.
Tuy nhiên, CTXH là một nghề khá mới ở Việt Nam và chưa được nhiều người biết đến. Điều này gây không ít khó khăn cho những người cần trợ giúp, các cơ sở đào tạo, cán bộ thuộc ngành Lao động Thương binh và xã hội và bản thân những người có nghiệp vụ CTXH. Vấn đề là làm thế nào để các đối tác “gặp nhau”, hiểu khả năng, nhu cầu, điều kiện, hoàn cảnh của nhau để bắt tay vào thực hiện những điều cuộc sống đặt ra. Điều này rõ ràng cần phải tuyên truyền, giải thích, vận động qua các phương tiện truyền thông đại chúng, các hội thảo khoa học, sự năng nổ, nhiệt tình, bám cơ sở của cán bộ ngành Lao động Thương binh và xã hội.
![]() |
Nghề CTXH góp phần giải quyết các vấn đề xã hội liên quan đến đời sống của từng cá nhân, gia đình, nhóm nhỏ và cộng đồng những người yếu thế. |
Hiện nay, những người có chuyên môn về nghề CTXH có thể làm việc ở rất nhiều nơi. Trước hết, tại các cơ quan quản lý nhà nước thuộc ngành Lao động Thương binh và xã hội hoặc trong các cơ sở y tế từ trung ương tới địa phương. Tiếp đến, họ có thể làm việc tại các cơ sở cung ứng dịch vụ CTXH, các trường học, các trung tâm tham vấn và thực hành CTXH trong các lĩnh vực sức khỏe tâm thần, giáo dục, pháp luật, kinh tế, truyền thông, văn hóa, xã hội, môi trường, hoặc làm việc tại các cơ sở nghiên cứu và đào tạo CTXH. Và đặc biệt, họ có thể làm việc tại các gia đình có những đối tượng cần đến trợ giúp CTXH. Và trong tương lai gần, những người giỏi chuyên môn về CTXH có thể việc làm trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau. Công việc của họ tuy không tạo ra của cải, vật chất nhưng rất cần thiết cho sự phát triển bền vững của xã hội văn minh.
Hiện nay, vấn đề nhiều người quan tâm là chất lượng các cử nhân nghề CTXH như thế nào? Họ làm được những việc gì cụ thể? Họ sẽ làm việc với tư cách gì? Thu nhập của họ ra sao?... Những câu hỏi này đã được đề cập đến tại nhiều cuộc hội thảo, gặp gỡ, giao lưu. Phải thấy rằng, yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ nghề CTXH không quá khó, không quá phức tạp đến nỗi chúng ta không đào tạo tốt được. Vấn đề là nhận thức của những người học nghề và thái độ của họ khi đi làm. Với nghề CTXH, ngoài kiến thức ra, còn cần phải có sự dấn thân vì cộng đồng và sự phát triển của xã hội, cần sự đồng cảm với những đối tượng mình trợ giúp.
Hầu hết giáo viên giảng dạy ở những cơ sở đào tạo nghề CTXH đều cho rằng điều cốt yếu của người làm CTXH là phải yêu nghề, say mê với nghề và luôn mong muốn khám phá về các vấn đề của con người và cuộc sống. Thực tế chỉ ra rằng, trong giai đoạn khởi nghiệp, sinh viên mới ra trường phải chịu được gian khổ, chấp nhận thu nhập không cao. Vì vậy, những ai làm nghề CTXH cần có sự đam mê trên cơ sở hiểu rõ bản chất nghề CTXH.
![]() |
Chăm sóc trẻ em tại một Trung tâm CTXH tỉnh |
Dân số Việt Nam hiện có trên 90 triệu người với gần 25 triệu hộ gia đình. Các gia đình có hoàn cảnh rất khác nhau những cả người nghèo lẫn người giàu đều cần tới sự trợ giúp của những người có nghiệp vụ CTXH. Người nghèo thì cần tư vấn thoát nghèo. Người giàu thì cần sự trợ giúp cho người già, người khuyết tật, trẻ con mắc bệnh tự kỷ… Theo ước tính, hiện nay ở Việt Nam có gần 200.000 người mắc bệnh tự kỷ. Để can thiệp, giúp đỡ những đứa trẻ tự kỷ hòa nhập với công đồng, cần có sự trọ giúp của những người có chuyên môn, nghiệp vụ nghề CTXH. Tuy nhiên, không phải bất cứ ai học nghề CTXH là có thể giúp trẻ tự kỷ, mà cần người học chuyên sâu hay chuyên biệt về vấn đề này.
Hiện nay, ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Vinh… đã có những trung tâm, những cơ sở, thậm chí có “xóm” trợ giúp trẻ tự kỷ. Ở đó, thông thường, mỗi giáo viên làm việc với một cháu. Điều này cho thấy những hoạt động này có thể đưa về các gia đình. Các gia đình ở thành phố cần tới hàng triệu người giúp việc. Đội ngũ những người giúp việc hiện nay không chuyên nghiệp, thiếu những hiểu biết tối thiểu. Do vậy, cần nghĩ đến việc đào tạo người giúp việc có trình độ cao, có thể đảm nhiệm nhiều công việc khác nhau: như trợ giúp người già, người khuyết tật, trị liệu trẻ tự kỷ… ngay tại gia đình họ. Muốn làm được những việc này, người có nghiệp vụ nghề CTXH cần có nhận thức mới về công việc của mình và các gia đình cần biết đến hoạt động cung ứng dịch vụ xã hội.
Bài viết phục vụ tuyên truyền Đề án phát triển nghề Công tác xã hội (Đề án 32)